दोलखा । दोलखाको बिगु गाउँपालिका ४ सुरिटारमा हालै निर्माण शुरु भएको तामाकोशी पाँचौं जलविद्युत आयोजनामा निर्माण कम्पनी सिनो हाइड्रोको गुण्डागर्दी चुलिएको छ । कामको विषयलाई लिएर नेपाली कामदारमाथि पटक पटक सामुहिक आक्रमण र कुटपिट गर्ने जस्ता गतिविधि बढेपछि उक्त आयोजनामा ठेकेदार कम्पनीको  गुण्डागर्दी चुलिएको हो ।

काम गर्दागर्दै अकस्मात भएको दुर्घटनामा पीडितलाई सघाउनुका सट्टा उल्टै पीडितको हात फर्काइदिने, सामान्य विवादका विषयमा पनि सिधै लक लगाएर मार्न खोजेको जस्ता आरोप नेपाली कामदारले लगाएका छन् । कम्पनीले उल्टै नेपाली कामदारलाई जरिबाना लगाउने केहीलाई कामबाटै हटाउने जस्ता गतिविधि गरेको भन्दै एक सातादेखि नेपाली कामदार काम छोडेर धर्नामा बसिरहेका छन् । 

कार्तिक ८ गते २५ जना मिस्त्रीलाई मसला बनाएर ठेलामार्फत पर्खाल लगाउने ठाउँमा पुर्‍याउने जिम्मा २ जना नेपाली कामदारले पाएका थिए । यसै पनि २५ जना मिस्त्रीलाई २ जनाले सिमेन्ट, गिट्टी, बालुवा मिक्स गरी ढुवानी गर्ने काम निकै कठिन हो । 

ढिलो काम गरेको भन्दै सिनो हाइड्रो कम्पनीका फोरमेनले बिहानदेखि नै गाली गलौज गरेको कामदार बताउँछन् । नेपाली कामदारहरु कुमार श्रेष्ठ र ज्ञानबहादुर तामाङ मसला बनाउने काममा खटिरहेका थिए । 

सोही समयमा कम्पनीका फोरमेनहरु माइल र लिफानले बेस्सरी गालीगलौज गर्दै हातपात गरेको प्रत्यक्षदर्शीसमेत रहेका अर्का कामदार पुस्कर तामाङ सुनाउँछन् । मसला ढिला बनाएको बहानामा चिनियाँले अभद्र व्यवहार गरेपछि नेपाली कामदार र चिनियाँ फोरमेनबीच हात हालाहाल भएको थियो । 

नेपाली कामदारका अनुसार सामान्य झगडालाई लिएर चिनियाँले ज्ञानबहादुरलाई लक लगाएर मार्न खोजेको आरोप लगाएका छन् । घटनास्थलका प्रत्यक्षदर्शीहरुका अनुसार लिफानले ज्ञानबहादुरलाई लक लगाएको र माइलले कुटपिट गरेका थिए । 

एक जनाले लक लगाएको र अर्कोले मरणासन्न हुनेगरी  निर्घात कुटपिट गरेपछि नेपाली कामदारहरुले झगडा छुट्याएको र चिनियाँहरुलाईसमेत हातपात गरेको प्रत्यक्षदर्शीहरुको भनाई छ ।

झण्डै २ महिनाअघि पनि एक नेपाली कामदार दोर्जे तामाङको गाडीको ढालामा परि दुर्घटना हुँदा कम्पनीका अर्का एक फोरमेनले उल्टै लक लगाएर मार्न खोजेको आरोप नेपाली कामदारहरुले लगाएका छन् । 

दोर्जे अहिले पनि उपचारमा छन् । उनको दाहिने हातको एक औँला गुमेको छ भने अन्य थुप्रै स्वास्थ्य समस्या रहेको कामदारहरुले बताएका छन् । अन्य समयमा पनि चिनियाँहरुले नेपाली कामदारलाई दुर्व्यवहार गर्ने, गालीगलौज गर्ने जस्ता गतिविधि गरेको गुनासो नेपाली कामदारहरुको छ । 

पीडित कामदारलाइ नै उल्टै कामबाट बर्खास्त 
सिनो हाइड्रोका कर्मचारीहरुले नै कुटपिट गरी घाइते बनाएका कामदारलाई कम्पनीले उल्टै कामबाट बर्खास्त गरेको छ । सिनो हाइड्रो केएस एन एस जेभीले आयोजनामा झैँझगडा गरेको भन्दै नेपाली कामदारहरु ज्ञानबहादुर तामाङ, कुमार श्रेष्ठ र पुस्कर तामाङलाई बर्खास्त गरेको पत्र प्रहरीलाई जानकारी गराएको छ । 

त्यस्तै नेपाली कामदारहरु सञ्जय ठकुरी र श्यामकुमार ठकुरीलाई मासिक ५ हजार जरिबाना र चेतावनी सूचीमा राखेर कारबाही गरिएको कम्पनीको पत्रमा उल्लेख छ । उता कम्पनीका फोरमेनहरुलाई भने सामान्य आर्थिक जरिबाना बाहेक अरु कुनै कारबाही नगरेको नेपाली कामदारहरुले गुनासो गरेका छन् । 

कामदारमाथि कुटपिट गर्ने र उल्टै कामबाट बर्खास्त गरेको भन्दै ८ दिनदेखि झण्डै २ सय भन्दा धेरै नेपाली कामदार काम छोडेर आन्दोलन गरिरहेका छन् । उनीहरुले चिनियाँ कम्पनी तथा कामदारहरुको गुण्डागर्दी शैली अन्त्य हुनुपर्ने, कामबाट निकालिएका मजदुरहरुको पुनर्वहाली हुनुपर्ने, श्रम ऐनको बर्खिलाप हुने गरी कम्पनीले असमान ज्याला दिइ श्रम शोषण गरेकाले तत्काल ऐनले तोके अनुसार समान ज्याला दिनुपर्ने जस्ता माग राखेर आन्दोलन गरिरहेका छन् । 

उनीहरुले आफूहरुको ज्याला कटाएर सिंगटीका ५ जना भन्दा धेरै युवाहरुलाई कम्पनीले आफूहरुलाई दबाउन दादा भत्तासमेत दिएको आरोप लगाएका छन् ।  आन्दोलनमा प्रहरीले समेत कम्पनीसँग मिलेर आफूहरुलाई असहयोग गरेको गुनासो कामदारहरुले गरेका छन् । 

उनीहरुले प्रहरीले उल्टै थर्काउने, धरपक्कड गर्न खोज्ने शान्तिपूर्ण आन्दोलनमा बाक्लो संख्यामा प्रहरी परिचालन गरी नेपाली कामदारकै हुर्मत लिने गतिविधि गरेको गुनासो गरेका छन् । इलाका प्रहरी कार्यालय सिंगटीका प्रहरी प्रमुख इन्सपेक्टर महेन्द्र दर्नालले कामदारहरुले लगाएको आरोप सत्य नभएको बताए । उनले प्रहरीको काम सुरक्षासँग मात्रै जोडिएकाले सुरक्षाको प्रत्याभूति गराउने काममा मात्रै प्रहरीले काम गरेको जनाएका छन् । 

उर्जा मन्त्रालय र प्राधिकरणको ध्यानाकर्शण होस्: शिवाकोटी 
नेपाली कामदारको आन्दोलनमा ऐक्यवद्धता जनाउन आयोजनास्थल विगु गाउँपालिका ४ सुरिटार पुगेका नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य अजयबाबु शिवाकोटीले ठेकेदार कम्पनीले नेपाली कामदारमाथि गरेको अमानवीय व्यवहारप्रति घोर भत्सना गर्दै उक्त कम्पनीलाई तत्काल कारबाही गर्नुपर्ने जनाएका छन् । 

उनले तिहार लगत्तै उर्जा मन्त्रालय र विद्युत प्राधिकरणको नेतृत्वसँग बसेर तत्काल नेपाली कामदारहरुको समस्या समाधान गर्न र नेपालको कानून र नियमलाई समेत नमान्ने सिनो हाइड्रोलाई कारबाही गर्नुपर्ने बताए ।

शिवाकोटीले आयोजनामा कामदार कुट्न दादा भत्ता दिएर गुण्डाहरु पालेको भन्ने विषयमा प्रहरी प्रशासनले ध्यान नदिएको भन्दै चर्को आलोचना गरेका छन् । आयोजनास्थल पुगेका इलाका प्रहरी कार्यालय सिंगटीका प्रहरी निरीक्षक दर्नाललाई समेत इंगित गर्दै शिवाकोटीले तत्काल छानबिन गर्न माग गरेका छन् । 

उनले आयोजना कार्यालयले पनि तत्काल समाधानको उपाय खोज्नुपर्ने जनाएका छन् । 

स्थानीय तहसँग पनि छैन समन्वय 
आयोजना निर्माणस्थल बिगु गाउँपालिकाका अध्यक्ष सञ्जीव ओलीले पनि सिनो हाइड्रोले प्रचलित नियम कानूनसमेत नमान्ने गरेको गुनासो गरेका छन् । उनले स्थानीय तहसँग आवश्यक समन्वय पनि नगर्ने नीति नियमको बर्खिलाप गर्ने र आफैँले समन्वय गराउन खोज्दा पनि अराजक प्रतिक्रिया दिने गरेको बताएका छन् । 

उनले दुवै पक्षलाई राखेर सहमति गराउन खोज्दा पनि सहमति हुन नसकेको जानकारी दिए । अध्यक्ष ओलीले स्थानीय तहको नियम विपरीत मध्यवर्षातको समयमा आफूखुशी नदीमा मेशिन प्रयोग गरेर गिट्टी बालुवा झिक्ने जस्ता अवैध कामहरु कम्पनीले गरिरहेको बताए । 

अध्यक्ष ओलीले कामदारहरुको ज्यालासमेत श्रम ऐन अनुसार नपाएको गुनासो आफ्नो कार्यालयमा आउने गरेकोले सो सम्बन्धमा मातहतको निकायको ध्यानाकर्षाणसमेत गराएका छन् । उनले विकास आयोजनामा विदेशी कम्पनीको गुण्डागर्दी शैली मान्य नहुने बताउँदै प्रशासनिक निकायको भूमिकाप्रति शंका गर्नुपर्ने स्थिति सृजना भएको जनाएका छन् ।  

सिनो हाइड्रोले साउनमा जबरजस्ती नदीमा मेशिन प्रयोग गरी अवैध रुपमा निर्माण सामग्री उत्खनन् गरेको अभियोगमा जिल्ला समन्वय समिति दोलखाले उपकरणहरु नियन्त्रणमा लिई कारबाही गरेको थियो । 

जिल्ला समन्वय समिति दोलखाका प्रमुख बर्जुराम घतानीले नियम विपरित वर्षातको समयमा नदी उत्खनन गरेको पाइएकाले उक्त कम्पनीलाई २ लाख ९० हजार जरिबाना लिइएको जानकारी दिए । 

कामदारको माग पुरा गर्न सकिँदैन: सिनो हाइड्रो 
चिनियाँ कम्पनी सिनो हाइड्रो केएस एनएस जेभीका आयोजना प्रमुख चेन जेङ्वीले कम्पनीमा अराजकता बढेकोले उनीहरुलाई कारबाही गरिएको बताए । उनले कम्पनीका कर्मचारी राज साहमार्फत कम्पनीले गरेको निणर्यबाट पछि नहट्ने बताए । उनले आफूहरुले नेपाली कामदारलाई अवसर दिएको संकेत गर्दै अनावश्यक माग पूरा गर्न नसकिने जनाए । अन्य विषयमा जिज्ञासा राख्दा प्रतिकृया दिन चाहेनन् । 

दुवै पक्षलाई राखेर सहमतिको प्रयत्न गर्छौ: आयोजना प्रमुख भण्डारी 
तामाकोशी पाँचौ जलविद्युत आयोजनाका आयोजना प्रमुख विनोद भण्डारीले कामदार र ठेकेदार कम्पनीसँग बसेर सहमति गर्ने पक्षमा आयोजना रहेको बताए । 

उनले तिहारको समय भएकाले अहिले उपयुक्त समय भएन तिहार लगत्तै समाधानका लागि आवश्यक छलफल गर्ने बताए । भण्डारीले भने अन्य थुप्रै मागहरु नेपाली कामदारले राखेको र तिनका विषयमा पनि दुवै पक्ष राखेर छलफल गरी निष्कर्ष निकाल्ने तयारीमा आयोजना कार्यालय रहेको जानकारी दिए । 

एक सातादेखि आयोजनाको काम ठप्प हुँदा निकै क्षति भएको बताउँदै आयोजना प्रमुख भण्डारीले अहिलेको समस्या समाधानका लागि सबै पक्षले पहलकदमी गर्नसमेत आग्रह गरेका छन् ।