माले । माल्दिभ्सका राष्ट्रपति डा. मोहम्मद मुइज्जूले प्रोग्रेसिभ पार्टी अफ माल्दिभ्स (पीपीएम) र पिपुल्स नेशनल कांग्रेस (पीएनसी) को गठबन्धन सरकारको नेतृत्व गरिरहेका छन् । चुनाव जित्नुअघि नै डा. मुइज्जूले आफ्नो भनाइमा भारतका सम्बन्धमा आफ्नो नियत स्पष्ट गरिसकेका थिए । 

पूर्व राष्ट्रपति मोहम्मद यामिनले शुरु गरेको ‘इंडिया आउट’ अभियानसँग नजिकको सम्बन्ध रहेको भारत विरोधी भावना स्पष्ट र निरन्तर थियो। भारत माल्दिभ्सको रणनीतिक परिदृश्यको हिस्सा नहोस् भन्ने सुनिश्चित गर्ने उनीहरूको विदेश नीतिको लक्ष्य निस्सन्देह गलत छ। 

यदि कसैले आफ्नो विगतलाई गहिरिएर हेर्दा उनको भारत विरोधी भावनाको जरा धेरै गहिरो भेटिन्छ। यो विश्लेषणले यमिनजस्तै मुइज्जू पनि वैचारिक रूपमा भारतको विरोधी रहेको निष्कर्ष निकाल्ने लक्ष्य राखेको छ। 

यसले छोटो र मध्यम अवधिमा द्विपक्षीय सम्बन्धका लागि राम्रो संकेत गर्दैन, सायद भारतले माल्दिभ्सप्रति आफ्नो नीति कसरी बनाउने भन्ने बारे पुनर्विचार गर्न आवश्यक छ।

मुइज्जूलाई "होली मुइज्जू" वा 'पाइप मुइज्जू' पनि भनिन्छ। उनी आवासमन्त्री हुँदा माले शहरका सडकमा प्लाष्टिकका पाइप बिछ्याएको कारण यस्तो भएको हो। ४५ वर्षीय यो राजनीतिज्ञ माल्दिभ्सका विभिन्न राजनीतिक दलहरूसँग बसेका छन् । 

सन् २०१७ मा उनी माल्दिभ्स डेभलपमेन्ट पार्टी (एमडीए) छोडेर पीपीएममा सामेल भए। एमडीएमा आफ्नो कार्यकाल अघि उनी अधलथ पार्टी (एपी) मा थिए। स्पष्ट रूपमा एक अवसरवादी जसले कठिन सीँढी चढ्न राजनीतिक संलग्नता प्रयोग गरेका छन् । मुइज्जू एक इन्जिनियर हुन् जसले लन्डन विश्वविद्यालय र लिड्स दुवैमा निजी क्षेत्रमा काम गर्ने अनुभवको साथ अध्ययन गरेका छन्।

उनको राजनीतिक करियर फेब्रुअरी २०१२ मा शुरु भयो। जब उनी राष्ट्रपति डा मोहम्मद वाहिद हसनको सरकारमा आवास र वातावरण मन्त्रीको रूपमा नियुक्त भए। एक वर्षपछि उनी राष्ट्रपति मोहम्मद यामिनको सरकारमा आवास तथा पूर्वाधार मन्त्री नियुक्त भए ।

यो एमडीए स्लटमा थियो। जबकि उनको प्रारम्भिक कार्यकाल एपी स्लटमा थियो। मुइज्जूले राष्ट्रपति यामिनसँग नजिकबाट काम गरे र २०१९ मा निर्वाचन विभागको प्रभारी पीपीएम उपाध्यक्षको रूपमा नियुक्त भएर पुरस्कृत भए। दुई वर्षपछि अप्रिलमा मुइजु माले शहरको मेयर बने। तर, जुनमा फुहवाहमुला सहरका मेयर इस्माइल रफिक मोहम्मद मुइज्जूलाई पराजित गर्दै स्थानीय सरकारको बोर्डमा निर्वाचित भएका थिए। यद्यपि, पछिल्लो नोभेम्बर २०२३ सम्म मेयर रहन्छ।

माल्दिभ्समा इस्लामिक सिद्धान्तहरू कायम राख्नु आवश्यक छ भन्ने कुरामा डा. मुइज्जूको बारेमा कम ज्ञात तथ्यहरूमध्ये एउटा हो। सन् २०१८ मा एमडीपी सत्तामा आएपछि गैरइस्लामिक सिद्धान्तले बल पाएको उनको विश्वास छ। यद्यपि मुइज्जूले यो धारणा राम्रोसँग राखेको हुन सक्छ, यस सन्दर्भमा उनमा प्रभाव उनकी पत्नीका बुबा, एक कट्टरपन्थी विद्वानबाट आएको हुन सक्छ। उनका भाइ शेख अब्दुल्लाह बिन मोहम्मद इब्राहिम जमियत सलाफ (जेएस) का अध्यक्ष हुन्।

राष्ट्रपतिकी पत्नी साजिदा मोहम्मद माल्दिभ्स फुड एण्ड ड्रग्स अथोरिटीमा डेपुटी डायरेक्टर जनरलको रुपमा कार्यरत छन्। जेएसले के प्रतिनिधित्व गर्छ भनेर हेर्नको लागि यहाँ एक क्षणको लागि रोक्न लायक छ।

एमडीपी र पीपीएम-पीएनसी दुबैले चुनावी अभियानको क्रममा धार्मिक अधिकारीहरूलाई उनीहरूको प्रमुख कार्यक्रमहरूमा समावेश गरे जस्तै सरकारको पक्षमा इस्लामिक मामिला राज्यमन्त्री र समर्थनमा धार्मिक रूढिवादी संगठन जमियत अल-सलफका विद्वानहरू। हुलुमाले मा डा. मोहम्मद मुइज्जू  एनजीओको रूपमा दर्ता भएको जेएस समूहले स्पष्ट रूपमा सरकारमा प्रतिनिधित्व गर्ने एपी भन्दा बढी रूढीवादी इस्लामिक मूल्यहरूलाई बढावा दियो। जेएस समूहको समर्थनमा आधारित सार्वजनिक धारणा यो थियो कि डा. मुइज्जूलाई मतदानले भविष्यमा इस्लामिक नियम र शिक्षाहरूलाई अझ कडा रूपमा लागू गर्नेछ।

२०१९ मा, जेएसलाई आतंकवादलाई सहयोग गर्ने र प्रोत्साहन गरेको आरोपमा सरकारले अनुसन्धान गरेको थियो। सांसद तथा धार्मिक विद्वान डा. अफ्राशिमको हत्यामा भएको हत्या र जबर्जस्ती बेपत्ता छानविन आयोगको अध्यक्षीय आयोगको प्रतिवेदनले पूर्व सांसदको हत्यामा जेएसको हात रहेको खुलासा गरेको छ। जेएसलाई कारबाही गर्ने विषयमा छलफल गर्न २४१ वटा समितिले बन्द कोठा बैठक बोलाएको थियो।

तत्कालीन अध्यक्ष मोहम्मद नसिदले २४१ समितिले गठित उपसमितिले जेएस आतंकवादलाई प्रोत्साहन र समर्थन गर्ने धार्मिक समूह भएको र समितिले संगठनविरुद्ध कारबाही गर्ने तयारी गरेको जानकारी प्राप्त भएको बताए। माल्दिभ्सको गुप्तचर स्रोतका अनुसार जेएस माल्दिभ्सका युवाहरूलाई कट्टरपन्थी बनाउने सबैभन्दा प्रभावशाली र शक्तिशाली व्यक्तिहरूमध्ये एक हुन्।

जमियत सलाफका अध्यक्ष शेख अब्दुल्लाह बिन मोहम्मद हुन् (कहिलेकाहीँ आफ्नो फेसबुक खातामा मुहम्मदलाई मुहम्मद भनेर हिज्जे)। उनी स्वर्गीय शेख मोहम्मद इब्राहिमका छोरा हुन् जो माल्दिभ्समा वहाबवादको प्रचार र प्रचारका लागि परिचित एक प्रमुख नेता थिए। उनी बाबुल अवालेका कुख्यात तकफिरी खारिजी हुन्।

जो संयोगवश माले परिवारको घरको ठेगाना पनि हो। शेख अब्दुल्लाह बिन मोहम्मदको जन्म ०३.०४.१९७६ मा भएको थियो र पाकिस्तानी जामियासँग सम्बन्ध रहेको र लश्कर-ए-तैयबा (एलईटी) बाट केही तालिम लिएका थिए। उनलाई अब्दुल्लाह जनब पनि भनिन्छ।

जेएस अध्यक्ष शेख अब्दुल्ला बिन मोहम्मदको कान्छो भाइ हुन्। उनको नाम इब्राहिम मोहम्मद हो र उनको जन्म १९.०६.१९७७ मा भएको थियो। उनी आफ्नो इस्लामिक कट्टरपन्थी विचारहरूको लागि पनि परिचित हुनुहुन्छ र जेएसको प्रमुखको रूपमा हेरिन्छ। उनको पाकिस्तानी जामियासँग सम्बन्ध रहेको र लश्कर-ए-तैयबाबाट केही तालिम लिएको बताइएको छ।

उनलाई इब्राहिम जनाब भनिन्छ। चरमपन्थी प्रवृत्ति भएका दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीहरूमध्ये उनीलाई सबैभन्दा कट्टरपन्थी मानिन्छ। त्यसकारण, डा. मुइज्जू एक धार्मिक व्यक्ति हुन् र माल्दिभियन समाजमा इस्लामिक विश्वास र मूल्यहरू फैलाउनमा केन्द्रित छन् भन्नेमा दुई मत छैन।

इस्लाम र विदेश नीतिमा डा. मुइज्जूको टिप्पणीमा कुरा राख्दै सोलिह प्रशासनले इस्लामका लागि चुनौती सिर्जना गरेको र माल्दिभ्सले आफ्नो सार्वभौमसत्ता गुमाएको उनले बताए। उनले राष्ट्रपति सोलिहको दोस्रो कार्यकाल ‘असहनीय’ हुने पनि बताए। २०१८ मा, भ्रष्टाचार विरोधी आयोग (एसीसी) ले राष्ट्रपति चुनावको पूर्वसन्ध्यामा हिया आवास परियोजनालाई अस्थायी रूपमा रोकेको थियो।

त्यतिबेला आवास मन्त्री रहेका मुइज्जूले सात वर्षको अवधिमा एमवीआर १३ अर्बको परियोजनाको निरीक्षण गरे पनि आफ्नो मन्त्रीको कार्यकालमा आफूले एउटा पनि "रुफिया" लाई नछोएको स्पष्ट पारे। नोभेम्बर २९२१ मा, एसीसीले फेरि चिन्ता उठायो कि हिया  आवास परियोजना सबैभन्दा महँगो बोली पेश गर्ने पार्टीलाई दिइएको थियो। यो चाइना स्टेट कन्स्ट्रक्सन इन्जिनियरिङ कर्पोरेशन थियो।

२०२१ को अन्तमा, भारत आउट अभियानले माले सहरमा गति लिएको थियो र डा. मुइज्जू प्रायः 'इन्डिया आउट' टी-शर्ट लगाएर र्‍यालीहरूमा भाग लिइरहेका देखिन्थे। भारतको बारेमा उनको अडान लामो समयदेखि थाहा थियो र उनको चुनाव पूर्व टिप्पणीहरू र बयानहरू लामो समयदेखि राखिएका विचारहरूको पुनरावृत्ति मात्र थिए।

उदाहरणका लागि ९ अगस्त २०२३ मा पीपीएम-पीएनसी संयुक्त प्रेस सम्मेलन मा मुइज्जू माल्दिभ्समा भारतीय सैन्य कर्मचारीहरुको उपस्थितिको 'समाधान' गर्न को लागी स्पष्ट छ। उनले पूर्वराष्ट्रपति यामीन भारतीय उपस्थितिको विरोध गरेका कारण जेलमा परेको दाबी गरे। निस्सन्देह, मुइज्जूले "हामी यहाँ भारतीय सेना वा अन्य कुनै विदेशी सेना तैनाथ गर्न सक्दैनौं, जसमा हाम्रो सार्वभौमिकता समावेश छ" भने ।

चुनावी अभियानका क्रममा मुइज्जूरेले भारत र माल्दिभ्सलाई दिएको सहयोगलाई बारम्बार निशाना बनाएका थिए। उनले भारतको एलओसी र भारतीय कम्पनी एफकोन्सद्वारा शुरु गरिएको अनुदान-समर्थित ग्रेटर मेल कनेक्टिभिटी प्रोजेक्ट (जीसीएमपी) को गति र गुणस्तरको आलोचना गरे।

मुइज्जूले सोलिह सरकारले धेरै ऋण लिएको र सोलिह सरकारले लिएको ऋणको पुनर्संरचना गर्ने वाचा गरेको पनि आरोप लगाए। चीनप्रतिको उनको व्यवहारले राष्ट्रपति यामिनको मनोवृत्तिको सम्झना दिलाउँछ। राष्ट्रपति मुइज्जूले भारतको सट्टा चीन भ्रमण गर्ने छनौट गरे र बेइजिङसँग जतिसक्दो चाँडो स्वतन्त्र व्यापार सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने वाचा गरे। यसरी, डा. मुइज्जूको पृष्ठभूमिले पाकिस्तान र चीन दुवैसँगको सम्बन्ध देखाउँछ।

डा. मुइज्जू धेरै अनुहार र वफादारी भएका नेता हुन्। माल्दिभ्सका कट्टरपन्थी संगठनहरूसँगको पारिवारिक सम्बन्धको जाँच गर्दा उनको इस्लामिक प्रमाणहरू स्पष्ट भयो।

उनको भारत विरोधी अडान, आंशिक रूपमा चीनको इशारेमा र अन्तर्निहित राष्ट्रवादी प्रवृत्तिका कारण उनले राष्ट्रपतिको चुनाव जितेका थिए। माल्दिभ्स सार्वभौमसत्ता सम्पन्न राष्ट्र भएकाले कुनै पनि प्रकारको कार्यमा संलग्न हुनुअघि आफ्नो आर्थिक र सामाजिक अवस्थाबारे सचेत हुनुपर्छ।