काठमाडौँ। बेइजिङले ताइवानलाई मुख्य भूमि चीनसँग बलपूर्वक एकीकरण गर्ने प्रयासमा ताइवान स्ट्रेटमा सैन्य तयारी बढाइरहेको छ। स्वशासित लोकतान्त्रिक टापुले पनि आफ्नो क्षेत्रीय अखण्डतालाई कुनै पनि चुनौती सामना गर्न सक्ने क्षमताको बारेमा चीनलाई दृढ सन्देश पठाइरहेको छ।

चीन र विश्वलाई चकित पार्दै गत महिना ताइवानका राष्ट्रपति साई इङ्ग-वेनले आधिकारिक रूपमा घरेलु रूपमा निर्मित पनडुब्बीको अनावरण गरेको छ। आधिकारिक रूपमा अङ्ग्रेजीमा "नरवल" र मन्डारिनमा "हाइ कुन" नाम दिइएको ताइवानले स्वदेशी रूपमा निर्मित उक्त पनडुब्बीलाई चीन जस्ता ठूला सैन्य शक्तिहरू विरुद्ध प्रतिरोधात्मक क्षमता विकास गर्ने स्वशासित टापुको प्रयासलाई ठूलो सफलता मानिएको छ।

डिजेल-इलेक्ट्रिक इन्जिनहरूद्वारा सञ्चालित र एमके-४८ टार्पेडोहरूद्वारा सुसज्जित ताइवानी पनडुब्बीको मूल्य १.५४ बिलियन अमेरिकी डलर रहेको छ। पनडुब्बीले २०२४ को अन्त्यसम्म नौसेनालाई हस्तान्तरण गर्ने छ। हस्तान्तरण पूर्व बन्दरगाह स्वीकृति परीक्षण, समुद्री स्वीकृति परीक्षण र अन्य परीक्षणहरू पार गरिसक्ने जापानबाट प्रकाशित पत्रिका निक्केई एसियाले जनाएको छ।

"हामी प्रोटोटाइपहरूको उपकरण स्थापना, परीक्षण र समुद्री परीक्षणहरू पूरा गर्न जारी राख्नेछौँ ताकि २०२५ सम्म हामीसँग पूर्ण लडाई क्षमता भएका तीन वटा पनडुब्बीहरू हुनेछन्,"  ताइवानका राष्ट्रपति साई इंग-वेनलाई उद्धृत गर्दै साउथ चाइना मर्निङ पोस्टले लेखेको छ। हाल ताइवानमा दुई वटा डच-डिजाइन गरिएका स्टेगोसौरस-वर्ग पनडुब्बीहरू नौसेनाको सेवामा छन् जुन १९८० दशकको अन्त्यमा निर्माण गरिएका थिए।

निक्की एसियाका अनुसार ताइवानले आवश्यक पर्ने पनडुब्बीको प्रविधि प्राप्त गरिसकेको छ। चीनको चुनौती दबाबको सामना गर्दै स्वशासित लोकतान्त्रिक टापुले पनडुब्बी फिल्ड गर्ने योजनालाई द्रुत रूपले काम अगाडि बढाइरहेको छ।

मिडिया रिपोर्टका अनुसार ताइवानले २०२५ सम्म तीन र चार वटा २०२७ सम्म गरी सात वटा पनडुब्बीहरू निर्माण गर्ने योजना बनाएको छ।  यसले सम्भावित रूपमा यस क्षेत्रको शक्ति सन्तुलनलाई परिवर्तन गर्नेछ। अर्को तर्फ ताइवान र सम्पूर्ण दक्षिण चीन सागर कब्जा गर्ने उद्देश्यले सैन्य निर्माणमा चीनले ठूलो मात्रामा लगानी गरिरहेको छ।

"घरेलु पनडुब्बीको प्रक्षेपणले द्वीपको विषम युद्ध क्षमताको विकास गर्ने दिशामा महत्त्वपूर्ण कदम" भएको भन्दै ताइवानका राष्ट्रपति साईलाई उद्धृत गर्दै साउथ चाइना मर्निङ पोस्टले लेखेको छ। ताइवानको रणनीतिक समुदाय भित्र स्वशासित टापु स्ट्रेटमा पनडुब्बी जिम्मेवार पाएपछि चीनको खतराको सामना गर्न अझ सक्षम हुनेछ भन्ने भावना रहेको छ।

ताइपेईको सरकार समर्थित थिंक ट्याङ्क तथा राष्ट्रिय रक्षा र सुरक्षा अनुसन्धान संस्थानका वरिष्ठ विश्लेषक सु जु-युआनलाई उद्धृत गर्दै हङकङको अङ्ग्रेजी दैनिक अखबारले भन्यो, "यदि हामीसँग ८ वा १० पनडुब्बीहरूको फ्लीट हुन्थ्यो भने हामी पीएलएका लडाई समूह उसका सेनाहरूलाई बासी च्यानल र मियाको स्ट्रेटमा प्रवेश गर्न तथा सम्भावित द्वन्द्वमा हाम्रो पूर्वी तटमा पुग्नबाट रोक्न सक्षम हुनेछौ।"

यद्यपि, ग्लोबल टाइम्सले यसलाई "चीनद्वारा एकीकरण प्रयासको प्रतिरोध गर्न टापुको विरोधको सङ्केत" भनेर वर्णन गरेको छ। पीएलएले ताइवान टापुको वरिपरि बहु आयामिक एन्टि-पनडुब्बी नेटवर्क निर्माण गरेको छ। जसमा एयरबोर्न वाई-८ फिक्स-पिङ एन्टि-सबमरिन पेट्रोल एयरक्राफ्ट र जेट-९ जहाज-बोर्न एन्टि-सबमरिन हेलिकप्टरहरू छन्।  एन्टी-पनडुब्बी सक्षम कार्वेट्स, फ्रिगेट र समुद्रको सतहमा विध्वंसक जहाजहरू साथै पानीमुनि पनडुब्बीहरू तयारी अवस्थामा तैनाथ रहेको चीनको अङ्ग्रेजी भाषाको ट्याब्लोइड अखबारले लेखेको छ।

यदि चीन र ताइवानको द्वन्द्व उत्कर्षमा पुगेको खण्डमा पीएलएले टापुमा अवस्थित ताइवानी पनडुब्बीहरूलाई सजिलै पत्ता लगाउने र  सामना गर्न सक्षम रहेको छ। जसमा पीएलएको सम्भावित निशानामा अमेरिका र जापानको पनडुब्बीहरू समेत रहेको चाइना डेली पत्रिकाले जनाएको छ।

अमेरिकासँग आज ५३ वटा आणविक शक्ति र क्रुज मिसाइल क्षमता भएका पनडुब्बीहरू छन्। ती मध्ये धेरै इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्र वरपर समुद्र मुनि रहेको बताइएको छ। यसबाहेक, ताइवान र दक्षिण चीन सागरको वरिपरि चीनको आक्रामक सैन्य निर्माणलाई कुनै मौका नदिई अमेरिका र जापान दुवैले यस क्षेत्रमा पीएलए खतराको सामना गर्न आफ्नो योजनालाई बलियो बनाउन थालेका छन्।

"स्वतन्त्र र खुला इन्डो-प्यासिफिक" को प्रतिबद्धता अनुसार अमेरिकी नौसेनाले पहिले नै ताइवान स्ट्रेट हुँदै आफ्ना युद्ध पोतहरूको नियमित ट्रान्जिट सञ्चालन गरिरहेको छ। एबीसी न्यूजका अनुसार, सेप्टेम्बर ९ मा, यूएसएस राल्फ जोन्सन र रोयल क्यानेडियन नेवी ह्यालिफ्याक्स-क्लास फ्रिगेट एचएमसीएस ओटावा ताइवान स्ट्रेट हुँदै यात्रा गरेको जनाएको छ।

गत जुनमा, अमेरिकी विध्वंसक जहाजहरू चीन र ताइवानको बिचको अति संवेदनशील जलमार्ग हुँदै गस्तीको लागि प्रवेश गरेको थियो। उक्त समयमा अमेरिकी नौसेना फ्रिगेट यूएसएस चुंग-हुनको ताइवान स्ट्रेटमा चिनियाँ युद्ध पोतसँग जम्काभेट समेत भएको थियो।

यद्यपि, अमेरिकी नौसेनाको ७औँ फ्लीटले भने अनुसार, यो वर्ष जनवरी देखि यता ताइवान स्ट्रेट हुँदै युएसएस चुङ-हुनको यो दोस्रो यात्रा थियो। यसअघि पनि अप्रिलको सुरुमा युएसएस मिलियस एक अर्लेघ बर्क-वर्ग निर्देशित-मिसाइल विनाशक जहाज ताइवान स्ट्रेट हुँदै यात्रा गरिसकेको छ।

अमेरिकी समाचार एजेन्सी एसोसिएटेड प्रेसलेका अनुसार, अमेरिकाले पनि सहयोग मार्फत ताइवानी सेनालाई बलियो बनाइरहेको छ। उसले भर्खरै ताइवानलाई चीनको खतराको सामना गर्न ३४५ मिलियन अमेरिकी डलर सैन्य सहायता प्याकेजको पनि घोषणा गरेको छ।  यस्तै जुलाई ३० मा, ताइवान सेनाको लागि रक्षा, शिक्षा र प्रशिक्षणका प्याकेजहरू समावेश गरेको थियो। जसमा १९ बिलियन अमेरिकी डलर बरावरको एफ-१६का युद्ध बिमनहरू र अन्य प्रमुख हतियार प्रणालीहरूको सैन्य सामाग्री बिक्री गर्न वासिङ्टन डिसीले स्वशासित टापुको लागि स्वीकृत गरेको बताएको छ।

त्यस्ता उपायहरूको साथसाथै, अमेरिकाले फिलिपिन्समा चार वटा थप आधारहरू विकास गरिरहेको छ। चार आधारहरू मध्ये एउटा विवादित दक्षिण चीन सागर नजिक छ भने अर्को ताइवानबाट टाढा नभएको सीबीएस न्यूजले जनाएको छ।

अगस्ट १८ मा, अमेरिकाले जापान र दक्षिण कोरियासँग मिलेर क्याम्प डेभिडमा पहिलो त्रिपक्षीय शिखर सम्मेलन आयोजना गर्‍यो। जहाँ तीन देशहरू सङ्कट सञ्चारको लागि तीन तर्फी हटलाइन स्थापना गर्न, ब्यालिस्टिक मिसाइल सहयोग बढाउन र संयुक्त सैन्य अभ्यास विस्तार गर्न सहमत भएका छन्। तीन देशहरूले जारी गरेको संयुक्त विज्ञप्तिमा भनिएको छ, "हामी हाम्रा सरकारहरूलाई क्षेत्रीय चुनौतीहरू, उत्तेजना र हाम्रो सामूहिक हित र सुरक्षालाई असर गर्ने धम्कीहरूको प्रतिक्रियालाई समन्वय गर्न एक अर्कासँग तुरुन्तै परामर्श गर्न प्रतिबद्ध छौँ।"

शिखर सम्मेलनमा तीनै देशले नेतृत्व तह र प्रत्येक वर्ष विदेश, रक्षा, अर्थमन्त्री तह र राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार तहमा त्रिपक्षीय बैठक गर्ने सहमति भएको थियो। उनीहरूले आफ्नो इन्डो-प्यासिफिक भिजनको कार्यान्वयनमा समन्वय गर्न वार्षिक त्रिपक्षीय इन्डो-प्यासिफिक संवाद सुरु गर्न पनि सहमत भएका थिए। ताइवानको सैन्य निर्माणसँगै त्यस्ता घटनाक्रमले स्वशासित टापुको विरुद्धमा चीनको योजनाको सामना गर्न महत्त्वपूर्ण प्रतिरोधात्मक उपायहरू साबित हुने अपेक्षा गरिएको छ।

ताइवानले बनाएको स्वदेशी पनडुब्बीको प्रक्षेपणको सन्दर्भमा ग्लोबल टाइम्सले जेसुकै भने पनि स्वशासित टापुले चीनको नसामा खेलिरहन जारी राखेको छ। यो टापुको बाटोमा सबै प्रकारका अवरोधहरू खडा गर्ने चीनको प्रयासबाट प्रस्ट देखिन्छ। यी दिन, ताइवानमा स्वशासित टापु दृष्टिकोणमा राष्ट्रपति चुनावको रूपमा गलत सूचना फैलाउन व्यस्त छन्। चीनले ताइवान र अमेरिकाबीच खाडल बनाउन खोजिरहेको देखिन्छ।

गत जुलाईमा ताइवानको युनाइटेड डेली न्यूजले गोप्य सरकारी बैठकबाट कथित रूपमा लिक नोटहरूमा आधारित एउटा समाचार प्रकाशित गरेको थियो। जसमा  भनिएको थियो, "अमेरिकाले ताइवानलाई टापुको रक्षा मन्त्रालयद्वारा सञ्चालित प्रयोगशालामा जैविक हतियार बनाउन आग्रह गर्‍यो।" उक्त समाचारको खण्डन गर्दै ताइवान र अमेरिकी अधिकारीहरूले यसलाई अस्वीकार गरेका थिए।
ताइवान र अमेरिका बीच विश्वासको खाडल सिर्जना गर्न उक्त समाचारमा चीनको हात रहको भन्दै द इकोनोमिस्ट लेखेको छ।