काठमाडौँ। चीनको महत्त्वाकाङ्क्षी बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) को लागि ठूलो झट्कामा, एसिया र अफ्रिकाका उदीयमान अर्थतन्त्रहरूलाई चीनले उपलब्ध गराएको अर्बौँ डलर ऋण खराब भएको छ। आर्थिक तथ्याङ्कमा विशेषज्ञता हासिल गर्ने स्वतन्त्र अनुसन्धान प्रदायक रोडियम समूहको हालैको तथ्याङ्कले देखाएको छ। विश्लेषण, मुख्यतया कोभिडको महामारी र यी अर्थतन्त्रमा परेको मुद्रास्फीतिको प्रभावका कारण यी ऋणहरू अपेक्षा गरे भन्दा धेरै छिटो दरमा घटेका छन्।

रोडियम समूहको तथ्याङ्कले सन् २०२० देखि २०२२ सम्म, ७६.८ बिलियन डलरको ऋणको पुनः वार्ता भएको र केही अवस्थामा, माफी समेत गरेको देखाएको छ। यो सङ्ख्या अघिल्लो तीन वर्षमा रेकर्ड गरिएको समस्या ऋणमा  १७ बिलियन डलर भन्दा चार गुणा बढी हो। सन् २०२० विशेष चुनौतीपूर्ण रह्यो, ४८.७ बिलियन डलर ऋणको पुनः सम्झौता आवश्यक छ, जबकि २०२२ मा, रकम अझै पनि $९ बिलियनमा उच्च रह्यो, जुन २०१९ को तुलनामा झण्डै तीन गुणा बढी छ।

फाइनान्सियल टाइम्सका अनुसार, २०१७ देखि २०१९ सम्म रोडियमले रेकर्ड गरेको रकमको पुनः वार्ता र राइट-अफको स्केल चार गुणा बढी छ। विगत एक दशकमा बीआरआई ऋणको कुल स्केलको आधिकारिक तथ्याङ्क नभए पनि विज्ञहरूले अनुमान गरेका छन्। यो लगभग एक ट्रिलियन डलर हुनेछ। ऋणको यो महत्त्वपूर्ण रकमले चीनको वित्तीय प्रणालीको स्थिरताको बारेमा चिन्ता बढाएको छ, विशेष गरी बेइजिङले बीआरआईमा सामेल भएका लगभग १५० देशहरूमा सार्वभौम डिफल्टहरू रोक्नको लागि "उद्धार ऋण" को अभूतपूर्व मात्रा विस्तार गरेको छ।

विकासोन्मुख देशहरूमा लक्षित पूर्वाधार वित्त पोषण मार्फत चीनको विश्वव्यापी प्रभाव विस्तार गर्न चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले ल्याएको बीआरआईले सुरुमा ध्यान र लगानी जुटाएको थियो। चीनले एसिया, अफ्रिका र युरोपमा बन्दरगाह, सडक, रेलमार्ग र अन्य महत्त्वपूर्ण पूर्वाधार परियोजनाहरूको निर्माणमा आर्थिक सहयोग गरेको थियो। तर, समय बित्दै जाँदा, ऋण लिने देशहरूमा ऋणको भारी बोझ हुन थाल्यो, जसले ऋणको बोझ बढ्दै गयो।

अमेरिकन इन्टरप्राइज इन्स्टिच्युटको तथ्याङ्क अनुसार, वार्षिक बीआरआई लगानी २०१९ सम्म लगभग 100 बिलियन डलर पुग्यो तर महामारीको कारणले घट्यो, २०२० देखि प्रति वर्ष लगभग ६० बिलियन डलर देखि ७० बिलियन डलरमा झरेको छ। लगानीमा आएको यो गिरावट चीन र प्राप्त कर्ता दुवै देशले सामना गरिरहेका आर्थिक चुनौतीहरूको प्रत्यक्ष परिणाम हो।

ऋण पुनः सम्झौताका अतिरिक्त, चीनले यी सङ्घर्षरत अर्थतन्त्रहरूलाई महत्त्वपूर्ण आर्थिक सहायता प्रदान गरेको छ। विश्व बैङ्क र एडडेटाले गरेको अनुसन्धानले सन् २००८ र २०२१ बीच २० वटा उदीयमान बजारहरूलाई चीनले प्रस्ताव गरेको २४० अर्ब डलर सहायतामध्ये करिब ३० प्रतिशत सन् २०२० र २०२१ मा मात्रै दिएको देखाउँछ। यस सहायताको लगभग ७० प्रतिशत मुद्रा स्वैप लाइनहरू मार्फत प्रदान गरिएको थियो। कम विदेशी मुद्रा सञ्चिति भएका देशहरूलाई ऋण चुक्ता गर्न चिनियाँ युआनमा पहुँच गर्न चीन अहोरात्र खटिरहेको छ।

हालैको रोयटर्सको प्रतिवेदनले सन् २००८ र २०२१ को बीचमा २४० अर्ब डलर खर्च गरी विकासशील देशहरूलाई बेल आउट गर्न चीनको व्यापक प्रयासलाई प्रकाश पारेको छ। अधिकांश उधारो सन् २०१६ र २०२१ को बीचमा भएको थियो। जसमा अर्जेन्टिना, मङ्गोलिया र पाकिस्तान जस्ता मध्यम आय भएका देशहरूलाई मुख्य रूपमा फाइदा पुगेको थियो। विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् कि यी उद्धार ऋणहरू मुख्यतया चीनको आफ्नै बैङ्कहरूको सुरक्षा गर्ने लक्ष्य राख्छन्। जुन अन्तर्राष्ट्रिय बेल आउट ऋणको दायरामा जोखिमपूर्ण प्रयास हो।

प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको अध्ययनले ऋण सङ्कटमा परेका देशहरूलाई चिनियाँ ऋण सन् २०१० मा विदेशी कर्जा पोर्टफोलियोको ५ प्रतिशतभन्दा कमबाट सन् २०२२ मा ६० प्रतिशत पुगेको पनि देखाएको छ। अर्जेन्टिनाले १११.८ अर्ब अमेरिकी डलरसहित सबैभन्दा बढी रकम प्राप्त गरेको छ भने त्यसपछि पाकिस्तान दोस्रो स्थानमा ४८.५ बिलियन र  तेस्रोमा इजिप्ट १५.९ प्रतिशत ऋण रकम लिएको छ।