बेइजिङ। इटालीले चीनसँगको बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) सम्झौता नवीकरण नगर्ने भएको छ। यसले बीआरआईले सकारात्मक परिणाम दिन नसकेको र अन्य तनावको बीचमा कुनै पनि पहल हुन नसकेको सङ्केत गरेको छ। 

जर्मनीका चान्सलर ओलाफ स्कोल्जले पनि बीआरआईप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गर्दै आर्थिक सङ्कट आउने चेतावनी दिएका छन्। युक्रेनमाथिको आक्रमण र बेइजिङविरुद्धको पश्चिमी प्रतिक्रियाले रुसविरुद्धको प्रतिबन्धले पहलको पतनलाई गति दिएको छ।

बीआरआई अन्तर्गत हस्ताक्षर गरिएका नयाँ परियोजनाहरूको सङ्ख्या वर्षौँमा घटेको छ किनभने चिनियाँ कम्पनीहरूलाई आयोजक देशहरूमा इच्छुक साझेदारहरू पाउन गाह्रो भइरहेको छ। सांघाईको एफआईएसएफ फुदान विश्वविद्यालयको हरित विकास र वित्त केन्द्रका अनुसार रुस, अंगोला, श्रीलङ्का, नेपाल र पेरुलगायत १४ साझेदार देशहरूले २०२२ मा निर्माण र लगानीमा बीआरआई संलग्नतामा सन् २०२१ को तुलनामा शतप्रतिशत कमी आएको छ। 

सीपीईसीको लागि पाकिस्तानमा चीनको संलग्नता लगभग ३४ प्रतिशतले घट्यो। उप-सहारा अफ्रिकाले दुवै निर्माणमा चीनको संलग्नतामा सबैभन्दा बढी ६५ प्रतिशत गिरावट देखाएको छ। यसअघि सन् २०२१ मा ४४ प्रतिशतले गिरावट आएको थियो। त्यसै गरी पश्चिम एसियामा चिनियाँ संलग्नतामा उल्लेखनीय गिरावट आएको छ।

बीआरआईका साझेदार देशहरूबाट बढ्दो चिन्ता
इक्वेडरमा कोका कोडो सिन्क्लेयर जलविद्युत परियोजना र अंगोलामा आवास परियोजना जस्ता प्रमुख पूर्वाधार परियोजनाहरूमा निर्माण त्रुटिहरू छन्। अन्य चिन्ताहरूमा भ्रष्टाचार र ऋण, आर्थिक समस्याका कारण चिनियाँ कम्पनीहरूले आयोजना रद्द गरेको, अत्यधिक मूल्याङ्कन, लगानीको पारदर्शिताको अभाव, पूर्वाधारको गुणस्तरहीन र हम्बनटोटा बन्दरगाह र कोलम्बोको व्यापार केन्द्र जस्ता दिगो परियोजनाहरू समावेश छन्।

एडडाटाद्वारा सन् २०२१ को अध्ययन अनुसार ३३ प्रतिशत चिनियाँ  बीआरआईसम्बन्धित पूर्वाधार परियोजनाहरू भ्रष्टाचार, श्रम दुरुपयोग, वातावरणीय ह्रास, सार्वजनिक विरोध र धेरै देशहरूले ठूला परियोजनाहरू रद्द वा स्थगित गरेका छन्। 

अध्ययनले मलेसियाले चीनबाट अनुदानमा सञ्चालित ११.६ अर्ब अमेरिकी डलरको पूर्वाधार परियोजना र काजकस्तान र बोलिभियाले १.५ अर्ब अमेरिकी डलर र १ अर्ब अमेरिकी डलरको परियोजना रद्द गरेको छ। त्यसै गरी कोस्टारिका, सुडान, इथियोपिया, इक्वेडर, जाम्बिया र क्यामरुनले कुल ३.३ बिलियन अमेरिकी डलर बराबरका चिनियाँ परियोजनाहरू स्थगित वा रद्द गरेका छन्।

कोभिड-१९ का कारण धेरै विकासोन्मुख देशहरूले आर्थिक हेडवाइन्डहरूको सामना गर्नु परेको बेला केही परियोजनाहरूले अपेक्षित लाभ दिन नसकेका र ऋणको थुप्रो हुँदा बीआरआई विरुद्ध नकारात्मक भावनाहरू चीनको विरुद्धमा बढ्दै गएको देखाएको छ। यस्तै एउटा देश श्रीलङ्का हो, जुन अहिले चिनियाँ ऋणका कारण ऋण सङ्कटमा परेको छ।

बेलायतमा रहेको ओभरसिज डेभलपमेन्ट इन्स्टिच्युट (ओडीआई) ले सिनोहाइड्रोसँग सम्झौता भएको जिम्बाब्वेको कुन्ज्वी बाँध बिजुली परियोजना सहित २०२० मा आर्थिक कठिनाइहरूको सामना गर्ने २.४ बिलियन अमेरिकीभन्दा बढी मूल्यका १५ परियोजनाहरूको विवरण दिएको छ। पहलप्रति जनभावना पनि बढ्दै गएको छ। 

मूडीजका अनुसार ठूला बीआरआई परियोजनाहरूमा निहित जोखिमहरूको बढ्दो चेतनाका कारण यस्तो भएको हो। अस्ट्रेलियाको लोवी इन्स्टिच्युटले गरेको सर्वेक्षण अनुसार इन्डोनेसियालीहरू चिनियाँ लगानीप्रति शङ्कालु भएका छन् र झन्डै आधा उत्तरदाताहरू दश वर्षभित्र चीन ‘सबैभन्दा खतरनाक देश’ बन्ने बताए।

आन्तरिक रूपमा पनि बीआरआईको प्रेरणा कमजोर भएको छ। चिनियाँ अर्थतन्त्रले रियल स्टेटमा सङ्कुचन, घट्दो जनसङ्ख्या र उत्पादकत्व वृद्धि सुस्त हुनुका साथै बढ्दो चुनौतीपूर्ण विश्वव्यापी भू-रणनीतिक वातावरण जस्ता महत्त्वपूर्ण हेडवाइन्डहरूको सामना गरिरहेको छ। आर्थिक मन्दीले बीआरआईलाई प्रतिकूल असर पार्नेछ किनभने चिनियाँ नेतृत्वले स्वदेशी लगानीकर्ताहरूलाई पुनर्स्थापित गर्न प्राथमिकता दिनेछ। 

आत्मविश्वास, अस्वस्थ सम्पत्ति बजारलाई स्थिर बनाउने, घरेलु उच्च प्रविधि क्षेत्रलाई पुनर्जीवित गर्ने र स्थानीय सरकारहरूको सम्भावित ऋण सङ्कट समाधान गर्ने र चिनियाँ नेतृत्वले पनि बीआरआई विरुद्ध निरन्तर बढ्दो प्रतिक्रिया र नकारात्मकतालाई ध्यानमा राखेको छ र पाठ्यक्रम सुधारको प्रयास गरिरहेको छ।

चिनियाँ नेताहरूको भाषणमा बीआरआईको सन्दर्भ कम भएको छ। बारम्बार वास्तवमा, सी जिनपिङले आफ्नो २०२२ का भाषणहरूमा 'बीआरआई' को उल्लेख गरेनन्। पहिले उनले यो पहललाई ‘शताब्दीको परियोजना’ भनेर घमण्ड गर्ने गर्थे तर अहिले सुधारका सन्दर्भमा बोल्ने गरेका छन्। उनले अब बीआरआईलाई 'बढ्दो जटिल' र बलियो जोखिम नियन्त्रण र सहयोगको खाँचो रहेको बताए।