काठमाडौँ। काठमाडौँबासीले चीनलाई भन्दा भारतलाई विश्वास गरेको पाइएको छ । अर्गनाइजेसन फर रिसर्च अन चाइना एन्ड एसिया (ओआरसीए) ले गरेको जनमत सर्वेक्षणमा काठमाडौँका नागरिकहरूले भारतलाई बढी विश्वासयोग्य ठानेका हुन् ।  राजधानीका विभिन्न स्थानमा १८० बढी नागरिकको सर्वेक्षण गरिएको थियो।

साझा पहिचानको सांस्कृतिक-ऐतिहासिक आधार र चीनको सार्वजनिक कूटनीति प्रयास र आर्थिक पदचिह्नभन्दा अगाडि रहेको भारतमा प्रशस्त आर्थिक अवसरहरू भएकाले नेपाली नागरिकको चीनभन्दा भारतप्रति उच्च आत्मीयता रहेको सर्वेक्षणको निष्कर्षले देखाएको छ। 

नेपाल–भारत सीमाना र अग्नि पथ आयोजनाजस्ता मुद्दालाई लिएर राजनीतिक तहमा सम्बन्ध कहिलेकाहिँ तनावपूर्ण हुने गरेको भए पनि सर्वेक्षणमा सहभागी अधिकांशले सार्वजनिक स्थानमा चीनभन्दा भारत बढी विश्वसनीय भएको बताएका हुन् । उनीहरूले  नेपालको आर्थिक विकाससँग सान्दर्भिक भारतसँग सकारात्मक सम्बन्ध छ र भारतलाई बढी महत्त्व दिने गरेको सर्वेक्षणले देखाएको छ।

सार्वजनिक स्थानमा भिजिबिलिटीको सन्दर्भमा ७० प्रतिशत उत्तरदाताले काठमाडौँका सार्वजनिक स्थानमा चीनभन्दा भारत बढी देखिने र २६ प्रतिशतले भारतभन्दा चीन बढी देखिन्छ भने। सार्वजनिक स्थानहरूमा दृश्यताको मात्राले भारत र चीनले अपनाएको सार्वजनिक कूटनीति रणनीतिहरूको प्रभावकारितालाई सङ्केत गर्न सक्छ।

५१ प्रतिशत उत्तरदाताहरूले भारतले जनतामा सकारात्मक छवि प्रस्तुत गर्न बढी सफल भएको बताएका छन् । तर ४५ प्रतिशतले चीन बढी सफल भएको बताएका छन् । यसले सङ्केत गर्छ कि धेरै मानिसहरूले चीनको सार्वजनिक कूटनीति रणनीति सफल पाए । 

यद्यपि थोरै सङ्ख्याले चीनलाई भारत भन्दा बढी भएको देखाएको छ। अर्कोतर्फ यसले यो पनि सङ्केत गर्दछ कि चीनको उच्च दृश्य तर सीमित पदचिह्नको तुलनामा दुर्गम प्रान्तहरूमा स्कुल र अस्पताल जस्ता साना परियोजनाहरूमा भारतको लगानीले चीनको उच्च प्रोफाइल र महँगो लगानीको तुलनामा सकारात्मक सार्वजनिक प्रतिक्रिया उत्पन्न गरेको छ।

भारतको बारेमा सकारात्मक धारणा सार्वजनिक कूटनीतिक प्रयासबाट मात्र नभइ चीनको तुलनामा बजार अवसरहरूमा यथार्थपरक पहुँचबाट पनि उत्पन्न हुन्छ। भारतले नेपालको प्राथमिक विकास साझेदार भएको छवि कायम राखेको छ। 

६० प्रतिशत उत्तरदाताले चीनभन्दा भारत नेपालको आर्थिक विकासमा बढी सान्दर्भिक रहेको बताएका छन्। अर्कोतर्फ ३९ प्रतिशतले मात्र नेपालको विकासमा भारतभन्दा चीन बढी सान्दर्भिक रहेको बताएका छन्।

नेपालको आर्थिक विकासमा भारतलाई बढी सान्दर्भिक देखिए पनि उत्तरदाताहरूले दुवै देशले समान भूमिका खेलेको देखिएको छ। उत्तरदाताहरूले नेपालसँगको आर्थिक संलग्नताका लागि भारत र चीनबाट लगभग समान अपेक्षा गरेका थिए । 

भारतको हकमा उत्तरदाताहरूले विकास सहायता (२९.४ प्रतिशत) र व्यापार (२९.४ प्रतिशत) लाई प्राथमिकता दिनुपर्छ भने । त्यस्तै शिक्षा (२५.५ प्रतिशत) लाई प्राथमिकता दिनुपर्छ र १५ प्रतिशतले मात्र सबै क्षेत्रको समग्र द्विपक्षीय विस्तार हुनुपर्ने महसुस गरे ।

चीनको हकमा तिनीहरूले विकास सहायता (३२.७ प्रतिशत) र व्यापार (२८.८ प्रतिशत) मा जोड दिनुपर्ने बताए । त्यसपछि शिक्षा अवसरहरू (२५ प्रतिशत) र उत्तरदाताहरूको मात्र १२.७ प्रतिशतले समग्र सम्बन्धलाई समान रूपमा व्यवहार गरिएको महसुस गरे । 

भारत र चीनबीचको सन्तुलनको महत्त्वलाई झल्काउँदै अधिकांश उत्तरदाताहरूले भारत र चीनसँग समान रूपमा आर्थिक सम्बन्ध विकास गर्नु महत्त्वपूर्ण भएको महसुस  गरे। ५६ प्रतिशतले नेपालले भारत र चीनसँगको सम्बन्धलाई भविष्यमा समान रूपमा विकास गर्नुपर्छ भने २८ प्रतिशतले भारतसँगको सम्बन्धलाई प्राथमिकता दिनुपर्ने र १५ प्रतिशतले चीनसँगको सम्बन्धलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्ने धारणा राखेका छन् ।

एक देखि १० को स्केलमा भारत-नेपाल सम्बन्धको बल र स्थायित्वको स्तर निर्धारण गर्न सोधिएको प्रश्नमा ५०.५ प्रतिशत उत्तरदाताहरूले भारतलाई ६ र ८ बीचको अङ्क दिए। चीनका लागि ४२ प्रतिशत उत्तरदाताहरूले चीन-नेपाल शक्तिलाई स्थान दिए । उनीहरुले ६ र ८ बीचको सम्बन्ध रहेको बताएका छन्।

नेपालका जनताले भारत र चीनबीचको सम्बन्ध स्थिर रहेको देखाएको परिणामले देखाएको छ । चाखलाग्दो कुरा के छ भने स्केलको उच्च अन्त्यमा उत्तरदाताहरूले चीनलाई भारतको तुलनामा थोरै राम्रो स्कोर दिए । ११ प्रतिशत उत्तरदाताहरूले चीनसँगको सम्बन्धलाई ९ वा १० दिए। जबकि ७.१ प्रतिशतले भारतलाई अङ्क दिए। त्यसै गरी उत्तरदाताहरूमध्ये एक प्रतिशतले मात्र चीनलाई ० वा एक अङ्क दिएका छन् भने भारतको लागि ३.३ प्रतिशत अङ्क दिएका छन् ।

समग्रमा द्विपक्षीय सम्बन्धको बारेमा सार्वजनिक धारणाले द्विपक्षीय स्तरमा भारत-नेपाल सम्बन्धलाई पिरोल्ने धेरै भिन्नता र तनावका बाबजुद नेपाल र भारतको सम्बन्ध चीनसँगको सम्बन्ध भन्दा बढी महत्त्वपूर्ण छ भन्ने नागरिकहरूले महसुस गरेको देखाउँछ । 

क्षेत्रीय कार्यबाट प्रेरित यस्तो अनुसन्धान विद्वान र नीति निर्माता दुवैका लागि अत्यन्तै लाभदायक साबित हुनेछ।