काठमाडौं । गत हप्ता अमेरिकी बहुराष्ट्रिय लगानी व्यवस्थापन र वित्तीय सेवा कम्पनी मोर्गन स्टेनलीले ७ प्रतिशतको वृद्धिसहित भारत आर्थिक वर्ष २०२२-२३ मा एशियामा सबैभन्दा द्रुत बृद्धि हुने अर्थतन्त्र हुने प्रक्षेपण गरेको छ । जसले वैश्विक वृद्धिमा एक पाचौं अर्थात् २२ प्रतिशत योगदान गर्नेछ। मार्गनले भारतीय अर्थतन्त्र दशककै सर्वश्रेष्ठ दौडमा रहेको जनाएको छ ।

'हामी केही समयको लागि चक्रीय र संरचनात्मक दृष्टिकोणबाट भारतको दृष्टिकोणमा रचनात्मक छौं। हालैको तथ्याङ्कको बलियो दौडले हाम्रो आत्मविश्वास बढाउँछ कि भारत घरेलु माग अल्फा डेलिभर गर्नको लागि राम्रोसँग स्थितिमा छ, जुन विशेष गरी महत्त्वपूर्ण हुनेछ किनकि विकसित बजार (डीएम) वृद्धि कमजोरी एसियाको बाह्य मागमा परेको छ,' मोर्गन स्टेनलीका प्रमुख एसिया अर्थशास्त्री एवं उक्त लेखका सह लेखक चेतन अह्याले लेखेका छन् ।

मोर्गन स्टेनली मात्रै नभएर भारत सन् २०२२ मा सबैभन्दा द्रूत वृद्धि हुने अर्थतन्त्र बनेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)ले आर्थिक वर्ष २०२३ मा ७.४ प्रतिशत वृद्धिको प्रक्षेपण राखेको छ । शीर्ष रेटिङ एजेन्सी फिचले आर्थिक वर्ष २०२३ मा ७.८ प्रतिशत र सन् २०२४ देखि सन् २०२७ को बीचमा औसत वृद्धिदर ७ प्रतिशत रहने अपेक्षा राखेको छ ।

यसै फिचले चीनमा भने सावधानीको घण्टी बजाएको छ । फिचले अगस्त ७ मा सार्वजनिक गरेको रिपोर्टमा 'यदि समयमै र प्रभावकारी नीतिगत हस्तक्षेप साकार भएन भने सम्पत्ति बजारमा संकट लामो समयसम्म रहने र सम्पत्ति क्षेत्रको तत्काल मूल्य श्रृंखला भन्दा बाहिर चीनका विभिन्न क्षेत्रहरूमा प्रभाव पार्ने,' उल्लेख गरेको छ ।

चीनमा अधुरा सम्पत्ति परियोजनाहरूविरुद्ध धितो बहिष्कार आन्दोलन चलेको छ। सिङ्गापुरस्थित ‘द स्ट्रेट टाइम्स’ (अगस्ट १२, २०२२) का अनुसार ३०० भन्दा बढी घर निर्माण परियोजनामा ​​संलग्न करिब १०० सहरका घर खरिदकर्ताहरूले बैंकहरूलाई आफ्नो मासिक किस्ताहरू गृह ऋणको भुक्तानी गर्न बन्द गरेका छन्।

रियल इस्टेट रिसर्च कम्पनी चाइना इन्डेक्स एकेडेमीलाई उद्धृत गर्दै निक्केई एशियाको प्रतिवेदन (अगस्ट १३, २०२२) का अनुसार जनवरी र जुन महिनाको अवधिमा नयाँ घरको बिक्री २७ प्रतिशतले घटेको छ। जुलाईको बिक्री जुनको तुलनामा १३ प्रतिशत र एक वर्षअघिको तुलनामा २७ प्रतिशतले चिनियाँ प्रमुख १०० शहरहरूमा घटेको छ।

नोमुराले अनुमान गरेको छ कि चिनियाँ विकासकर्ताहरूले २०१३ र २०२० को बीचमा उनीहरूले पहिले बेचेका घरहरूको ६० प्रतिशत मात्र डेलिभर गरेका थिए। एस एण्ड पी ग्लोबल रेटिंग्सले लगभग २० प्रतिशत चिनियाँ विकासकर्ताहरू दिवालियापनको जोखिममा रहेको चेतावनी दिएको छ ।

फिचले आगामी दुई वर्षमा ३० भन्दा बढी प्रकारका व्यवसाय र सरकारी संस्थाहरूमा परेको प्रभावको विश्लेषण गरेको छ। जस अनुसार तीन क्षेत्रहरू सबैभन्दा कमजोर भएको रिपोर्ट गरिएको छ ।

ती तीन क्षेत्र सम्पत्ति व्यवस्थापन कम्पनीहरू, निजी ईन्जिनियरिङ् र परामर्श फर्महरू र साना इस्पात उत्पादकहरू रहेका छन् । चीनमा स्टिलको मागको ५५ प्रतिशत निर्माणले ओगटेको छ। स्वाभाविक रूपमा घरजग्गा क्षेत्रको पतनले उनीहरूलाई सबैभन्दा बढी असर गरेको छ । मूल्याङ्कन एजेन्सीका अनुसार धेरै प्लान्टहरू केही महिनादेखि घाटामा काम गरिरहेका छन् ।

समस्या यति मात्रै हैन । चीनको कुल बैंक ऋणको लगभग चार प्रतिशत खराब हुन सक्छ । जसकारण देशको २०० देखि ३०० अर्ब अमेरिकी डलर हराउन सक्छ ।

विगत दुई दशकहरूमा घरायसी बचतको ७० प्रतिशत सम्पत्ति (घरजग्गा) मा खर्चिएको छ । जसले चीनको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी)को एक तिहाइ योगदान पुर्‍याउछ ।

चीनको अर्थतन्त्रले जुन महिनाको त्रैमासिकमा संकुचनबाट बच्न सकेन। आधिकारिक उत्पादन खरीद प्रबन्धक सूचकांक (पीएमआई) जुनमा ४९.० बाट जुलाईमा ५०.० मा पुगेको छ । जुन ५०.४ को अपेक्षित थियो । ५० भन्दा कम पीएमआईले संकुचनलाई संकेत गर्दछ।

सीपीसी (चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी) को मुखपत्र ग्लोबल टाइम्स द्वारा बनाइएको बलियो रिकभरीको उग्रदावीहरूको विपरीत चिनियाँ अर्थतन्त्र अस्तव्यस्त अवस्थामा छ । किनकि घरजग्गा क्षेत्रको मन्दीले ड्र्यागनको पतनलाई थप्दैछ ।

जेपी मोर्गनको रिपोर्ट अनुसार चीनको घरेलु ऋण गत वर्ष जीडीपीको ६३ प्रतिशतमा पुगेको छ जुन एक दशकअघि २८ प्रतिशत थियो । कर्पोरेट ऋण जीडीपीको १६० प्रतिशतमा पुगेको छ । स्पष्ट रूपमा अर्थतन्त्र अत्यधिक लाभान्वित छ र यसले बेइजिङलाई सम्पत्ति विकासकर्ताहरूद्वारा ऋण चुक्ता गर्नु र घर खरिदकर्ताहरूद्वारा धितो हड्ताल अघि उच्च जोखिममा पारिरहेको छ।

हङकङमा आधारित साउथ चाइना मर्निङ पोस्टका अनुसार 'चिनियाँ ऋणपत्र जारीकर्ताहरूद्वाराको डिफल्ट यस वर्ष (२०२२)मा हालसम्म २० बिलियन अमेरिकी डलर नाघेको छ, जुन गत वर्ष करिब ९ अर्ब अमेरिकी डलर थियो। सम्पत्ति विकासकर्ताहरूले सबै भन्दा बढी डिफल्टमा परेका छन्।'

उसका अनुसार  'देशको २.७ ट्रिलियन डलरको सम्पत्ति बजारमा तीव्र ऋण संकट अर्थतन्त्रका अन्य क्षेत्रहरूमा फैलिएको छ।' यो मन्दीको मार रोजगारी बजारमा परेको छ । चिनियाँ प्राविधिक समूह अलिबाबा साउथ चाइना मर्निङ पोस्टको मालिकले यस वर्षको जनवरी र जुनको बीचमा १३ हजार ६ सय १६ जना कर्मचारीहरूलाई बिदाइ गरेको छ।

आधिकारिक बेरोजगारी तथ्याङ्कहरूले यस्तो नदेखाए पनि ग्राउन्ड रिपोर्टहरूले देशका युवाहरू जसमा १ करोड १० लाख नयाँ स्नातक गरेकाहरुसहित अन्धकार रोजगार परिदृश्यको सामना गरिरहेका छन्। जुन महिनामा आधिकारिक बेरोजगारी दर १६ देखि २४ वर्ष उमेर समूहका मानिसहरूमा लगभग २० प्रतिशत थियो ।

चीनमा जुन महिनामा समाप्त हुने तीन महिनामा अघिल्लो त्रैमासिकको आंकडाबाट फ्याक्ट्री गतिविधि र उपभोक्ता खर्चमा गिरावट आएपछि अर्थतन्त्र संकुचित भएको छ। यससँगै सत्तारुढ दल कम्युनिस्ट पार्टीले यस वर्षको आधिकारिक ५ दशमलव ५ प्रतिशतको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) वृद्धिको लक्ष्यमा पुग्ने कुरा गर्न छाडेको छ । यसले चिनियाँ अर्थतन्त्र उथलपुथलको मार्गमा रहेको स्पष्ट संकेत गरेको देखिन्छ ।