वाशिङ्टन । दलाई लामा तिब्बतको सर्वोच्च र सबैभन्दा मानिएका आध्यात्मिक नेता हुन्। विश्वव्यापी रूपमा सम्मानित नेता दलाई लामाले चीनका लागि एक नयाँ चुनौती प्रस्तुत गरेका छन्।

यति लामो समयसम्म निर्वासनमा रहेर पनि तिब्बतको सबैभन्दा सम्मानित आध्यात्मिक बौद्ध नेता भइरहेका दलाई लामा नोबल पुरस्कार विजेता पनि हुन्। तिब्बती बौद्ध धर्मका अनुसार दलाई लामा जन्म र मृत्युको चक्रलाई तोड्ने अन्तिम अवस्थामा पुगेका छन्। अरूलाई उनीहरूको आध्यात्मिक ज्ञानमा पुग्‍न सहयोग पुर्‍याउन पुनर्जन्मको निरन्तरतालाई चुनेको छ।

वर्तमान दलाई लामा छैटौं शताब्दीको दलाई लामाको १४ औं पूर्नजन्म हो। यद्यपि भिक्षुहरू ब्रह्मचारी छन् र उत्तराधिकार वंशानुगत हुन सक्दैन। जब एक दलाई लामा बित्दछ, नयाँ-नयाँ पुनर्जन्म भएको नयाँ शरीर "खोज" भइरहेको हुन्छ। यस प्रक्रियाले वर्षौं लाग्‍न सक्दछ र आर्केन आध्यात्मिक संकेतहरूको पठन समावेश गर्दछ।

उदाहरणका लागि, १३ औं दलाई लामाको मृत शरीरको सुरुमा दक्षिणतर्फ पुरिएको थियो। केही दिन पछि उनको टाउको पूर्वमा सरेको पाइयो। उच्च लामाले यसलाई संकेतको रुपमा व्याख्या गरे कि अर्को शरीर उत्तर पूर्वी तिब्बतमा भेट्टाउने छ। जहाँ तिनीहरूले भर्खरै जन्मेका बच्चाहरूको लागि गाउँहरू खोजी गरे। अर्को बच्चाको पुष्टि गर्न परीक्षणहरूको श्रृंखलाहरू गरिन्छ। १४ औं दलाई लामा पहिचानको लागि आइटमको साथ प्रस्तुत गरिएको थियो। जसमध्ये केही पूर्ववर्तीहरूको स्वामित्वमा थिए।

ती सबैलाई राम्रोसँग पहिचान गर्न सक्षम भएपछि र विद्वानहरूबाट पुष्टि प्राप्त गरेपछि उनले नेतृत्वको तयारीको लागि आफ्नो अघिल्लो जीवनबाट ज्ञानको पुन: सिक्न थाल्छन्।

यस्तो प्रक्रियाले चीनलाई फाइदा लिन प्रशस्त अवसर प्राप्त हुने गरेको छ। सन् २००७ मा चीनले तिब्बती धार्मिक गतिविधिहरूलाई नियन्त्रण र कमजोर बनाउन मात्र नभइ पुनर्जन्म हुने लामाको छनोटमा हस्तक्षेप गर्न कानुन पारित गरेको थियो। सबैभन्दा बेवास्ता, व्यक्तिहरूले अनुमोदनका लागि सरकारमा "पुनर्जन्मको लागि आवेदन" पेश गर्नुपर्छ । यो विवादास्पद कानूनलाई अमेरिकाले अस्विकार गर्ने बताएको छ।