नयाँ दिल्ली। गुरु नानकको भौतिक रूपलाई साँच्चै प्रमाणित गर्न सकिँदैन किनभने कुनै पनि भविष्यको प्रतिकृतिको लागि उनको जीवनकालको कुनै वास्तविक छवि अवस्थित छैन, न त यसलाई मान्यता दिनु पर्छ किनभने उनले भगवान् वा अगमवक्ताको कुनै अद्वितीय अनुहारको पहिचानलाई अस्वीकार गरे।

यसबाहेक, त्यहाँ सधैँ विशिष्ट (व्यक्तिगत) देखि विश्वव्यापी (सार्वभौमिक) को लागी एक मानव ईश्वरीय बन्न को लागी पारिएको छ। अगमवक्ता वा विचारकको ऐतिहासिक वास्तविक छवि विश्वव्यापी छविमा फीका हुनुपर्छ। यो यहाँ छ कि विश्वव्यापी छवि एक समय र स्थान मा एक रूप भए पनि एक रूप, एक समय, र एक स्थान मुक्त हुनु आवश्यक छ।

आफ्नो दर्शनमा व्यक्तिको विकास भौतिक पहिचान गुमाउने र बौद्धिक र दार्शनिक पहिचान प्राप्त गर्ने प्रक्रिया हो। गुरु नानकको चासो र अभ्यासले आफ्नो समयको दार्शनिक सोच र धार्मिक अभ्यासमा ज्ञान शास्त्रीय कटौतीको विकास गरिरहेको थियो भन्ने कुरालाई ध्यानमा राख्दै उनले चित्र र भौतिक छविहरूलाई बेवास्ता गरे।

तर, हातले लिखित रूपमा आफ्ना विचारहरूको शिलालेख सुनिश्चित गरे। अरूलाई जस्तो देखिने तर तिनीहरूभन्दा फरक सोच्ने र अभ्यास गर्न, उनी आफ्नो समयको लुगा लगाएर तिनीहरूको बीचमा बस्नुभयो तर समकालीन विचारधारा, अभ्यासहरू र संस्कारहरू त्यागे।

उनका उदासीन यात्राहरू संसार र समाजको त्याग नभई संवाद र प्रवचनका माध्यमबाट उनका प्रचार यात्राहरू थिए। यी न त तीर्थयात्रा थिए न त शब्दको शाब्दिक अर्थमा 'उदासीनता' को यात्रा, तर व्यक्तित्वबाट विश्वव्यापी रूपमा मानिसहरू र तिनीहरूको हितमा संलग्न हुने वृद्धि थियो।

त्यस कारण उनले शक्ति र मानवसँगको सम्बन्धका धेरै सामाजिक रूपमा खराब अभ्यासहरू र धार्मिक दर्शनहरूलाई चुनौती दिए। सिख धर्म एकातिर अस्थायी र सार्वभौमिकको बाइनरीहरू बीचको सन्तुलनमा आधारित छ।

सिख धर्मशास्त्रको विशिष्टता, गुरु ग्रन्थ साहिबलाई शब्द गुरुको रूपमा पवित्र गरिएको, यसको उत्पत्ति प्रत्यक्ष रूपमा यसको अगम वक्ताहरूद्वारा गरिएको हो। हामी वैचारिक गुरु नानकलाई अरूभन्दा फरक पहुँच गर्न, बुझ्न र पहिचान गर्न सक्छौँ, तर उनको फेनोटाइप पहिचान गर्न सक्दैनौँ।

उनको अनुहारको रूप, आँखा, कान, नाक, ओठ आदिको आकार पहिचान गर्न सकिँदैन तर उहाँको जीवनको कथा र लेखनबाट सङ्कलन गरिएको तस्बिर यथार्थको नजिक भए पनि काल्पनिक नै रहनेछ।

यद्यपि, उनले संसार छोडेको लामो समय पछि, उनका अनुयायीहरूले गुरु नानकको विचार र दर्शनलाई सरल तरिकामा प्रचार गर्न एक प्रकारको प्राइमर्स तयार गरे। उनको जन्म, बाल्यकाल, यात्रा (उडासीहरू) र अन्तिम बस्तीसँग सम्बन्धित घटनाहरू वर्णन गर्ने हस्तलिखित (पाण्डुलिपिहरू) लाई जनम सखीहरू भनिन्छ। पछि, पहारी लघु चित्रकला परम्परालाई पछ्याउँदै, चित्रहरूलाई कथाहरूको दृश्य चित्रणको रूपमा जनम साखहरूमा थपियो। यसरी गुरु नानकको चित्रण गर्ने चलन सुरु भएको थियो ।

गुरु नानकको प्रतिष्ठित छवि सिर्जना गर्ने प्रयासहरू एक ढिलो तर निरन्तर प्रक्रिया भएको छ। बिस्तारै, गुरु नानक प्रकृतिको सुन्दर र ईथर तत्त्वहरूको वातावरणमा विविध बस्ने वा उभिएको मुद्रामा देखाइन्छ।