उदयपुर । जिल्लाका विभिन्न स्थानलाई खेतीको पकेट क्षेत्रका रुपमा लिइए पनि उत्पादित बस्तुले बजार नपाउँदा किसानहरु मर्कामा परेका छन् । सर्लाही, रौतहट, महोत्तरीमा उखुको चर्चा चलिरहँदा उदयपुरका किसान भने अदुवा–बेसारले उपयुक्त बजार पाउन नसक्दा चिन्तामा छन् । 

दुई तिहाइ भू–भाग पहाड ,चुरे र महाभारतले घेरेको यस क्षेत्रको प्रमुख बालीका रुपमा अन्नमा मकै, कोदो, गहुँ, धान र फलफूल तथा नगदेबाली नै रहेका छन् । नगदेबालीका रुपमा अदुवा, बेसार, बहुबाली, फलफूल, नगदेबालीका रुपमा विभिन्न कार्यक्रम संचालन भए पनि भण्डारण, बजारीकरण र उचित मूल्यको अभावमा कौडीका दाममा बिक्री गर्नु पर्दा त्यस खेतीप्रति किसानको मोह भंग भएको छ । 

‘अन्न त कम्तीमा बिक्री हुन्छ । भएभरको जमीनमा अदुवा–बेसार लगाएका छौं । न भोक टर्छ न भनेको बेला बिक्री । कसरी मात्र धान्न सकिन्छ यस्तो खेती गरेर । दुःख कष्ट सहेर छ महिनापछि बजार लान तयार हुने अदुवा तथा बेसार डोका र बोरामा हालेर बेच्न साप्ताहिक हाट बजारसम्म ल्यायो । खेती गर्दाको मेहनत त परको कुरा बोकेको ज्यालासमेत उठ्दैन’, चौदण्डीगढी नगरपालिका १ की किसान सानूमाया नेपाली दुखेसो पोख्छिन् ।
 
चौदण्डीगढीको १–८ लाई अदुवा बेसार जोनको रुपमा विकास गरिएको छ । उत्पादन अत्यन्तै सन्तोषजनक छ । तर बजार कस्ले खोजिदिने ? डोकामा र बोरामा ल्याएका सामान बिक्री गर्न हम्मे छ ।

‘१५–२०किलोमिटर ढुवानी गरेर ल्याएका बस्तु ३०–४० रुपैयाँ प्रति केजीका दरमा बेच्न वाध्य छौं । हाम्रा दुःख बुझिदिने को होला ?’ वीरबहादुर तामाङ भन्छन् । 

औषधि र मसलाका रुपमा प्रयोग हुने अदुवा केही महिनापछि यसको बिक्री मूल्य प्रतिकेजी २ सय रुपैयाँसम्म हुने गरेको छ । 

किसान फेरि परम्परागत खेती अन्न बालीतर्फ फर्किए अनौठो मान्नुपर्ने अवस्था छैन । 

‘भोको पेट भर्न अदुवा बिक्री गर्न भन्दा खोल्मामा भएको मकै भुटी खानु बेस हुन्छ’, तामाङले गुनासो पोखे । 

प्राविधिकको सल्लाह, मल बिउका साथै भण्डारण र बजारीकरणको अभावमा किसानहरुको उन्नति प्रगतिमा दुई मत नरहेको पुराना राजनीतिकर्मी तथा किसान लोकबहादुर सेडाइ बताउँछन् ।