कजाकिस्तान। कजाख अधिकारीहरू, धेरै इस्लामिक-बहुल राष्ट्रहरू जस्तै उइगर मुस्लिमहरूसँगै सिनजियाङमा हिरासतमा रहेका जातीय कजाक कैदीहरूको पीडाबारे धेरै हदसम्म मौन छन्। यो सोभियत पछिको राज्यमा चीनको सिनजियाङ क्षेत्रबाट लगभग दुई हजार डायस्पोरनहरूको उपस्थितिको बाबजुद भएको हो। जसमध्ये धेरैको काजाकिस्तानसँग अवस्थित जातीय सम्बन्ध छ।

निस्सन्देह, सिनजियाङमा नरसंहारको प्रतिबन्धको सामना गरिरहेका जातीय कजाख र उइगरहरू लगायत टर्किक मुस्लिमहरूको समूहको बारेमा केही सार्वजनिक चिन्ता व्यक्त गरिएको छ। सिनजियाङमा हिरासतमा परेका कजाकहरूका परिवारहरूले आफ्ना आफन्तहरूको ठेगानाको बारेमा जानकारीको लागि बिन्ती गर्दै अल्माटीको व्यापारिक केन्द्रमा रहेको चिनियाँ वाणिज्य दूतावास बाहिर ६०० दिनदेखि प्रदर्शन गरेका छन्।

सिनजियाङमा धेरै कजाक नागरिकका आफन्तहरू क्रूर 'पुनः शिक्षा केन्द्रहरू' र जबरजस्ती श्रम सुविधाहरूमा थुनिएका छन्। प्रहरीले धेरै प्रदर्शनकारीहरूलाई गिरफ्तार गर्‍यो र केहीलाई ८ हजार ४०० बराबरको जरिवाना गरिएको थियो। काजाकिस्तानमा पूरै वर्षको औसत तलब बराबर वरिष्ठ चिनियाँ अधिकारीहरूको उत्तर पश्चिमी छिमेकीको भ्रमणले कडा गिरफ्तारी र कडा आर्थिक सजायको साथ पत्राचार गरेको छ।

विश्लेषक बेरिकबोल डुकेएभले हालै द डिप्लोम्याटको एउटा लेखमा उल्लेख गरेझैँ सोभियत राज्यको अनुचित सन्तुलित शिक्षा प्रणाली केही हदसम्म यस असम्बद्ध र समस्याग्रस्त दृष्टिकोणको पछाडि छ।

स्कूलका पुस्तकहरूमा आधिकारिक कथाहरूले युवा कजाकहरूलाई सिनजियाङबाट कजाकस्तान फर्केका आफन्तहरूलाई समर्थन गर्न प्रोत्साहित गर्छन्। १८०० देखि, चिनियाँ क्षेत्रहरू १.६ मिलियन भन्दा बढी जातीय कजाकहरूको घर भएको छ। 

अल्माटीमा पिकेटिङ कारबाहीका कारणहरूको बारेमा व्यापक सन्तुष्टिको व्याख्याको अंश अहिले कजाख संस्थाहरूमा हाबी हुने अस्पष्ट चीन समर्थक भावनाहरूमा निहित छ। हालैका राज्य प्रायोजित र अनुमोदित पाठ्यपुस्तकहरूले कजाकिस्तानमा जातीय कजाकहरूको सङ्ख्या बढाउनु पर्ने आवश्यकतालाई जोड दिन्छन्। 

देशको बढ्दो सामाजिक एकताको लागि प्रमुख तत्त्व मानिन्छ। यी पाठ्यपुस्तकहरूका अनुसार, काजाकिस्तानको एक-जातीय राज्यमा सङ्क्रमणले यसको ऐतिहासिक पहिचानको भावनालाई धेरै बलियो बनाउनेछ र देशलाई एकताबद्ध गर्नेछ।

अध्यक्ष माओ त्सेतुङका कार्यक्रमहरूको दसौँ कक्षाको पाठ्यपुस्तकले आफ्नो युगको असन्तुलित वृद्धि र कृषि असफलताका बाबजुद चीन परमाणु र अन्तरिक्ष शक्तिको रूपमा विकसित भएको बताएको छ। 

कजाकस्तानका युवाहरूलाई उनीहरूको स्कूलको पहिलो वर्षहरूमा विदेशबाट आफ्ना आफन्तहरूलाई फर्काउन सहयोग गर्न भनियो। चिनियाँ वाणिज्य दूतावास बाहिर प्रदर्शनकारीहरूले छिमेकी सिनजियाङ प्रान्तका आफन्तहरूको बारेमा जानकारीको माग गर्दै यस्तो अभिव्यक्ति दिए।

काजाकिस्तानको जातीय विविधताको शताब्दीयौं लामो इतिहासको बाबजुद ८० प्रतिशत जनसङ्ख्याको प्रतिनिधित्व गर्ने आदिवासी समूहहरूले बसोबासको शासन गरे मात्र स्थिरता कायम गर्न सकिन्छ। एघारौँ कक्षाको इतिहासको पाठ्यपुस्तकहरूले दाबी गर्छन् कि सिनजियाङबाट फर्केका जातीय लगायतका ठूला परिवारहरू हुन्छन्, जसले श्रम अभावलाई कम गर्न, कजाख भाषाको स्थितिलाई प्रवर्द्धन गर्न र सोभियत युगको भयावहतालाई हटाउन मद्दत गर्ने बताइएको छ।