तरकारी बजार मानव जीवनको अत्यावश्यक अङ्ग हो । तरकारी र फलफूलको नियमित आपूर्तिका लागि अधिकांश मानिस बजार जान्छन् । तर ताजा र राम्रो गुणस्तरका तरकारी र फलफूल सामान्यतया बजारमा पाइँदैन र उपलब्ध भए पनि महँगो मूल्यमा पाइन्छ । यस्तो अवस्थामा कसैले घरमै खेती गरेर हाम्रो घरायसी आवश्यकता पूरा हुने तरकारी खेती गर्न सकिन्छ भनी सल्लाह दियो भने पत्यार नलाग्न सक्छ । यद्यपि, यो वास्तवमै सम्भव छ । यसका लागि खेत वा आँगन आवश्यक पर्दैन, किनकि यस प्रकारको खेतीका लागि ठाउँ मापदण्ड होइन । यो तपाईँको बालकोनी, छत वा झ्यालको ग्रिलमा पनि गर्न सकिन्छ ।
कोरोना महामारीको समयमा हामी सबैले तरकारी पाउन कठिनाइ र बजारमा विभिन्न वस्तुको मूल्यवृद्धिको अनुभव गरेका छौं । यस्तो अवस्थामा हामी हाम्रो घरमै आफ्नो परिवारको लागि पर्याप्त तरकारी र फलफूल उत्पादन गर्ने प्रयास गर्न सक्छौ । हामीले तरकारीको ताजा आपूर्ति मात्र होइन पैसा र प्रयासहरू पनि बचत गर्न सक्षम हुनेछौँ । टेरेस गार्डनिङ एक नयाँ अवधारणा हो जुन जैविक खेती को एक हिस्सा हो । यस लेखमा हामी घरमा तरकारी खेती गर्ने तरिका सिक्नेछौँ ।
तरकारीमा रातो अमरान्थस, अम्बाडी (सोरेलको पत्ता), पालक, मेथी, धनियाँ, सिमला मिर्च, खुर्सानी, बैगुन, करेला, धेरउला, लौका, चिप्ले भेडी, बन्दा गोभी, प्याज, आलु, टमाटर, गाजर, काँक्रो, कागती, गान्टे मूला, करी पात, उखु, पुदिना, लसुन र अदुवा उब्जाउ गर्न सकिन्छ ।
त्यस्तै औषधीय बिरुवाहरू पनि लगाउन सकिन्छ । तुलसी (पवित्र तुलसी), घिउकुमारी, अदुलसा (वासाका), ब्राह्मी (थाइम-लेभ ग्रेटिओला), शतावरी (कुरिलो, एस्पारागस) र सब्जा (तुलसीको बीउ)
फल फल्ने बिरुवाहरूमा सुन्तला, अम्बा, कागती, मेवा, आँप र अञ्जीर लगाउन सकिन्छ । फूल फुल्ने बिरुवाहरूमा गुलाफ, सयपत्री, लिली, चमेली, घण्टी फूल (हिबिस्कस), मोगरा आदि लगाउन सकिन्छ ।
टेरेस गार्डनिङका लागि भाँडा वा कन्टेनर प्रयोग गर्न सकिन्छ । सकेसम्म भाँडो पातलो हुनु हुँदैन । यदि भाँडोको माथिको परिधि १२ इन्च छ भने तलको परिधि १० इन्च हुनुपर्छ । भाँडाको किनारा भित्र तर्फ झुकेको हुँदैन । भाँडोको आकार spherical हुनु हुँदैन । सकेसम्म माटोको भाँडो प्रयोग गर्नुहोस् । यदि उपलब्ध छैन भने टिन वा प्लास्टिकको भाँडा, प्लास्टिकको बाल्टिन, ठुलो प्लास्टिकको झोला, प्लास्टिकको बोतल, प्लास्टिकको ड्रम (पूर्ण वा आधामा काटिएको) वा काठको बक्सा प्रयोग गर्न सकिन्छ । छतमा बागवानीको लागि नर्सरीमा उपलब्ध ‘ग्रो ब्याग’ पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । यी बजारमा पनि उपलब्ध छन् । बजारबाट कन्टेनरहरू खरिद गर्दा तिनीहरूलाई तातो अवशोषित गर्नबाट रोक्नको लागि तिनीहरू प्यास्टेल रङमा छन् भनेर सुनिश्चित गर्नुहोस् ।
टेरेस गार्डनिङमा उब्जाउने अधिकांश बिरुवाहरू माटोको भाँडोमा बढ्न सक्छ । छोटो जरा भएका बिरुवाहरू जस्तै पातदार तरकारीहरू सानो भाँडोमा उब्जाउन सकिन्छ । टमाटर, मूला र गाजर मध्यम आकारको भाँडोमा उब्जाउनुपर्छ । ठुला बिरुवाहरूका लागि ठुला प्लास्टिक वा टिन कन्टेनरहरू प्रयोग गर्नुपर्छ । उपलब्ध ठाउँको अधिकतम उपयोग गर्न भित्ता र पाइपहरूमा लहरा जाने तरकारीहरू उब्जाउन सकिन्छ ।
भाँडा वा कन्टेनरहरूमा हावा भेन्टिलेसनको लागि प्वाल बनाउन आवश्यक छ । औसत आकारको भाँडोको लागि (प्लास्टिक कन्टेनरहरूका लागि पनि) ४ देखि ५ प्वालहरू पिँधमा बहाउनोस् र गमलाको बिच भागमा १० देखि १२, ४ देखि ५ इन्चको दूरीमा प्वालहरू बनाउनुहोस् । ग्रो ब्यागहरूमा पहिला नै प्वालहरू बनाएका हुन्छन् ।
भाँडा भर्न धेरै तरिकाहरू छन् । माटो वा माटोको मिश्रण, कोको पिट माटो (नरिवलको भुसी भित्रको पीतबाट बनाइएको) र मल वा भान्साको फोहोर र सुकेका पातहरू आदिबाट बनेको मललाई विकल्पको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
उच्च कार्बन भएको माटोलाई नियमित पानीको आवश्यकता पर्दैन किनभने त्यसमा पानी राखी राख्ने क्षमता हुन्छ । रातो माटोमा खनिज तत्त्वको मात्रा कम र पानी निकास गर्ने क्षमता बढी हुन्छ तर कालो माटोमा खनिज तत्त्व बढी र पानी निकास गर्ने क्षमता कम हुन्छ । टेरेस गार्डनिङको लागि, उच्च पोषक तत्त्व र पानी निकास क्षमता भएको माटो आवश्यक हुन्छ ।
कालो माटो प्रयोग गर्दा नदी किनार वा निर्माण स्थलबाट मुट्ठीभर धोएको बालुवा हाल्नु पर्छ । रातो माटो प्रयोग गर्दा कोको पिट (नरिवलको भुसीबाट एक निश्चित प्रक्रियाबाट तयार पारिएको प्राकृतिक सूक्ष्म जीव मुक्त पाउडर र इँटाको रूपमा पनि उपलब्ध छ) को प्रयोग गर्नुपर्छ किनभने यसले पानी राखी राख्छ । यदि तपाईँको घर समुद्रको नजिक छ भने, त्यहाँ कोको पिट माटो प्रयोग गर्न आवश्यक छैन किनकि त्यस्ता स्थानहरूमा हावामा आर्द्रता उच्च हुन्छ । यदि कोको पिट प्रयोग गरियो भने, अत्यधिक पानी प्रतिधारणको कारणले बिरुवाहरू मर्न सक्छन् ।
नरिवलको भुसी भाँडाको तल्लो भागमा राख्नुहोस् । तिनीहरूमा ठाडो प्रकारले सुख्खा काठहरू घुसाउनुहोस् । त्यसपछि सुकेका पातहरूको १.५ देखि २ इन्च तह फैलाउनुहोस्, त्यस माथिबाट २ इन्च सम्म माटो हाल्नुहोस् । त्यसपछि बिरुवा रोप्नुहोस् र सुकेको पातहरूको तहले छोप्नुहोस् र केही मात्रामा पानी हाल्नुहोस् ।
माटो मात्र प्रयोग गर्नुको सट्टा, माटो, कोको पिट माटो र मलको मिश्रण प्रयोग गर्न सकिन्छ । कोको पिट माटोलाई ४ देखि ५ घण्टासम्म पानीमा भिजाउनुहोस् । त्यसपछि दुवै हातले थिचेर त्यसबाट पानी निकालेर माटोमा मिसाउनुहोस् । भाँडामा यस्तो माटोले भर्नुहोस्, सुक्खा फोहोर वा सुकेको नीम पातको तहले छोप्नुहोस् । भाँडो त्यस्ता तहहरूले भरिएपछि बिरुवा रोप्नुहोस् वा बीउ छर्नुहोस् ।
