हिले (धनकुटा)। कोसी करिडोर २२० केभी प्रसारण लाइन आयोजनाअन्तर्गत पहिलो प्याकेजको प्रसारण लाइन निर्माण सम्पन्न भएको छ । पहिलो प्याकेज अन्तर्गत सुनसरीको इनरुवाबाट सङ्खुवासभाको वसन्तपुर, बानेश्वर हुँदै तुम्लिङटार सम्मको २२० केभी डबल सर्किट टावर निर्माण गर्ने र टावरको एक तर्फ मात्र तार तान्ने कार्य सम्पन्न भएको छ । 

नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र भारतीय एक्जिम बैकद्वारा धनकुटाको हिलेमा सोमबार संयुक्त कार्यक्रम आयोजना गरी पहिलो प्याकेज अन्तर्गतको प्रसारण लाइन निर्माण सम्पन्न भएको घोषणा गरियो ।

अनुमानित लागत ११ करोड २० लाख अमेरिकी डलर रहेको प्रसारण लाइन आयोजना नेपाल सरकारको लगानी र भारत सरकारले एक्जिम बैक दिएका सहुलियतपूर्ण ऋणमा निर्माण भएको हो । एक्जिम बैङ्कबाट आयोजनाका लागि ९ करोड अमेरिकी डलर सहुलियतपूर्ण ऋण प्रवाह भएको छ ।

कोसी करिडोर प्रसारण लाइन आयोजना मार्फत तुम्लिङटारदेखि बसन्तपुरसम्म करिब १००० मेगावाट, ढुंगेसाँघु (ताप्लेजुङ) देखि बसन्तपुरसम्म करिब १००० मेगावाट र बसन्तपुरदेखि इनरुवासम्म करिब २००० मेगावाट विद्युत् प्रसारण गर्न सकिन्छ । साथै एक नम्बर प्रदेशका जिल्लाहरूमा विद्युत् विश्वसनीय विद्युत् आपूर्तिका लागि प्रसारण तथा वितरण सञ्जाल बन्ने छ ।

कार्यक्रममा एक्जिम बैकका प्रतिनिधि विश्जजित गर्गले प्रसारण लाइन आयोजनाको पहिलो प्याकेज निर्माण सम्पन्न भएको साँचो ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयका सहसचिव मधुप्रसाद भेटवाल र नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङलाई हस्तान्तरण गरेका थिए । कार्यक्रममा धनकुटा नगरपालिका प्रमुख, प्रमुख जिल्ला अधिकारी, नेपालस्थित भारतीय दूतावासकी उपप्रमुख नामग्या सी खम्पालगायतको उपस्थिति थियो ।

प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक घिसिङले प्रसारण लाइन निर्माणपछि प्रदेश नं १मा विद्युत् प्रसारण तथा वितरणका लागि मेरुदण्ड तयार भएको बताए । कोसी करिडोर र कावेली करिडोर प्रसारण लाइनलाई लिङ्क गर्न लागिएको जानकारी दिँदै  उहाँले आयोजनाअन्तर्गतका सबस्टेसनहरुको निर्माण सम्पन्न भएपछि यस क्षेत्रको विद्युत् आपूर्ति गुणस्तरीय र विश्वसनीय हुने बताए ।

ऊर्जा मन्त्रालयका सहसचिव भेटवालले प्रसारण लाइनको निर्माणबाट अरुण र तमोर जलाधार क्षेत्रका जलविद्युत आयोजनाको विद्युत् ग्राहकको सम्म पुर्‍याउन पूर्वाधार तयार भएको बताए । प्रसारण लाइन निर्माणपछि यस क्षेत्रका खोलानालामा जलविद्युत आयोजना निर्माणका लागि निजी क्षेत्रको लगानीलाई थप सुनिश्चित बनाएको बताए ।  

नेपाल र भारतबिचको सहकार्यका लागि ऊर्जा प्रमुख क्षेत्र रहेको बताउँदै भारतीय दूतावासकी उपप्रमुख खाम्पाले भारतले जारी गरेको क्रस बोर्डर विद्युत् व्यापार निर्देशिकाका बमोजिम नेपालले भारतबाट विद्युत् खरिद गर्न मात्र नभएर बिक्री गर्न समेत पाउने बताए ।

धनकुटा नगरपालिका मेयर चिन्तन तामाङले इच्छाशक्ति भएमा ठुला आयोजना पनि समयमै सम्पन्न हुन्छ भन्ने कोसी करिडोरको निर्माणबाट पुष्टि भएको बताओ । उनले अब प्राधिकरण जनतालाई विद्युत् जाँदैन भन्ने सुनिश्चित गर्नतर्फ केन्द्रित हुनु सुझाव दिए।

प्राधिकरणले कोसी कोरिडोरमा निजी तथा सरकारी तवरमा निर्माण हुने जलविद्युत आयोजनाहरूको वर्तमान कार्य प्रगति तथा भावी योजनालाई मध्यनजर आयोजनाहरूबाट उत्पादन हुने विद्युत् प्रसारणको लागि सो लाईनको दोस्रो सर्किटको तार तान्ने कार्य र सम्बन्धित सवस्टेशनहरुमा २२० के.भी. लाइन बे तथा पावर ट्रान्सफरमरहरूको क्षमता विस्तार गर्ने योजना बनाएको छ ।

आयोजनाको प्रथम चरणको कार्यको लागि जस्तै दोस्रो चरणको निर्माण कार्य अर्थात् दोस्रो सर्किट तार तान्ने र सम्बन्धित सवस्टेशनहरुको क्षमता विस्तारको लागि आवश्यक अनुमानित लागत ४० मिलियन अमेरिकी डलर नेपाल सरकार मार्फत नेपाल विद्युत् प्राधिकरणलाई लगानी जुलाई दिने सम्बन्धमा भारतीय एक्जिम बैङ्कलाई पत्राचार गरिसकेको छ ।

विश्वव्यापी  फैलिएको कोरोना महामारी र त्यस पछि सिर्जित बन्दाबन्दीले यस आयोजना  प्रभावित भएको थियो । यस प्रसारण लाइनमा जडान हुने विभिन्न उपकरणहरू र प्राविधिकहरू कोरोना महामारीको कारणले पूर्व निर्धारित समयमा नै आयोजना स्थलसम्म आई नपुग्दा निर्माण प्रभावित भएको हो ।

प्रसारण आयोजना तीन वटा प्याकेजमा विभाजन गरी निर्माण गरिएको छ । पहिलो प्याकेजमा इनरुवा-तुम्लिङटार प्रसारण लाइन, दोस्रो प्याकेजमा तीन वटा सब स्टेसन र तेस्रो प्याकेजमा तेह्रथुमको वसन्तपुरको ताप्लेजुङको ढुंगेसाँघुसम्म प्रसारण लाइन तथा सब स्टेसनको निर्माण गर्ने रहेको छ ।

अरुण र तमोर नदी र तिनीहरूका सहायक नदीहरूबाट उत्पादन हुने विद्युत्लाई राष्ट्रिय प्रसारण ग्रिडमा आबद्ध गर्न निर्माणाधीन कोसी करिडोर नेपालको हालसम्मको सबभन्दा लामो दूरीको २२० केभी प्रसारण लाइन हो । एक नम्बर प्रदेशका भोजपुर, सङ्खुवासभा, तेह्रथुम र ताप्लेजुङमा निर्माण हुने जलविद्युत आयोजनाको विद्युत् राष्ट्रिय प्रसारण लाइनमा जोड्न कोसी करिडोरको निर्माण गरिएको हो । प्याकेज १को निर्माण भएको छ भने २ र ३ को क्रमशः ः ८० ७० प्रतिशत निर्माण सकिएको छ ।

प्राधिकरणले निजी क्षेत्रका २८ आयोजनाको ५१६ मेगावाट विद्युत् यही प्रसारण लाइनमा जोड्ने गरी विद्युत् खरिद सम्झौता (पीपीए) गरिसकेको छ । ती आयोजना निर्माणको विभिन्न चरणमा छन् ।आयोजनाको दोस्रो प्याकेज अन्तर्गतका सङ्खुवासभाको बानेश्वर तथा तुम्लिङटार र वसन्तपुरमा २२०-१३२-३३ केभीका तीन वटा सबस्टेसनहरु र इनरुवा सब स्टेसनमा ‘बे एक्सटेन्सन’ को काम अन्तिम चरणमा छन् । आयोजनाको सम्पूर्ण कार्य मार्च २०२२भित्र सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएको छ ।

इनरुवामा अहिले २२० केभीको सब स्टेसन निर्माणाधीन छ । उक्त सब स्टेसन निर्माण पूरा नहुन्ज्यालसम्म लागि इनरुवा-वसन्तपुर-तुम्लिङटार प्रसारण लाइनलाई अस्थायी रूपमा ३३ केभीमा  चार्ज गरी सञ्चालनमा ल्याइएको छ । सङ्खुवासभाको किटिंगीडाँडादेखि सुनसरीको धरानसम्म ६६ किमि प्रसारण लाई २ भदौ २०७८ मा ३३ केभीमा चार्ज गरिएको हो । प्याकेज २ अन्तर्गत सबस्टेसनहरुको निर्माण र नेपाल-भारत विद्युत् प्रसारण तथा व्यापार आयोजनाबाट निर्माणाधीन २२०-१३२-३३ के.भी. इनरुवा सब स्टेसन सम्पन्न गरी इनरुवा-वसन्तपुर-वानेश्वर -तुम्लिङ्गटार प्रसारण लाइनलाई डिसेम्बर, २०२१ सम्ममा २२० के.भी. मा चार्च गर्ने लक्ष्यका साथ काम भइरहेको छ ।

हाल ३३ केभीमा चार्च गरिएको प्रसारण लाइनमार्फत भोजपुर, सङ्खुवासभा र तेह्रथुममा निजी क्षेत्रका आयोजनाबाट उत्पादित विद्युत् प्रवाह गरिएको छ । यसबाट बर्खाको समयमा त्यस क्षेत्रका आयोजनले बेहोर्दै आएको प्रसारण लाइनको समस्या समाधान भएको छ ।

तिरतिरे-बसन्तपुर-धनकुटा-धरान ३३ केभी प्रसारण लाइनको क्षमताले नपुग्दा भोजपुर, सङ्खुवासभा र तेह्रथुममा सञ्चालित आयोजनाहरू बर्खाको समयमा पूर्ण क्षमतामा चल्न सकिरहेका थिएनन् । आयोजनाहरूको जडित क्षमता करिब ३३ मेगावाट छ । सङ्खुवासभाको तिरतिरेमा अहिले रहेको ३३ केभी लाइनलाई कोसी करिडोर प्रसारण लाइनमा जोडी सुनसरीको धरान उपमहानगरपालिका-१७ स्थित चतरा-धरान ३३ केभी लाइनमा ल्याइएको छ ।

करिडोरको पहिलो प्याकेजको इनरुवा-वसन्तपुर-धनेश्वर-तुम्लिङटार  २२० केभी प्रसारण लाइन निर्माण गर्न भारतीय कम्पनी कलपत्रु पावर ट्रान्समिसन लि २५ फेब्रुअरी २०१६मा ठेक्का सम्झौता गरिएको थियो । ठेक्का सम्झौता १४ जुन २०१६मा कार्यान्वयनमा आएको थियो ।  पहिलो प्याकेजको  अनुमानित लागत ३ करोड ७३ लाख डलर (करिब ४ अर्ब) छ ।

दोस्रो प्याकेजअन्तर्गत इनरुवा, वसन्तपुर, वानेश्वर र तुम्लिङटारमा २२०-१३२-३३ केभीको सब स्टेसन निर्माणका लागि भारतीय कम्पनी एल एण्ड टीसँग ११ जुलाई २०१८मा ठेक्का सम्झौता भएको थियो । सबस्टेसको निर्माण मार्च २०२२भित्र सक्ने लक्ष्य राखिएको छ ।  यो प्याकेजको अनुमानित लागत २ करोड ५३ लाख डलर (करिब २ अर्ब ९१ करोड) छ ।

तेस्रो प्याकेजमा वसन्तपुर-ढुंगेसाँघु  ३५ किलोमिटर प्रसारण लाइन निर्माणाधीन छ । १ सय ३२ वटा टावर निर्माण गर्नु पर्ने यस खण्डको काम आगामी माघभित्रमा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । यो प्रसारण लाइनलाई १३२ केभीमा चार्ज गरिने छ ।