काठमाडौँ । कारागारमा रहेकी नोबेल शान्ति पुरस्कार विजेता नरगिस मोहम्मदीले आफ्ना छोराछोरीमार्फत दिएको भाषणमा इरानमा ‘अत्याचारी तथा महिलाविरोधी धार्मिक’ सरकारको निन्दा गरेकी छन् । मोहम्मदीको अनुपस्थितिमा आइतबार उनका छोराछोरीले नोबेल शान्ति पुरस्कार ग्रहण गरेका छन् ।
इरानमा हिजाब लगाउनुपर्ने अनिवार्यता र मृत्युदण्डको सजायविरुद्ध अभियान चलाएकी मोहम्मदी सन् २०२१ देखि तेहरानको इभिन कारागारमा बन्दी छिन् ।
यसको सट्टा सन् २०१५ देखि फ्रान्समा निर्वासनमा बस्दै आएका उनका १७ वर्षीय जम्ल्याहा छोराछोरी अली र कियानाले जेलको कोठीबाट बाहिर निकाल्न सफल भएको भाषण पढ्दै उनका तर्फबाट पुरस्कार ग्रहण गरिन् ।
“म एक मध्यपूर्वी महिला हूँ र म यस्तो क्षेत्रबाट आएकी छु जुन आफ्नो समृद्ध सभ्यताका बाबजुद अहिले युद्ध, आतङ्कवादको आगो र अतिवादको बीचमा फसेको छ”, ‘जेलको अग्लो, चिसो पर्खालपछाडि’ लेखिएको एउटा सन्देशमा उनले भनिन्, “इरानी जनताले दृढताका साथ अवरोध र निरङ्कुशतालाई समाप्त पार्नेछन्, कुनै सन्देह छैन– यो निश्चित छ ।”
मोहम्मदीलाई हालैका दशकहरूमा धेरै पटक गिरफ्तार गरियो र दोषी ठहर गरियो । उनका जम्ल्याहा छोराछोरीले करिब नौ वर्षदेखि आफ्नी आमालाई देख्न पाएका छैनन् । “म व्यक्तिगतरूमा अत्यन्त निराशावादी हूँ”, कियाना मोहम्मदीले भनिन् । यद्यपि भाइ अलिले उन अत्यन्त आशावादी भएको बताए ।
‘महिला, जीवन, स्वतन्त्रता’ आन्दोलनले सबै महिलालाई टाउकोमा स्कार्फ लगाउने प्रचलनको अन्त्य र तेहरानमा मुस्लिम धर्मगुरुको नेतृत्वको सरकारको समाप्तिको माग गर्दछ ।
“म एक इरानी महिला हूँ, सभ्यताका लागि गर्व र सम्मानजनक योगदानकर्ता हूँ, हाल यो निरङ्कुश धार्मिक सरकारको दमनको अधीनमा छ”, मोहम्मदीले भनिन्। पुरस्कार वितरण समारोहमा प्रतीकात्मकरूपमा एउटा कुर्सी खाली राखिएको छ जसमा मोहम्मदीको चित्र राखिएको थियो ।
मोहम्मदी ‘महिला, जीवन, स्वतन्त्रता’ विद्रोहको नेतृत्व गर्ने महिलामध्येकी एक छिन् । उक्त विद्रोहमा २२ वर्षीया महसा अमिनीको मृत्यु भएपछि पूरै इरानमा महिनौँसम्म विरोध प्रदर्शन भएको थियो ।
इरानी कुर्द महिला अमिनीको सन् २०२२ सेप्टेम्बर १६ मा इरानको धार्मिक प्रहरीले महिलाहरूका लागि मुलुकको ड्रेस कोडको उल्लङ्घन गरेको आरोपमा हिरासतमा लिएपछि मृत्यु भएको थियो ।
नर्वेली शाही परिवार र विदेशी पाहुनाहरूसमक्ष पढिएको भाषणमा मोहम्मदीले भने, “सरकारले अनिवार्य गरेको हिजाब कुनै धार्मिक दायित्व वा सांस्कृतिक परम्परा होइन, बरु पूरै समाजमा अधिकार र अधीनता कायम गर्ने माध्यम हो ।”
उनले सरकारी दमन, स्वतन्त्र न्यायिक प्रणालीको कमी, प्रचार र सेन्सरसीप तथा भ्रष्टाचारको निन्दा गर्दै इरानले स्वयंलाई आफ्ना जनताबाट मौलिकरूपमा अलग गरिरहेको बताए ।
उनको परिवारका अनुसार मोहम्मदीले अहिले बहाई समुदायसँग ऐक्यबद्धता जनाउँदै भोक हड्ताल गरिरहेका छन् ।
नोबेल पुरस्कारको एक सय २० वर्षभन्दा लामो इतिहासमा हिरासतमा रहँदा यो पुरस्कार पाउने मोहम्मदी पाँचौँ व्यक्ति छिन् ।
उनीअघि जर्मनीका कार्ल भोन ओसिएट्स्की, म्यान्माकी आङ सान सुकी, चीनका लिउ जियाओबो र बेलारुसका एलेस बोलियात्स्कीले हिरासतमै रहँदा नोबेल शान्ति पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए ।
