काठमाडौं । वाशिंगटनको इन्डो प्यासिफिक रणनीतिसँगै क्रमबद्ध रही दक्षिण कोरियाले आफ्नो कोरियाली इन्डो-प्यासिफिक रणनीति सार्वजनिक गरेको छ ।

इन्डोनेसियाको बालीमा भएको जी २० बैठक र कम्बोडियाको नोम पेन्हमा आयोजित दक्षिणपूर्वी एसियाली राष्ट्रहरूको संगठन (आसियान) को शिखर सम्मेलन, एक हप्ताको गहन कूटनीतिको अवधिपछि नोभेम्बर ११ मा दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपति युन सुक योलले घोषणा गरेका हुन् ।

ट्रम्प प्रशासनदेखि नै यस क्षेत्रका लागि प्रमुख अमेरिकी ढाँचा भएको इन्डो-प्यासिफिकको भाषा अपनाउन बाँकी केही क्षेत्रीय साझेदारहरूमध्येको एक दक्षिण कोरियाले अहिले यसको घोषणा गर्नु महत्वपूर्ण विषय हो ।

सन् २०२२ को मेमा पदभार ग्रहण गरेदेखि युनले अमेरिका र रिपब्लिक अफ कोरिया (आरओके) गठबन्धन विस्तार गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन् ।

यूएस इन्डो-प्यासिफिक रणनीतिलाई जोड्नु त्यो परियोजनाको स्तम्भ मानिएको थियो । चीनमाथि युनको कडा टिप्पणीहरु इन्डो-प्यासिफिक नीतिमार्फत चीनविरुद्ध वाशिंगटनको प्रतिस्पर्धासँग मिल्दोजुल्दो देखिन्छ।

सियोलको इन्डो प्यासिफिक रणनीति वाशिंगटनको प्रतिध्वनि वा यसको नक्कल हो । कोरियाली नीतिले ठ्याक्कै अमेरिकी संस्करणको भाषा अपनाएको छ, यो स्वतन्त्रता र सार्वभौमिक मूल्यहरूमा आधारित अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थामा केन्द्रीत भएको छ। 

युनले आसियान लगायतका प्रमुख देशहरूसँगको सहकार्यमार्फत स्वतन्त्र, शान्तिपूर्ण र समृद्ध इन्डो प्यासिफिक क्षेत्रको निर्माण गर्न आह्वान गरेका छन्। वाशिंगटनले स्वतन्त्र, खुला र समृद्ध क्षेत्रमा परिकल्पना गरेको नियम आधारित अर्डरसँग यो शब्दहरू उल्लेखनीय रूपमा मेल खान्छन् ।

अमेरिकाको इन्डो प्यासिफिक रणनीतिसँग मिल्दोजुल्दो हुनसक्ने भन्ने बिषय यो नीतिको मस्यौदामा परराष्ट्र मन्त्रालयका दुई अधिकारीले मात्रै काम गरेको रिपोर्ट आएपछि झनै भएको छ ।

दक्षिण कोरिया र संयुक्त राज्य अमेरिकाले यस क्षेत्रका लागि समान दृष्टिकोण राख्ने कुरा सहज भने, छैन। दक्षिण कोरियासँग एसिया भर सम्बन्धको एक विस्तृत श्रृंखला छ, यसले पूर्वी एसियाली देशलाई संयुक्त राज्य अमेरिकाभन्दा फरक स्थितिमा राखेको छ। 

कम्बोडिया र भियतनाममा ठूला पूर्वाधार परियोजनाहरू प्रायोजन र सञ्चालन गर्नेदेखि लिएर दक्षिण र दक्षिणपूर्व एसियाका फार्म र कारखानाका कामदारहरूलाई होस्ट गर्नेसम्म, विगत दुई दशकहरूमा, दक्षिण कोरिया यस क्षेत्रसँग कडा रूपमा जोडिएको छ। र यो चिनियाँ र कोरियाली अर्थतन्त्रको अन्तरसम्बन्ध बिना नै हो ।

एसिया वाशिंगटनले देख्ने भन्दा फरक सियोलका लागि देखिन्छ । त्यो अमेरिकी कोरियाली सम्बन्धमा समस्या दर्शाउनका लागि होइन तर केबल एक वास्तविकतालाई चिन्नको लागि हो ।

विदेश र दक्षिण कोरियाली प्रतिक्रियाहरूले सुझाव दिएका छन् कि यो नीतिले चीनमा परिवर्तनको अडानलाई संकेत गर्दछ । 

आसियान कोरियाको इन्डो प्यासिफिक रणनीतिमा सहयोगको लागि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण साझेदार हो भन्ने युनको भनाइले चीनलाई परिधीय स्थानमा पुर्‍याउने संकेत गर्दछ।

नियमहरूमा आधारित आदेशको लागि आह्वान गर्दै युनले घोषणा गरे कि यस क्षेत्रमा बल अथवा शक्ति प्रयोगको स्वीकार गर्न सकिँदैन। यो शब्दले सुझाव दिन्छ कि दक्षिण कोरियाले ताइवान जलडमरू र दक्षिण चीन सागरमा चिनियाँ आक्रमणलाई रोक्न वा अन्यथा विरोध गर्नेछ।

यो अडानले फरक स्थितिलाई चिन्ह लगाउँछ । किनकि दक्षिण कोरियाको सुरक्षा प्योङयाङलाई रोक्नमा केन्द्रित छ। यद्यपि युनका शब्दहरूले व्यवहारमा के अर्थ राख्छन् भन्ने स्पष्ट भइसकेको छैन। वास्तवमा यो घोषणाले चीनको तुलनामा दक्षिण कोरियाले आफूलाई कसरी बलियो बनाउन सक्छ भन्ने कुनै कथन बिना आएको थियो।

कोरियाली इन्डो प्यासिफिक रणनीतिले दक्षिण कोरियालाई चीनमाथि संयुक्त राज्य अमेरिकातर्फ झुकेको वा झुकाउने संकेत नहुन सक्छ। र यसैले यो निष्कर्षले गलत द्विविभाजन प्रस्तुत गर्न सक्छ।

एसियाका धेरै अमेरिकी सहयोगीहरु जस्तै, दक्षिण कोरियाले पनि अमेरिका चीन प्रतिद्वन्द्वीमा आफू निचोरिएको पाउँछ। अघिल्लो अमेरिकी प्रशासनमा अमेरिका कोरिया सहयोग बलियो थियो । तर सियोल चीनमा आर्थिक निर्भरताको कारण संयुक्त राज्यको क्षेत्रीय रणनीतिबाट टाढा नै रहेको छ ।

विश्लेषक सेउङजु लीले भनेका छन्, 'दक्षिण कोरियाले चीनसँग आर्थिक सम्बन्ध विस्तार गरेर आफ्नो राष्ट्रिय हितलाई अधिकतम बनाउन सक्छ, सँगसँगै संयुक्त राज्य अमेरिकासँगको आफ्नो परम्परागत सुरक्षा गठबन्धनलाई पनि बलियो बनाउँछ।'

चीनसँग दक्षिण कोरियाको आर्थिक उलझन पनि केही हदसम्म कोरियाली अमेरिकी सहयोगको उपज हो। विगत तीन दशकदेखि दक्षिण कोरियाली फर्महरू अमेरिकी उपभोगको लागि कोरिया ब्रान्डका सामानहरू एकसाथ राख्न चीनबाट पार्टपुर्जा र श्रमिकहरू सोर्सिङमा निर्भर छन् । यो कहिल्यै चीन वा संयुक्त राज्य अमेरिकाको विकल्प थिएन ।

अहिले संयुक्त राज्य अमेरिकाले चीनबाट अलग्गिने कदम चाल्दा, दक्षिण कोरियाको अर्थतन्त्र आपूर्ति श्रृंखला र बढ्दो निर्यात बजारको रूपमा चीनसँग बाँधिएको छ। यसको नतिजाले यस अमेरिकी सहयोगीको अर्थतन्त्र चीनप्रतिको कमजोरीमा बढ्दै गएको छ।

युन सरकारले अझ सूक्ष्म एसिया वा इन्डो प्यासिफिक नीति मार्फत संयुक्त राज्य अमेरिकाको लागि त्यो जोखिमको संकेत गरेको हुन सक्छ। तर, घोषणा गरिएको नीतिले यो सबै एसियाका लागि नभई संयुक्त राज्य अमेरिकाको हो भन्ने धारणा दिन्छ। 

कोरियाली इन्डो प्यासिफिक रणनीतिको मस्यौदा तयार गर्ने जिम्मेवारी परराष्ट्र मन्त्रालयको उत्तर अमेरिकी मामिला ब्यूरोमा राखिएको बिषय नै यो प्रभावको लागि थप प्रमाण हो । चीन बारेको प्रतिबद्धताको कथनले संयुक्त राज्य अमेरिकाको लागि सतही अर्थ रहनेछ ।

आर्थिक र भूराजनीतिक मामिलाहरू आपसमा गाँसिएकाले एसियामा सुरक्षा झन् जटिल भएको छ। यस वातावरण वा यस्तो स्थितिमा वाशिंगटनले आफ्ना चुनौतीमा क्षेत्रीय सहयोगीहरूलाई प्रयोग गर्न सक्छ । (यो लेख निष्पक्ष एवं गैरनाफामुखी आरएएनडी कर्पाेरेशनका कोरिया नीति अध्यक्ष एवं वरिष्ठ राजनीतिक वैज्ञानिक एरिक मोब्रान्डले तयार पारेका हुन् ।)