नयाँदिल्ली । माल्दिभ्सका २८ टापुहरूमा पानी आपूर्ति र ढल सम्बन्धी परियोजनाहरूमा काम गर्ने र मर्मत गर्ने जिम्मेवारी भारत सरकारले पाएको छ। माल्दिभ्सका राष्ट्रपति मोहम्मद मुइज्जू आफैँले यसको घोषणा गरेका छन् । 

अब यी २८ टापुहरूमा खानेपानी आपूर्ति र ढल सम्बन्धी परियोजनाहरूमा काम गर्ने र मर्मत गर्ने जिम्मेवारी भारत सरकारको हुनेछ। राष्ट्रपति मुइज्जूले सामाजिक सञ्जालमार्फत जानकारी दिँदै लेखेका छन्, ‘माल्दिभ्सका २८ वटा टापुमा पानी र ढल निकाससम्बन्धी परियोजनाहरू आधिकारिक हस्तान्तरणको अवसरमा डा. एस. जयशंकरसँग भेट गर्न पाउँदा खुसी लाग्यो। म भारत सरकार र विशेष गरी प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई सँधै माल्दिभ्सलाई सहयोग गरेकोमा धन्यवाद दिन्छु।'

माल्दिभ्समा करिब ११९० टापुहरू छन्, जसमध्ये २०० टापुहरूमा मात्रै बसोबास छ। यहाँ १५० वटा टापुहरु पर्यटनका लागि विकसित भएका छन् । अब अवस्था यस्तो हुन गइरहेको छ कि २ सय मध्ये २८ वटा टापुको व्यवस्थापन भारतको हातमा आउनेछ । 

भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको लक्षद्वीप भ्रमण र माल्दिभ्स र भारतबीचको सम्बन्धमा तनाव बढेपछि दुई देशबीचको यो नयाँ सम्झौताले भारतका विरोधीहरूलाई डसाउन सक्छ तर बंगलादेशमा भारत समर्थित सरकार ध्वस्त भइसकेको अवस्थामा यो महत्वपूर्ण छ । यस सन्दर्भमा भारतको कूटनीतिक कदम राम्रो छ।

आखिर टापु किन हस्तान्तरण गर्यो माल्दिभ्सले भारतलाई ?
आखिर पानी र ढल निकासका लागि मुइज्जूले किन २८ वटा टापुको व्यवस्थापन भारतलाई सुम्पिए भन्ने प्रश्न जनताको मनमा उठ्न सक्छ । वास्तवमा माल्दिभ्समा होटल र रिसोर्टहरूमा फोहर फाल्ने सम्बन्धमा कडा नियमहरू छन् । होटल र रिसोर्टले फोहर छुट्याउनुपर्ने बाध्यता छ । 

ठोस फोहर थिलाफुसी टापुमा पठाइन्छ, जहाँ यसलाई गन्ध गरिन्छ। होटल र रिसोर्टहरूले आफ्नो फोहरलाई थिलाफुसीमा सुरक्षित ढुवानी गर्नका लागि तिनीहरूको फोहर राम्ररी प्याक र लेबल गरिएको छ भनी सुनिश्चित गर्नुपर्छ।

माल्दिभ्समा फोहर फाल्ने मुख्य ठाउँ थिलाफुशी टापु हो, जसलाई प्रायः 'गार्बेज आइल्याण्ड' भनिन्छ। यो टापु मालेबाट करिब ७ किलोमिटर टाढा छ। यसलाई सन् १९९० को दशकमा ल्यान्डफिलको रूपमा विकसित गरिएको थियो, त्यसपछि माल्दिभ्सका अन्य टापुहरूबाट फोहर जम्मा गरी थिलाफुसीमा फालिन्छ। भारतले माल्दिभ्सलाई फोहर व्यवस्थापनका लागि प्रविधि र आर्थिक सहयोग उपलब्ध गराउँछ।

चीनले भारत-माल्दिभ्स मित्रतालाई हेरेको छ
माल्दिभ्स हिन्द महासागर क्षेत्रमा भारतको प्रमुख साझेदार हो। यो भारतको छिमेकी पहिलो नीतिको केन्द्रमा रहेको छ। माल्दिभ्स भारतको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार मध्ये एक हो। 

माल्दिभ्सको पर्यटन भारतको समर्थनमा मात्रै चल्छ, विदेशमन्त्री एस जयशंकरको माल्दिभ्सको तीनदिने भ्रमणलाई नजिकबाट नियालिरहेको थियो । चिनियाँ विज्ञहरूले माल्दिभ्ससँग चीनले विशेष सम्बन्ध वा सहयोग नचाहेको बताएका छन् भने भारतले चीनलाई यस क्षेत्रमा आफ्नो वर्चस्वका लागि खतराको रूपमा प्रस्तुत गरेको चीनको सरकारी पत्रिका ग्लोबल टाइम्सले लेखेको छ। 

तर चीनको सरकारी पत्रिकाले एस जयशंकरको भ्रमणको अनुगमनले चीन संघर्ष गरिरहेको तर भारत र माल्दिभ्सको सम्बन्ध बिगार्न असफल भएको देखाएको छ ।

भारतभन्दा चीनलाई प्राथमिकता दिने मुइज्जूले किन फेरि भारततर्फ हेरिरहेका छन् भन्ने प्रश्न कूटनीति विज्ञहरूको मनमा छ । वास्तवमा राष्ट्रपति मुइज्जूले चीनबाट अपेक्षा गरेजति सहयोग नपाएकाले उनी फेरि भारततिर हेरिरहेका छन् ।

माल्दिभ्सको राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भएपछि मुइज्जू भारत विरोधी देशको भ्रमणमा गएका थिए । त्यसमा टर्की र चीन पनि थिए । चीन भ्रमणका क्रममा मुइज्जुले आफ्ना ३६ वटा टापु चीनलाई हस्तान्तरण गर्ने घोषणा गरेका थिए । त्यसपछि चीनले १२ सय करोड रुपैयाँ लगानी गर्ने कुरा गरेको थियो । चीन र माल्दिभ्सबीच यो सम्झौता भएपछि भारतले चिन्ता गर्न थाल्यो ।

यी टापुहरूमा चीनको कुनै प्रभाव छ भने यसको सुरक्षा हाम्रा लागि ठूलो चुनौती हुनेछ भन्ने भारतलाई लाग्छ। भारतले कूटनीतिक माध्यमबाट यसको समाधान खोज्न थाल्यो । 

माल्दिभ्समा विदेशमन्त्री जयशंकरको आगमन यसैको एउटा हिस्सा थियो। भारतले पनि माल्दिभ्सलाई समय समयमा भनिरह्यो कि हामीले तिमीलाई छोड्यौं भने तिमी डुब्नेछौ। चीनले १२ सय करोडमा पाएका ३६ वटा टापुमध्ये भारतले ९२३ करोडमा २८ वटा टापु पाइरहेको भारतको जित हो । (एजेन्सी)