अयोध्या । भारतको अयोध्याको राम मन्दिरको गर्भगृहमा प्राण प्रतिष्ठा भइरहेको रामललाको मूर्ति पाँच वर्ष उमेरको रहेको छ । यो ५१ इन्च अग्लो मूर्ति रहेको छ । त्यस्तै कालो रंगको छ । 

श्रीराम पाँच वर्षको बालकको रूपमा कमलमा विराजमान हुनेछन् । कमल फूलसहितको मूर्तिको उचाइ ८ फिट हुनेछ । तर अब यहाँ स्वाभाविक प्रश्न उठ्छ कि ५ वर्ष उमेर झल्किने रामललाको मूर्ति किन स्थापना गरिँदैछ ? योभन्दा ठूलो उमेर झल्किने श्रीरामको मूर्ति किन बनाइएन र यसको उचाइ ५१ इन्च मात्र किन राखियो ? 

खासमा राम मन्दिरमा रामको बाल्यकालको मूर्ति स्थापना भइरहेको छ र यसको उमेर ५ वर्षको रामललाको हो । यो समयको रामको मूर्ति यही उमेरमा देखाएर किन स्थापना गरिँदैछ भन्ने कौतुहलता हुनु स्वभाविकै हो । हिन्दू धर्ममा बाल्यकाललाई सामान्यतया ५ वर्षको उमेरसम्म मानिन्छ । यसपछि बच्चालाई समझदार मानिन्छ।

 ५ वर्षको बच्चालाई के मानिन्छ ? 
 
चाणक्य र अन्य विद्वानहरूले स्पष्ट रूपमा भनेका छन् कि पाँच वर्षको उमेरसम्म बच्चाको हरेक गल्ती माफ हुन्छ किनभने उनीहरू निर्दोष हुन्छन्। त्यो उमेरसम्म उसलाई पढाउने काम मात्रै गरिन्छ । चाणक्य नीतिमा यी बालबालिकाको निर्दोषता र बौद्धिकताको बारेमा यसरी चर्चा गरिएको छ।

‘पाँच वर्ष लौँ लालिये, दस सौँ ताड़न देइ। सुतहीं सोलह बरस में, मित्र सरसि गनि लेइ।।

महाकाल लोकका महन्त प्रणव पुरी भन्छन्, ‘हाम्रा शास्त्रहरूमा पनि पाँच वर्षको उमेरसम्म भगवान र परमात्माको बाल्यकालको मनोरञ्जन बढी भएको पाइन्छ । पाँच वर्षको उमेरमा रामको मूर्ति स्थापना गर्ने सम्बन्धमा काकभुशुण्डीका श्लोकहरू एकदमै समयसापेक्ष र सही देखिन्छन्।

तब तब अवधपुरी मैं जाऊं। बालचरित बिलोकि हरषाऊं॥
जन्म महोत्सव देखउं जाई। बरष पांच तहं रहउं लोभाई॥

तात्पर्य यो हो कि म अयोध्यापुरी जान्छु। छोराछोरीको खेल देखेर खुशी लाग्छ। म त्यहाँ गएर जन्मोत्सव हेर्छु र भगवानको शिशुलीलाको लोभमा ५ वर्षसम्म त्यहाँ बस्छु।

 ककभुषुण्डीले उनको बालरूप र अन्य कुराका बारेमा धेरै भनेका छन् । त्यसपछि उनले रामलल्लाको बालस्वरूप बाहिर ल्याएका छन । जसका कारण उनको बाल्यकालको मूर्ति अयोध्याको राम मन्दिरमा स्थापना गर्नु उपयुक्त हुने उल्लेख गरिएको छ ।

इष्टदेव मम बालक रामा। सोभा बपुष कोटि सत कामा॥
निज प्रभु बदन निहारि निहारी। लोचन सुफल करउं उरगारी॥

अर्थात् बालकको रुपमा श्री रामचन्द्रजी मेरा प्रिय देवता हुनुहुन्छ, जसको शरीरमा करोडौं कामदेवहरूको सौन्दर्य छ। ओह, श्री गरुड, प्रभुको मुहार देखेर म मेरो नेत्र सफल बनाउँछु।

काकभुशुण्डी को थिए ? 

अब हामी तपाईलाई काकभुशुण्डीको बारेमा बताउने छौँ, जसलाई भुशुण्डी पनि भनिन्छ। उनलाई राम भक्तको रूपमा चित्रण गरिएको छ, जसले गरुडलाई कागको रूपमा रामायणको कथा सुनाउँछन्। चिरन्जीवी मानिन्छन् । यो पृथ्वीमा अझै जीवित छ भन्ने विश्वास गरिन्छ।

काकभुशुण्डी मूलतः अयोध्याको शूद्र वर्गका सदस्य थिए। एक पटक शिव क्रोधित भए र उनलाई सर्प बन्ने श्राप दिए । पछि बिन्ती गरेपछि शिवले सजाय घटाए र  धेरै जन्म पछी काकभुशुण्डी भएर ब्राह्मण भएर जन्मिने बताइदिए । पछि उनी रामको भक्त बन्छन तर पछि फेरि श्रापले काग बनेका थिए ।

रामको बाल्यकालको लिला

भनिन्छ, कभुशुण्डीले रामलाई बालरूपमा अयोध्यामा निरन्तर देखे र यसबारे धेरै कुरा भने । यद्यपि भगवान रामले आफ्नो जीवनमा धेरै कम चमत्कारी कार्यहरू देखाएका छन् । 

हो, बाल्यकालमा एक पटक उनले पनि माता कौशल्यालाई आफ्नो मुखभित्रको ब्रह्माण्ड देखाएका थिए। यसपछि उनको दोस्रो असाधारण कर्म सीता स्वयंवरमा शिवको धनुष तोड्नु थियो। अन्यथा उनी आफ्नो जीवन भर एक मानवको रूपमा मात्रै रहे ।

मूर्ति ५१ इन्च मात्र अग्लो किन ?

भारतमा अहिलेको युगमा ५ वर्षको बच्चाको उचाइ ४३ देखि ४५ इन्च मानिने भए पनि जुन युगमा रामको जन्म भएको थियो, त्यतिबेला सर्वसाधारणको औसत उचाइ निकै बढी थियो । त्यसैले ५१ को शुभ अंकलाई हेर्दा उनको उचाइ ५१ मानिन्थ्यो।

 कालो ढुङ्गाको नै मूर्ति किन बनाइयो ?
यो मूर्ति किन कालो ढुङ्गाबाट बनेको हो भन्ने अर्को प्रश्न हुन सक्छ। वास्तवमा रामलालाको मूर्ति शालिग्राम ढुङ्गाबाट बनेको हो, जसबाट हिन्दू धर्मका देवीदेवताको मूर्ति बनाइन्छ। 

यो एक पवित्र पत्थर मानिन्छ। शालिग्राम कालो रंगको चिल्लो, अण्डाकार ढुङ्गा हो। धार्मिक ग्रन्थका अनुसार शालिग्राम भगवान विष्णुको मूर्ति स्वरूप हो । यो एक प्रकारको जीवाश्मा पत्थर हो। शालिग्राम सामान्यतया पवित्र नदीको तल वा किनारबाट संकलन गरिन्छ।

७४ वर्षअघि कति ठूलो मूर्ति राखिएको थियो ?

७४ वर्षअघि बाबरी संरचनामा रामलल्लाको मूर्ति राख्दा ९ इन्च अग्लो र अष्टधातुको बनाइएको थियो । 

यो सन् १९४९ को कुरा हो, जब भत्काइएको बाबरी मस्जिदमा पहिलो पटक रामलालाको मूर्ति देखा परेको थियो ।