काठमाडौं । एक वर्ष वा सोभन्दा बढी समयसम्म नियमित असुरक्षित यौनसम्पर्क गर्दा पनि गर्भधारण गर्न नसक्नु भनेको बाँझोपन हुनु हो । पुरुषमा शुक्रकीटको संख्या कम हुनु र महिलामा ओभ्युलेसन समस्या यसको कारण यस्तो हुन सक्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) का अनुसार विश्वभरका करिब १५ प्रतिशत दम्पतिले बाँझोपन अनुभव गर्दछन् ।
बाँझोपनाका विभिन्न कारकहरूको कारण हुन सक्छ, जसमा चिकित्सा अवस्था, उमेर र जीवनशैली कारकहरू समावेश छन् । बाँझोपन निम्त्याउन सक्ने केही कारणहरु यस्ता छन् । जसलाई हामी यहाँ उल्लेख गर्दछौं ।
मोटोपना
मोटोपना बाझोपनाका लागि एक प्रमुख जोखिम कारक हो, विशेष गरी महिलाहरुमा। अतिरिक्त तौलले हर्मोनको स्तर र अण्डाशयलाई सीमित गर्न सक्छ, यसले गर्भधारण गर्न गाह्रो बनाउँछ। मोटोपनले गर्भावस्थाको समयमा जोखिम कारकहरू पनि बढाउन सक्छ, जस्तै गर्भावस्थाको मधुमेह र प्रि–एक्लामसिया। पुरुषमा मोटोपनाका कारण टेस्टोस्टेरोनको स्तर घट्न सक्छ, शुक्रकीटको गुणस्तरमा ह्रास आउन सक्छ ।
धूमपान
बाँझोपनसहित धेरै स्वास्थ्य समस्याहरूको लागि धूमपान एक प्रमुख जोखिम कारक हो। धूमपानले अण्डा र शुक्रकीटमा भएको डीएनएलाई हानि पुर्याउन सक्छ, जसले प्रजनन क्षमतालाई कम गर्न सक्छ। यसले हर्मोनको स्तरलाई पनि असर गर्न सक्छ, गर्भपातको जोखिम बढाउँछ। धूमपान गर्ने महिलाहरू धूमपान नगर्नेहरूभन्दा पहिले रजोनिवृत्तिबाट गुज्रन सक्छन्, जसले गर्दा तिनीहरूको गर्भधारणको सम्भावना कम हुन जान्छ ।
मदिरा सेवन
अत्यधिक मदिरा सेवनले महिला र पुरुष दुवैको प्रजनन स्वास्थ्यलाई हानि पुर्याउँछ। महिलाहरूमा रक्सीले मासिक धर्म चक्रलाई सीमित गर्न र प्रजनन क्षमता कम गर्न सक्छ। यसले गर्भपातको जोखिम पनि बढाउन सक्छ । मदिराले पुरुषमा टेस्टोस्टेरोनको स्तर कम गर्न सक्छ।
तनाव
तनावले बाँझोपनमा पनि भूमिका खेल्न सक्छ। तनाव हार्मोनको स्तरले ओभुलेशन र शुक्राणु उत्पादनलाई प्रतिबन्ध गर्न सक्छ। यसले सेक्स ड्राइभलाई पनि कम गर्न सक्छ। यस्तो बेला तपाईं योग, ध्यान वा व्यायाममार्फत तनाव कम गरेर प्रजनन क्षमता सुधार गर्न सक्नुहुन्छ।
खराब आहारविहार
खराब आहार विहारले हर्मोनको स्तरलाई सीमित गरेर र प्रजनन क्षमता घटाएर बाँझोपन बढाउन सक्छ। संतृप्त बोसो, चिनी र प्रशोधित खानाले मोटोपन र अन्य स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ, जसले प्रजनन क्षमतालाई असर गर्न सक्छ। अर्कोतर्फ तरकारी, फलफूल, अनाज र दुबला प्रोटिनयुक्त स्वस्थ्य आहारले प्रजनन क्षमतामा सुधार ल्याउन सक्छ ।
व्यायाम
व्यायामको कमीले मोटोपना, हार्मोन असंतुलन र कमजोर प्रजनन क्षमता निम्त्याउन सक्छ । व्यायामले हर्मोन स्तर नियन्त्रण गर्न, तनाव कम गर्न र स्वस्थ्य तौल कायम राख्न मद्दत गर्न सक्छ । तर धेरै व्यायाम पनि प्रजनन क्षमताको लागि हानिकारक हुन सक्छ।
