काठमाडौं । तत्कालिन समाजवादी पार्टीका सांसद प्रदिप यादवलाई लात्भियाको राजधानी रिगामा भएको ‘इन्टरनेशनल नेटवर्क अफ पार्लियामेन्टेरियन अन फ्रि तिब्बत’ को कार्यक्रममा सहभागी भएको भन्दै २०७६ असार १० गते समाजवादीले ६ महिनाकोलागि निलम्बन गर्यो । यादव २०७६ वैशाख २४ देखि २७ गतेसम्म लात्भियाको रिगामा भएको कार्यक्रममा सहभागी भएका थिए । त्यहाँबाट फर्केपछि उनले थाहा नपाएर कार्यक्रममा गएको भन्दै सार्वजनिक रुपमा क्षमायाचना मागेका थिए ।यादव लाटभियामा गए पछि यस विषयमा चिनियाँ दुतावासको प्रतिनिधिहरुले गम्भिर चासो राखेका थिए । दुतावासले दुख जनाएपछि तत्कालिन समाजवादीका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले प्रदीपलाई ६ महिनाकोलागि निलम्बन गरे । त्यस घटनापछि प्रदीप उपेन्द्रको गुटबाट अलग्गिएनन् मात्र उनले कहिले पनि सत्ताको लाभ लिने मौका पाएनन । जब कि, यस विचमा करिब १८ महिना तत्कालिन समाजवादी सरकारमा सहभागी भयो ।
२०७४ चैत ११ गते तत्कालिन समाजवादी पार्टीका २० जना नेता एकैपटक १० दिन लामो चीन भ्रमण गरेका थिए । त्यसको नेतृत्व उपाध्यक्ष रेणु यादवले गरेकी थिइन । त्यसमा १-२ जना प्रदेश २ का स्थानीय नेताहरुलाई पनि सहभागी गराइएको थियो । स्रोत भन्छ, हालसम्म तत्कालिन समाजवादी पार्टीका धेरैजसो सांसद चीन भ्रमण गरिसकेका छन् । त्यसो त, तत्कालिन राष्ट्रिय जनता पार्टीका शिर्ष नेताहरु पनि बेला बेलामा चीन भ्रमणमा गएका छन् । जसपाका अध्यक्ष उपेन्द्र यादव धेरै पटक चीन भ्रमण गर्नेमा पर्छन् ।
पछिल्लो समय मधेसमा चीनको चासो र सक्रियता ह्वात्तै बढ्न थालेको छ । अहिले चीनसँग विभिन्न किसिमबाट नाम जोडिएका एनजिओहरुले मधेसलाई प्राथमिकता दिन थालेका छन् । यहाँ सम्म कि कहिलेकाँही मधेसका स्कूले विद्यार्थीहरुले बोकेका झोलामा ‘चाइना सहयोग’ भनी स्टिकर टाँसेको देख्न पाइन्छ । यो भनेको चीनसँग सम्बन्धित एनजिओको काम हो’ एक मधेसी बुद्धिजिवीको विश्लेषण छ ।
तत्कालिन मधेस केन्द्रीत दलसँग चीनको सम्बन्ध २०७०को चुनावबाट सुरु भएको हो । २०७०को चुनाव हुनुभन्दा करिब १ महिना अघि चिनियाँ दुतावासका प्रतिनिधिहरु विजुलीवजारस्थित तत्कालिन तत्कालिन तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टी कार्यालयमै गइ १ सय ५० थान सेट मोबाइल र केही थान ल्यापटप बाँडेका थिए । पार्टी अध्यक्ष महन्थ आफैले मोबाइल सेट र ल्यापटप बुझेका थिए । चिनियाँ दुतावासाले दिएको मोबाइल सेट चुनावको बेला मधेसका नेताहरुले आफ्नो गृह जिल्लामा बाँडेका थिए । ल्यापटप भने आफैले राखे ।
२०७४ को वर्षायाममा आएको बाढी पहिरोले मधेसलाई सास्ती दियो । त्यतीखेर पनि तत्कालिन मधेस केन्द्रीत दलका नेताहरुले चिनियाँ दुतावासले दिएको सहयोग लिएका थिए । चिनियाँ दुतावासका प्रतिनिधिहरुले मधेस केन्द्रीत दलमार्फत् मधेसमा आफैले राहत बाड्न चाहेका थिए तर तत्कालिन मधेस केन्द्रीत दलका नेताहरुले एउटा चलाखी गरे । उनीहरुले राहत सामाग्री आफै बाँडे तर त्यसको बिल दुतावासमा पठाए । राहत बाड्न मधेसी नेताहरुले खरिद गरेको सबै सामग्रीहरुको बिल दुतावासले भुक्तानी गरेको थियो । ‘पहिले राहत सामग्री दुतावासले आफै दिने सहमति भएको थियो । पछि सामग्री हामीले खरिद गर्ने तर, यसको बिल पछि दुतावासमा पुर्याउने सहमति भयो’ राहत बाड्न मधेस पुगेका एक मधेसी नेताले स्मरण गरे ।
करिब ९ महिना अघि २०७६मा चिनियाँ दुतावासका ४ जना प्रतिनिधिहरु तत्कालिन राजपाको पार्टी कार्यालय बबरमहल पुगेका थिए । त्यहाँ करिब २ घण्टा तत्कालिन राजपाका अध्यक्ष महन्थ ठाकुर र राजेन्द्र महतोले चिनियाँ प्रतिनिधिहरुसँग भेटवार्ता गरेका थिए । चिनियाँ प्रतिनिधिहरुसँग ठाकुर र महतोले संयुक्त रुपमा फोटो पनि खिचाए । तत्कालिन राजपाले गर्ने वार्षिक उत्सव कार्यक्रममा चिनियाँ दुतावासका प्रतिनिधिहरुलाई नछुटाइ बोलाउने गर्थ्यो । तत्कालिन राजपा र तत्कालिन समाजवादीवीच एकीकरण हुनु अघि हरेक वर्ष वैशाख ७ गते तत्कालिन राजपाले स्थापना दिवस मनाउन गर्थ्यो । हरेक स्थापना दिवसमा चिनियाँ राजदुत नछुटाइ आउने गर्थे । २ वर्ष अघि गरिएको स्थापना दिवसमा तत्कालिन चिनियाँ राजदुत अमृतभोगमा गरिएको कार्यक्रममा ४-५ घण्टासम्म बसेका थिए । जब कि, उक्त कार्यक्रममा तत्कालिन भारतीय राजदुत तथा अन्य देशका राजदुत आधा घण्टा पनि बसेनन्।
मधेससँग चीनसँग कनेक्सन गराउने सुत्रधार डा.राजिव झा हुन् । जनकपुरमा २ जना राजिव झा चर्चित छन् । एक जना राजिव झा नेपाल भारत खुला सीमा संवाद समुहमा आबद्ध छन् । खुला सीमा सम्बन्धी उनले बेला बेला कार्यक्रममा गर्ने गरेका छन् । उनी जसपाका केन्द्रीय सदस्य तथा तत्कालिन राजपाका महासचिव पनि हुन् । यस समुहमा राजेन्द्र महतोको ज्वाइ अनिल महासेठ पनि सम्बद्ध छन् । जनकपुरका अर्का राजिव झा हुन चाइना नेपाल फ्रेण्डसिप मेडिकल रिसर्च सेण्टरका निर्देशक ।
राजिव झा आधा समय चीन र आधा समय नेपालमा विताउने गर्छन । नेपाल आएको बेला उनी धेरैजसो जनकपुरमा बस्ने गर्छन । कोभिड १९को महामारी सुरु हुनु अघि उनले तत्कालिन राजपाका अध्यक्ष महन्थ ठाकुरसँग करिब डेढ घण्टा कुराकानी गरेका थिए । मधेस केन्द्रीत दलका नेताहरुलाई चीन भ्रमण गराउन झाको ठूलो भूमिका हुने गरेको मधेसी नेताहरु बताउछन् । यसैगरी मधेसमा चीनसँग सम्बन्धित एनजिओहरुको सक्रियता बढ्नुमा झाको प्रमुख हात रहेको बताइन्छ । अर्का एक मधेसी नेता भन्छन, ‘सुरु सुरुमा मधेस केन्द्रित दलका नेताहरु चीनसँग सम्बन्ध राख्दा भारत रिसाउला कि भनी गराउथे तर त्यो स्थिति विस्तारै हराउँदै गएको छ।’
