काठमाडौं । युक्रेन-रुस युद्ध जस्तै विश्वले अर्को सेमिकन्डक्टर वा चिप युद्धको सामना गरिरहेको छ । चिपका लागि अमेरिका र चीनबीचको प्रतिस्पर्धा तीव्र बन्दै गएको छ । 

सेमिकन्डक्टर इलेकट्रोनिक र सैन्य उद्योग को एक अभिन्न अंग हो। यस युद्धको पछाडि के कारणहरू छन्, वर्तमान अवस्था के छ, भविष्यमा के प्रभावहरू छन् र यो युद्ध कसले जित्छ भन्ने बारेमा यहाँ केही दृष्टिकोण हेरौं ।

चिप भनिने सेमिकन्डक्टरहरू कन्डक्टरहरू र इन्सुलेटरहरू बीचको चालकता भएका सामग्रीहरू हुन्। सेमिकन्डक्टरहरू जर्मेनियम वा सिलिकन जस्ता शुद्ध तत्त्वहरूबाट बनाउन सकिन्छ ।

सेमीकन्डक्टरहरूले डायोड, ट्रान्जिस्टर, एकीकृत सर्किट, मोबाइल फोन, ल्यापटप, गेम कन्सोल, माइक्रोवेभ, कार जस्ता उपभोक्ता उत्पादनहरू जस्ता इलेकट्रोनिक उपकरण र उपकरणहरूमा अत्यावश्यक कुरा हुन् ।

आधुनिक विश्वमा यसलाई  'नयाँ तेल' र '२१औं शताब्दीको घोडा जुत्ता नेल'को रूपमा मानिन्छ। यसबाहेक, सेमिकन्डक्टर उत्पादन उद्योगहरूको मुख्य घटक हो। 

संयुक्त राज्य अमेरिका, ताइवान, चीन, दक्षिण कोरिया र जापान जस्ता एसियाली देशहरू संसारमा सबैभन्दा ठुलो अर्ध चालक उत्पादक हुन्। 

ताइवान, चीन, दक्षिण कोरियाका कम्पनीहरूले विश्व बजारको ८७ प्रतिशत हिस्सा ओगटेका छन्। 

आपूर्ति शृङ्खला अनिश्चितता, कोभिड१९को महामारी, उपभोक्ताहरूको बढ्दो मागलगायतका कुराहरूले विश्वलाई अर्ध चालक युद्धमा पुर्‍याएको छ। विशेष गरी, कोभिड१९ महामारीले यस सङ्कटमा ठुलो र आयामी भूमिका खेलेको छ। 

यस्तो वातावरणमा उद्योगहरूले उपभोक्ताको माग र आपूर्ति पूरा गर्न सकेनन्, सेमिकन्डक्टर कम्पनीहरू पछि परेका थिए र विभिन्न क्षेत्रहरूको गम्भीर मागको दबाबको सामना गर्दै अस्थिर थिए। 

सेमिकन्डक्टर उद्योग सङ्घका अनुसार, २०२१ मा विश्वव्यापी अर्ध चालक बिक्री २० प्रतिशतले बढी हुने आशा गरिएको थियो। उपभोक्ता इलेकट्रोनिक्सको माग घट्दै जाँदा, उन्नत तत्त्वहरूको अभाव द्रुत रूपमा घट्दै गयो। 

त्यस कारण, उद्योगले अहिले चरम भण्डारको साथ काम गरिरहेको छ। अटोमोटिभ चिप अपर्याप्तताले अब चिप्सको अटुट आपूर्तिलाई जोगाउन संघर्ष गरिरहेको छ। 

२०२२ ९ प्रतिशतले अभाव हुने भविष्यवाणी गरिएको थियो। सेमिकन्डक्टर उत्पादनको गिरावटले २०२३ मा इलेकट्रोनिक उद्योगहरूको उत्पादन प्रक्रियालाई नेतृत्व गर्न मद्दत गर्नेछ। 

सन् २०२७ को अन्त्यसम्म सिलिकन बजार ७० अर्ब अमेरिकी डलरमा पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ र अर्को पाँच वर्षमा वार्षिक ५.१ प्रतिशतको वार्षिक वृद्धि दर रहने अनुमान गरिएको छ ।

संयुक्त राज्य अमेरिका विश्वव्यापी बजारमा सेमिकन्डक्टर दौडको लिडर हो जसको बजार सेयर मूल्य २०२० मा २०० अर्ब अमेरिकी डलर भन्दा बढी छ। अमेरिका विश्व बजारको ५० प्रतिशत सेमिकन्डक्टरको निर्यातमा पनि अगाडि छ ।

सामान्यतया सेमिकन्डक्टर अमेरिकाको शीर्ष निर्यात हो। र रोचक कुरा अमेरिकाले यो बिक्रीको पाँचौँ हिस्सा यसको अनुसन्धान र थप विकासमा लगानी गर्छ, जुन औषधि व्यवसाय भन्दा मात्रै पछि दोस्रो स्थानमा हो ।

तथापि, अमेरिका अझै पनि सेमिकन्डक्टर निर्यात गर्न ताइवानमा निर्भर छ। अर्कोतर्फ, चीन अब सेमीकन्डक्टर दौडमा उदीयमान प्रमुख सहभागी हो। 

यसको सेमिकन्डक्टर उद्योग २०१५ देखि विस्तार हुँदै आएको छ। सेमिकन्डक्टर उद्योग संघले चीनले सन् २०३० सम्ममा २४ प्रतिशत बजार हिस्सा र यसको मेड इन चाइना २०२५ पहलद्वारा ताइवानलाई पछि पार्ने अनुमान गरेको छ ।

चीनले अघिल्लो दुई वर्षमा सेमिकन्डक्टर व्यवसायमा ताइवानलाई खाइसकेको छ। अमेरिका सधैं चीनलाई रोक्न चाहन्छ तर चीनको सेमिकन्डक्टर उद्योग निरन्तर ९ प्रतिशतले अगाडि बढिरहेको छ ।

यसको वार्षिक बिक्री २०२४ सम्म ११४ अर्ब पुग्न सक्ने ठानिएको छ । चीनले अमेरिकाको उन्नत प्रविधिहरू लिन लामो समयसम्म काम गर्छ र माइक्रोचिपमा प्रतिस्पर्धा गर्छ। चीनमा प्राविधिक राष्ट्रवादको उदयले अमेरिकासँग प्रतिस्पर्धा र द्वन्द्व दुवै निम्त्याउनेछ।

अमेरिकाले हालसालै चीप ऐन पारित गरेको छ जसमा विज्ञान र प्रविधिको लागि प्रभावशाली आर्थिक सहयोग समावेश छ किनभने तिनीहरूको मुख्य लक्ष्य चीनमाथि उत्कृष्ट, प्रतिस्पर्धात्मक लाभहरू कायम राख्नु हो। 

चिप अनुकरणमा सबैभन्दा देखावटी नियन्त्रणहरू अमेरिकी वाणिज्य विभागको उद्योग र सुरक्षा ब्यूरो (बीआईएस)ले लागू गर्दछ। 

अक्टोबर २०२२ मा बाइडेन प्रशासनले चीनमा सेमीकन्डक्टरसँग सम्बन्धित इनपुट र उपकरणहरूको निर्यातमा आफ्नो नियन्त्रण बढाएको थियो। 

डिसेम्बर ६ मा बाइडेनले एरिजोनामा ताइवान सेमीकन्डक्टर उत्पादन कम्पनीको नयाँ प्लान्टको साइटको भ्रमण गरेका थिए र अमेरिकी चिप आपूर्ति शृङ्खलाको लागि सम्भावित परियोजना आह्वान गरेका थिए ।

डिसेम्बरको मध्यमा अमेरिकी प्रशासनले वाईएमटीसीसहित थप ३६ चिनियाँ चिप निर्माताहरूलाई अमेरिकी चिप टेक्नोलोजीमा प्रवेश गर्नबाट रोक्ने सुचिमा समावेश गरेको थियो। 

४० अर्ब अमेरिकी डलरेको लगानीले चिप उद्योगमा चीनमाथि प्रभुत्व प्राप्त गर्ने अमेरिकी प्रयासलाई मात्र चित्रण गर्दैन, यस भन्दा बढी अमेरिकाले चिनियाँ कम्पनीहरूमा फस्टाएको सेमीकन्डक्टर टेक्नोलोजीविरुद्ध प्रभुत्व थालेको छ। 

यो अब स्पष्ट देखिन्छ कि अमेरिकाले चीन विरुद्ध सेमिकन्डक्टर युद्ध घोषणा गरेको छ।

अब यो ट्रिलियन डलरको प्रश्न हो कि चिप युद्ध कसले जित्ला? चिप युद्ध अब भूराजनीतिक द्वन्द्व भन्दा बढी एक युद्ध हो। यो चिप युद्ध को विजेता निर्धारण गर्न निकै कठिन छ। 

अमेरिका विश्वव्यापी आधिपत्य भएकोले केही देशहरूले अमेरिका र उसका सहयोगीहरूसँग गठबन्धन बनाउने प्रयास गर्नेछन्। 

अमेरिकाले कृत्रिम बुद्धिमत्ता र सैन्य स्थापनाको लागि अर्ध चालक प्रविधिमा प्रभुत्व जमाउनेछ। चीनले क्लाउड कम्प्युटिङ र इलेकट्रोनिक उपकरणहरू जस्ता माइक्रोइलेक्ट्रोनिक्समा जग बसाल्नेछ ।

अर्थशास्त्रीहरू यो चीप युद्ध कसैले नजित्ने र, केवल अपभोक्ताहरुले हानी व्योहोर्ने बताउँछन् ।