इस्लामावाद। संयुक्त राष्ट्रसङ्घको महासभा (यूएनजीए) को उच्चस्तरीय ७८ औँ सत्रको साइडलाइनमा नागरिक समाजले उइगरहरूको दमनलाई हाइलाइट गर्न अग्रणी भूमिका खेल्न जारी राखेको छ।
खुला स्रोत डाटाबेसहरू प्रयोग गरी यस क्षेत्रमा के भइरहेको छ भन्ने जानकारी सङ्कलन गरिरहेको छ। चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीसीपी) को सत्ताद्वारा मुस्लिम उइगरहरुमाथि दमन र मानव अधिकारको चरम उल्लङ्घन भइरहेको छ।
पूर्वी तुर्कस्तान (चिनियाँ शासनद्वारा सिनजियाङ उइघुर स्वायत्त क्षेत्र भनेर चिनिएको) 'सिनजियाङ' जसको अर्थ मन्डारिनमा 'नयाँ क्षेत्र' हो र तिब्बत जस्ता कमजोर ऐतिहासिक दाबी भएका क्षेत्रहरूमा सीसीपीले दमन गर्ने नीति अपनाएको छ।
धार्मिक परम्पराहरू जुन बहुसङ्ख्यक हान जातिबाट भिन्न छन्। हालैका वर्षहरूमा चीनको उत्तर पश्चिमी प्रान्त सिनजियाङ प्रायः बाहिरीहरूका लागि बन्द गरिएको छ। गत वर्ष, मानव अधिकारका लागि संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय उच्चायुक्तको कार्यालय (ओएचसीएचआर) को प्रतिवेदनले चीनको मानवअधिकार उल्लङ्घन र यौन तथा लैङ्गिक हिंसाका साक्षीहरूको गवाही दिएको थियो।
चिनियाँ 'पुनः शिक्षा' र उइघुर मुस्लिमहरूका लागि नजरबन्द शिविरहरूको राम्रोसँग अभिलिखित विचलित विवरणहरूको सामना गर्दा धेरै सरकारहरूको कुनै इच्छा र केही बोल्ने इच्छा छैन भन्ने देखिएको छ।
उइघुर मुस्लिमहरूले चिनियाँ सरकारले गरेको व्यापक मानवअधिकार उल्लङ्घनको बारेमा बोल्न आफ्नो सङ्कोचमा उभिएको एउटा देश पाकिस्तान हो। यद्यपि पाकिस्तानी राजनीति र जनता दुवैले विशेष गरी काश्मीर, म्यानमार र प्यालेस्टाइन क्षेत्रहरूमा विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चहरूमा मुस्लिमहरूको अधिकारको लागि आवाज उठाइरहेको छ।
तर, उइघुर मुस्लिमहरूप्रति चीनको व्यवहारमा भने मौनता साधिरहेको छ। पाकिस्तानले जानाजानी चीनलाई सम्मान गर्दै यस मुद्दामा आँखा चिम्लने विकल्प रोजेको छ।
जर्मन अखबार डचे वेलसँग कुरा गर्दै पूर्व प्रधानमन्त्री खानले भनेका थिए, 'हामी अहिले सार्वजनिक रूपमा चीनको बारेमा कुरा गर्दैनौँ किनभने तिनीहरू वास्तवमै संवेदनशील छन्। यसरी तिनीहरूले थप समस्याहरू सामना गर्छन्।'
चिनियाँ अधिकारीहरूको हातबाट सिनजियाङका उइगुर मुस्लिमहरूमाथि निर्मम उत्पीडनको अत्यधिक प्रमाणको बाबजुद खानको यो आधिकारिक बयानले मुस्लिमप्रतिको पाकिस्तानी धारणालाई थप स्पष्ट गर्दछ।
