काठमाडौं । अन्तरिक्ष जापानको सबैभन्दा नजिकको सहयोगी संयुक्त राज्य अमेरिकासँगको सहकार्यको प्रमुख क्षेत्र बनेको छ । अन्तरिक्ष शक्ति बन्ने लक्ष्य राखेको चीनसँगको बढ्दो तनावबीच जापानले अमेरिकासँग मिलेर अन्तरिक्ष क्षेत्रमा विशेष प्रगति गर्न सक्ने देखिएको छ ।

टोकियोले नासाको आर्टेमिस कार्यक्रमको एक हिस्साको रूपमा यसै दशकको उत्तरार्धमा पहिलो गैर अमेरिकी नागरिकका रुपमा जापानका अन्तरिक्षयात्रीलाई चन्द्रमाको सतहमा फर्काउने लक्ष्य राखेको छ ।

मुख्यतया लन्चर र स्पेस प्रोबहरूको विकास गर्नमा केन्द्रित जापानसँग एक व्यापक अन्तरिक्ष कार्यक्रम छ । तर जापानको अन्तरिक्ष कार्यक्रममा मानव उडान कार्यक्रम नहुँदा अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई अन्तरिक्षमा लैजान जापान संयुक्त राज्य अमेरिका र रूसमा भर परेको छ। 

संयुक्त राज्य अमेरिका र रुसका नागरिकहरू बाहेक धेरै जापानीहरूले अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनको भ्रमण गरेका छन्।

जापानको भ्रमणमा रहेका अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले सोमबार जापानी प्रधानमन्त्री फुमियो किशिदासँगकोे वार्ताका क्रममा अन्तरिक्ष क्षेत्रमा सहकार्यगर्ने बाचा गरेका छन् ।

बाइडेनले नासाको नेतृत्वमा आर्टेमिस कार्यक्रमको भागको रूपमा पहिलो जापानी अन्तरिक्ष यात्रीलाई चन्द्रमामा राख्ने योजनामा काम गर्न सहमति जनाएका छन् । 

त्यसअघि मे २१ मा दक्षिण कोरियाका राष्ट्रपति युन सुक योलसँग सियोलमा भएको शिखर वार्तामा बाइडेनले 'अन्तरिक्ष सहयोगका सबै क्षेत्रहरूमा' गठबन्धनलाई बलियो बनाउनमा समेत सहमति जनाएका छन् ।

मे २३ मा जापानका प्रधानमन्त्रीसँगेको शिखर सम्मेलनपछि जारी गरिएको संयुक्त विज्ञप्तिमा बाइडेन र किशिदाले 'आर्टिमिस कार्यक्रम अन्तर्गतको सहकार्यमा प्रगति' भएको घोषणा गरेका छन् ।

विज्ञप्तिमा चन्द्रमामा जापानी अन्तरिक्षयात्री लैजाने बिषयमा समेत सहमति भएको बताउँदै यस वर्ष कार्यान्वयन सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने लक्ष्य रहेको उल्लेख गरिएको छ ।

युएस-जापान अन्तरिक्ष सहकार्य 'चन्द्रमा र मंगलतर्फ जाँदैछ,'  बाइडेनले युट्युबमा लाइभ स्ट्रिम गरिएको किशिदासँगको शिखर सम्मेलनपछिको पत्रकार सम्मेलनमा बोल्दै भने ।

सम्भावित नयाँ अन्तरिक्ष दौडमा चीनभन्दा अगाडि रहन खोजेको जापानको अन्तरिक्ष महत्वाकांक्षा र लगानीलाई संयुक्त राज्य अमेरिकाले स्वागत गरेको छ । बेइजिङले यस वर्षको अन्त्यसम्ममा आफ्नो पहिलो अन्तरिक्ष स्टेशन पूरा गर्ने योजना बनाएको छ।

जापानको अन्तरिक्ष एजेन्सी जाक्साले गत वर्ष एक दशक भन्दा बढीमा पहिलो पटक अन्तरिक्ष यात्री भर्ती पुन खोलेको थियो।

जापानले युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सी (ईएसए) लाई चन्द्रमामा अवतरण गर्न प्रयोग गरिने अमेरिकी योजनाको मुख्य आवास मोड्युल निर्माण गर्न मद्दत गर्ने भएको छ।

जापानले अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनमा किबो प्रयोग मोड्युल पनि निर्माण गरेको छ र यसको भारी प्रक्षेपण रकेटहरूद्वारा अन्तरिक्षमा पुन: आपूर्ति मिशनहरू पठाइएको छ ।

जापानको एरोस्पेस उद्योग दोस्रो विश्वयुद्धको अन्त्यमा ध्वस्त भएको थियो तर यसले मित्सुबिशी हेभी इंडस्ट्रीज र मित्सुबिशी इलेक्ट्रिक जस्ता औद्योगिक हेवीवेटहरू मार्फत आफ्नो अन्तरिक्ष उद्योगलाई बढावा दिएको छ।

दक्षिणपश्चिमी टापु क्युशुको तानेगाशिमा स्पेस सेन्टरबाट प्रक्षेपण गरिएको एमएचआई रकेटहरूले मिचिबिकी उपग्रहहरू सहित पेलोडहरू पठाएका छन्, जसले एशियामा अमेरिकी ग्लोबल पोजिसनिङ सिस्टम जीपीएसलाई बलियो बनाएको छ।

एमएचआई र जाक्साले विकास गरिरहेको नयाँ एच३ रकेटको प्रक्षेपण इन्जिनमा समस्याका कारण यस वर्षको सुरुमा ढिलाइ भएको थियो।

एलन मस्कको स्पेसएक्स जस्ता कम्पनीहरूमा केन्द्रित अमेरिकी निजी अन्तरिक्ष उद्योगको बृद्धिले अन्तरिक्ष प्रक्षेपण सेवाहरूको बजारलाई परिवर्तन गरेको छ ।

जापानले चन्द्रमाको अन्वेषणका लागि ल्यान्डर र रोभरहरू विकास गर्ने अन्तरिक्ष भग्नावशेष हटाउने कम्पनी एस्ट्रोस्केल र आइस्पेसलगायतका व्यवसायहरूसँग आफ्नो अन्तरिक्ष स्टार्टअपलाई बढावा दिने लक्ष्यसमेत राखेको छ ।

जापानका अर्बपति युसाकु मेजावा गत डिसेम्बरमा सोयुज रकेटबाट प्रक्षेपणपछि एक दशक भन्दा बढीमा अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्रको भ्रमण गर्ने पहिलो निजी यात्री बनेका थिए ।