नयाँ दिल्ली। हाल भारतले चीनलाई उछिन्दै विश्वको सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको देश बनेको छ। साथै द्रुत माथिको आर्थिक मार्ग र बढ्दो कूटनीतिक, वैज्ञानिक र सैन्य वजनले यसलाई संयुक्त राज्य अमेरिका र विश्वको लागि निरन्तर बढ्दो महत्त्वको उदीयमान महाशक्ति बनाएको छ।
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले न्यूजवीकका लिखित प्रश्नहरू सम्बोधन गरे र न्यूजवीकका अध्यक्ष र सीईओ देव प्रागाड, ग्लोबल एडिटर इन चीफ न्यान्सी कुपर र एसियाका सम्पादकीय निर्देशक दानिश मञ्जुर भाटसँग उनको आधिकारिक निवासमा ९० मिनेटको कुराकानी गरेका थिए। मोदीको नेतृत्वमा भएका प्रमुख आर्थिक प्रगतिदेखि लिएर चीनसँगको भारतको सम्बन्ध र प्रेस स्वतन्त्रतामा कथित रूपमा कटौती गरेको र भारतको १.४ जनसङ्ख्या सातमध्ये एक जनालाई प्रतिनिधित्व गर्ने मुस्लिमहरूलाई साथ नदिएको आलोचनासम्म पूर्वाधार विस्तार र वातावरणीय सरोकारबीचको तनावसम्मका विषयहरू भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँगको विशेष अन्तर्वार्तामा समेटिएका छन्।
२०२४ को चुनाव
हामीसँग हाम्रा प्रतिबद्धताहरू पूरा गर्ने उत्कृष्ट ट्र्याक रेकर्ड छ। जनताका लागि यो ठूलो कुरा थियो। किनकि उनीहरूलाई वाचा पूरा नगर्ने बानी थियो। हाम्रो सरकारले ‘सबका साथ, सबका विकास, सबका विश्वास, सबका प्रयास’ भन्ने नाराका साथ काम गरेको छ। जसको अर्थ–सबैको विकासका लागि, सबैको विश्वास र सबैको प्रयासमा। हाम्रा कार्यक्रमको फाइदा अरू कसैले पाएको भए उनीहरूसम्म पुग्ने विश्वास जनतामा छ। भारत ११औँ ठूलो अर्थतन्त्रबाट पाँचौँ ठूलो अर्थतन्त्र बन्ने दौडमा पुगेको देखेका छन्। अब छिट्टै भारत तेस्रो ठूलो अर्थतन्त्र बन्ने देशको आकाङ्क्षा छ।
दोस्रो कार्यकालको अन्त्यमा, सबैभन्दा लोकप्रिय सरकारहरूले पनि समर्थन गुमाउन थाल्छन्। विश्वमा पछिल्ला केही वर्षहरूमा सरकारहरूप्रति असन्तुष्टि पनि बढेको छ। भारत एक अपवादको रूपमा उभिएको छ। जहाँ हाम्रो सरकारको लागि लोकप्रिय समर्थन बढ्दै गएको छ। हाम्रो भौतिक पूर्वाधार निर्माण र जलवायु परिवर्तनसँग लड्ने हाम्रो प्रतिबद्धताबीच कुनै विरोधाभास छैन।”
लोकतन्त्र र स्वतन्त्र प्रेस
हामी लोकतन्त्रकी राष्ट्र हौँ, हाम्रो संविधानले त्यसो भन्छ भनेर मात्र होइन, तर यो हाम्रो जिनमा रहेको कारणले पनि हो। भारत लोकतन्त्रको जननी हो। तमिलनाडुको उत्तरमेरुर होस्, जहाँ तपाईँ ११०० देखि १२०० वर्षअघिको भारतको लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको बारेमा शिलालेखहरू फेला पार्न सक्नुहुन्छ वा हाम्रा शास्त्रहरूको कुरा गर्नुहोस् जसले व्यापक-आधारित परामर्शदाता निकायहरूद्वारा प्रयोग भइरहेको राजनीतिक शक्तिको उदाहरण दिन्छ। संसारको सबैभन्दा ठूलो लोकतन्त्रको रूपमा ६०० मिलियन भन्दा बढी मानिसहरूले २०१९ को आम चुनावमा मतदान गरे। अबको केही महिनामा ९७० मिलियन भन्दा बढी योग्य मतदाताहरूले आफ्नो मताधिकार प्रयोग गर्नेछन्। भारतभर १० लाखभन्दा बढी मतदान केन्द्रहरू स्थापना गरिनेछन्।
लगातार बढ्दो मतदाता सहभागिता भारतीय लोकतन्त्रमा जनताको विश्वासको लागि ठूलो प्रमाण हो। भारतजस्तो प्रजातन्त्र एक जीवन्त प्रतिक्रिया संयन्त्र भएकाले मात्र अगाडि बढ्न र काम गर्न सक्षम छ। र यस सन्दर्भमा हाम्रो मिडियाले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। हामीसँग लगभग १.५ लाख [१५०,०००] दर्ता गरिएका मिडिया प्रकाशनहरू र सयौँ समाचार च्यानलहरू छन्।
भारत र पश्चिममा केही मानिसहरू छन् जसले भारतका जनतासँग [सम्बन्ध] गुमाएका छन्—तिनीहरूको विचार प्रक्रिया, भावना र आकाङ्क्षाहरू। यी मानिसहरू पनि वैकल्पिक वास्तविकताहरूको आफ्नै प्रतिध्वनि कक्षमा बस्न चाहन्छन्। तिनीहरूले मिडिया स्वतन्त्रता घटाउने शङ्कास्पद दाबीहरूका साथ जनतासँग आफ्नै असन्तुष्टि मिलाउँछन्। तीव्र आर्थिक वृद्धिको उद्देश्य गरिबहरूको सशक्तीकरण र उनीहरूको सामाजिक गतिशीलता सुनिश्चित गर्नु हो।"
चीनसँग प्रतिस्पर्धा
भारत, एक लोकतान्त्रिक राजनीति र विश्वव्यापी आर्थिक वृद्धि इन्जिनको रूपमा तिनीहरूको आपूर्ति शृङ्खला विविधीकरण गर्न खोज्नेहरूका लागि स्वाभाविक छनौट हो। हामीले परिवर्तनकारी आर्थिक सुधारहरू गरेका छौं: वस्तु र सेवा कर, कर्पोरेट कर कटौती, दिवालियापन कोड, श्रम कानूनमा सुधार, एफडीआई मापदण्डहरूमा छूट। फलस्वरूप, हामीले व्यापार गर्न सजिलोमा उल्लेखनीय सुधार गरेका छौँ। हामी हाम्रो नियामक ढाँचा, हाम्रो कर अभ्यास र हाम्रो पूर्वाधारलाई विश्वव्यापी मापदण्ड अनुरूप बनाउन प्रयासरत छौँ।
विश्वको छैटौँ जनसङ्ख्या भएको देशले यी क्षेत्रहरूमा विश्वव्यापी मापदण्ड अपनाएमा यसले विश्वमा ठूलो सकारात्मक प्रभाव पार्छ भन्ने हाम्रो विश्वास छ।विश्व स्तरीय पूर्वाधार र दक्ष प्रतिभाको उपलब्धतासँगै व्यवसाय र उद्यमशीलतालाई प्रोत्साहन गर्ने हाम्रा नीतिहरूले परिणाम ल्याएका छन्। हामीसँग भारतमा पसलहरू स्थापना गर्ने प्रमुख विश्वव्यापी उत्पादन संस्थाहरू छन्। हामीले भारतमा उत्पादन क्षमताहरूलाई बलियो बनाउन उत्पादन लिङ्क प्रोत्साहन योजनाहरू सुरु गरेका छौँ। यी आइपिएल योजनाहरू इलेकट्रोनिक्स, सोलार मोड्युल, मेडिकल डिभाइस, अटोमोबाइल्स जस्ता १४ क्षेत्रहरूमा फैलिएका छन्।
हाम्रो शक्तिलाई ध्यानमा राख्दै, भारत अहिले प्रतिस्पर्धी लागतमा विश्व-स्तरीय सामानहरू उत्पादन गर्न विश्वव्यापी रूपमा सबैभन्दा उपयुक्त मानिन्छ। विश्वको लागि उत्पादन बाहेक, विशाल भारतीय घरेलु बजार थप आकर्षण हो। भरपर्दो र लचिलो आपूर्ति शृङ्खलाहरू स्थापना गर्न चाहनेहरूका लागि भारत उत्तम गन्तव्य हो।
डिजिटल भुक्तानी र यूपिआईमा, एक भेन्मो जस्तो प्रणाली
मलाई लाग्छ यूपिआईको सफलताबाट तीन वटा महत्त्वपूर्ण पाठहरू छन्। पहिलो, प्रविधि खुला, अन्तरसञ्चालनयोग्य, मापनयोग्य र सुरक्षित हुनुपर्छ। दोस्रो, प्रविधिको लोकतान्त्रीकरण हुनुपर्छ। तेस्रो, मानिसहरूलाई प्रविधिमा छिट्टै अनुकूलन गर्न र विकास गर्न विश्वास गर्नुपर्छ।
यूपिआई भारतीय नवप्रवर्तनको उत्कृष्ट उदाहरण हो। म यूपिआईलाई एक सरल उपकरणको रूपमा देख्छु जसले वित्तीय बाधाहरूदेखि भौगोलिक अवरोधहरूसम्म अनगिन्ती अवरोधहरू तोड्छ। यसले अन्तिम माइलमा व्यक्तिको लागि डिजिटल लेनदेनको संसार खोलेको छ।
हामीसँग अमेरिकासँग विस्तारित आर्थिक सम्बन्ध छ। यसका अतिरिक्त, हामीसँग देशमा ठूलो भारतीय डायस्पोरा छ। महत्त्वपूर्ण दुई-तर्फी पर्यटक प्रवाह र ३००,००० भन्दा बढी भारतीय विद्यार्थीहरू अमेरिकामा उच्च शिक्षा लिइरहेका छन्। यो बलियो जडानलाई ध्यानमा राख्दै, यो पारस्परिक रूपमा लाभदायक हुनेछ यदि यूपिआई सेवाहरू अमेरिकामा उपलब्ध गराइन्छ। हाम्रा प्रतिभाशाली व्यक्तिहरूले विश्वभरि सीपको खाडलहरू भर्दै छन्। तिनीहरू विश्वभर हाम्रा राजदूतको रूपमा काम गरिरहेका छन्।"
आर्थिक वृद्धिलाई दिगो र बाँडफाँड गर्ने चुनौतीमा
आज भारतमा अनुकूल जनसाङ्ख्यिक छ। हामी २८ वर्षको औसत उमेर भएको युवा देश हौँ। हामी यस जनसाङ्ख्यिक लाभांशलाई सन् २०४७ सम्ममा भारतलाई विकसित देशमा परिणत गर्न प्रतिबद्ध छौँ। म चीन र जापानसँग तुलना गर्न चाहन्न किनभने प्रत्येक देशले अद्वितीय चुनौतीहरूको सामना गर्दछ र अद्वितीय विकास मोडेलहरू छन्। भारतको एक अद्वितीय सांस्कृतिक र सामाजिक लोकाचार छ। हामीसँग बचत गर्ने संस्कृति छ। त्यहाँ परिवार-उन्मुख जीवनशैलीको एक अद्वितीय मोडेल पनि छ जसले मूल्यहरूलाई केन्द्रमा राख्छ। यस्तो सेटअपमा, परिवारको कुनै सदस्य अनुत्पादक हुँदैन।
हामी हाम्रा युवाहरूको पूर्ण क्षमता विकास गर्न र तिनीहरूलाई लचिलो र भविष्यका अवरोधहरूको लागि अनुकूल बनाउनमा पनि केन्द्रित छौँ। हामीले सूर्योदय क्षेत्रहरूमा दीर्घकालीन अनुसन्धानलाई सहज बनाउन ठूलो रकम विनियोजन गर्दैछौं। भारत अन्तरिक्ष, एआई, हरित ऊर्जा, अर्ध चालक र अन्य भविष्यका प्रविधिहरू जस्ता क्षेत्रमा उद्यम गरिरहेको छ।
भारतीय स्टार्टअपहरूको अभूतपूर्व वृद्धि स्पष्ट रूपमा देखिन्छ। २९१४ मा लगभग एक सय बाट, हामीसँग १.२५ लाख [१२५,०००] दर्ता भएका स्टार्टअपहरू आज भारतको हरेक कुनाबाट उभरिरहेका छन्। निरन्तर सीप, पुनः सीप र अपस्किलिङका साथसाथै रोजगार सृष्टिकर्ता बनेर हाम्रा युवाहरूले आगामी केही दशकहरूमा पनि नेतृत्व गरिरहने सुनिश्चित गर्नेछन्। हाम्रो लागि, द्रुत आर्थिक वृद्धिको उद्देश्य गरिबहरूको सशक्तीकरण र उनीहरूको सामाजिक गतिशीलता सुनिश्चित गर्नु हो। पछिल्लो १० वर्षमा भारतको तीव्र वृद्धिका सबैभन्दा बढी लाभान्वित हुनेहरू भारतका गरिबहरू हुन् भन्ने थाहा पाउँदा तपाईँलाई खुसी लाग्नेछ।
भारतले विगत १० वर्षमा विश्वको सबैभन्दा ठूलो गरिबी उन्मूलन अभियान चलाएको छ र २५ करोड मानिसहरूलाई गरिबीबाट बाहिर निकालेको छ। विश्वमा चार राष्ट्रको मात्रै जनसङ्ख्या त्योभन्दा बढी छ। भर्खरैको एक शोधपत्र अनुसार भारतले चरम गरिबी हटाएको छ।
बलियो आर्थिक वृद्धिको परिणाम स्वरूप, हामीले अभूतपूर्व कल्याणकारी योजनाहरू सञ्चालन गर्न सक्षम भएका छौँ। यी कल्याणकारी योजनाहरूले गरिबले ४ करोड घर, १० करोडभन्दा बढी स्वच्छ इन्धन जडान, करिब ११ करोड सफा खानेपानी जडान, ११ करोडभन्दा बढी शौचालय, ५० करोड जनताले निःशुल्क स्वास्थ्य सेवा र अन्तिम बाँकी १८ हजार गाउँले बिजुली पाउने सुनिश्चित गरेका छन्। यी कल्याणकारी उपायहरूले हाम्रा गरिबहरूको जीवनस्तरमा मात्र सुधार ल्याएका छैनन् तर उत्पादकता, मौद्रिक र समय बचत र स्वास्थ्य परिणामहरू सुधार गर्ने जस्ता धेरै दोस्रो-क्रम प्रभावहरू पनि सुनिश्चित गरेका छन्।
सामाजिक गतिशीलता सुधार गर्ने हाम्रा प्रयासहरू पहिले बेवास्ता गरिएका विभिन्न क्षेत्र र भौगोलिक क्षेत्रमा पनि विस्तार भएका छन्। महत्त्वाकाङ्क्षी जिल्ला कार्यक्रम मार्फत हामीले विगतमा पिछडिएका १०० भन्दा बढी जिल्लामा रूपान्तरण गरेका छौँ। जीवन्त गाउँ कार्यक्रम मार्फत हामी सीमावर्ती गाउँहरूमा रूपान्तरण ल्याइरहेका छौँ, जुन पहिले बेवास्ता गरिएको थियो। लामो समयदेखि बेवास्ता गरिएको भारतको पूर्वी र उत्तर पूर्वी भागले पूर्वाधारमा [एक] अभूतपूर्व धक्का देखेको छ।
भारतीय डायस्पोरा
हाम्रो डायस्पोरासँगको मेरो सम्बन्ध म राजनीतिमा आउनुभन्दा धेरै अघिदेखि नै हो। सामाजिक कार्य गर्दादेखि नै म हाम्रो डायस्पोरासँग जोडिएको छु। ती दिनहरूमा, मैले अमेरिका भरि व्यापक यात्रा गरेँ, म गुजरातको मुख्यमन्त्री बन्नु अघि नै लगभग २९ राज्यहरूमा यात्रा गरेको थिएँ। डेल्टा एयरलाइन्सबाट एक महिनाको लागि असीमित छुट यात्राको योजना थियो। यद्यपि, त्यहाँ कुनै सामान राख्न अनुमति दिइनेछ र सिटहरूको आरक्षण छैन। मैले मेरो यात्राहरू सावधानीपूर्वक योजना गरेँ, प्रायः नक्सा प्रयोग गरेर। म सिट उपलब्धता सुनिश्चित गर्न रातो आँखा उडानहरू लिनेछु र होटेलमा बस्नको आवश्यकताबाट बच्न लामो उडानहरू रोज्छु। बिहान, डायस्पोराबाट कोहीले मलाई उठाउँथे, र म सारा दिन समुदायसँग बिताउँथे। यसरी मैले उनीहरूलाई नजिकबाट नियालेँ र समयसँगै उनीहरूलाई राम्ररी चिनेँ। मैले तिनीहरूको क्षमता, शक्ति र इच्छाहरू बुझेँ, तर तिनीहरूसँग समर्थन र मार्गदर्शनको अभाव थियो।
हाम्रा डायस्पोराहरू लामो समयदेखि विदेशमा बस्दै आएका छन्। प्रायः दुई तीन पुस्ता। पुरानो पुस्ताले आफ्नो जरासँग विशेष सम्बन्ध महसुस गर्नु स्वाभाविक हो। उनीहरू आफ्ना छोराछोरीहरू पनि आफ्नो जरासँग जोडिएको चाहन्छन् र यो बन्धन बलियो रहोस् भन्ने सुनिश्चित गर्नु हाम्रो कर्तव्य पनि हो। हाम्रो डायस्पोराले महसुस गर्नुपर्दछ कि त्यहाँ घर फिर्ता कोही छ जसले उनीहरूको ख्याल राख्छ र कुनै पनि परिस्थितिमा उनीहरूको लागि त्यहाँ छ। तसर्थ, हामीले यसलाई सुनिश्चित गर्न हाम्रो प्रयासलाई निर्देशन दियौँ।
कडा परिश्रम र प्रतिबद्धताले उनीहरूले आफ्नो नाम र ख्याति कमाए। भारतीय डायस्पोराको सफलता आज विश्वव्यापी चर्चाको बिन्दु हो। हाम्रा प्रतिभाशाली व्यक्तिहरूले संसारभरि सीप रिक्तताहरू भरिरहेका छन्। म जहिले पनि विदेश जान्छु, देशका नेताहरूले सधैँ उच्च प्रशंसा गर्छन्। उनीहरू विश्वभर हाम्रो राजदूतको रूपमा काम गरिरहेका छन्।
भेदभावको गुनासो गर्ने धार्मिक अल्पसङ्ख्यकहरू
भारतका अल्पसङ्ख्यकहरूले पनि यो कथालाई अब किन्न सक्दैनन्। मुस्लिम, क्रिस्चियन, बौद्ध, सिख, जैन वा पारसीजस्ता सूक्ष्म अल्पसङ्ख्यक सबै धर्मका अल्पसङ्ख्यकहरू भारतमा खुसीसाथ बसिरहेका छन्। हाम्रो देशमा पहिलो पटक, हाम्रो सरकारले योजना र पहलहरूको सन्दर्भमा एक अद्वितीय संतृप्ति कभरेज दृष्टिकोणको साथ आएको छ। तिनीहरू कुनै विशेष समुदाय वा भूगोलसँग सम्बन्धित व्यक्तिहरूको समूहको लागि प्रतिबन्धित छैनन्। तिनीहरू सबैलाई पुग्नको लागि हो, जसको मतलब तिनीहरू कुनै भेदभाव हुन सक्दैन भनेर डिजाइन गरिएको हो। घर, शौचालय, खानेपानी जडान वा खाना पकाउने इन्धन जस्तो सुविधा होस् वा धितो निःशुल्क ऋण होस् वा स्वास्थ्य बिमा, यो जुनसुकै समुदाय र धर्मको जुनसुकै नागरिकको पहुँचमा छ। आज भारतको विकास कथामा महिलाहरू सबैभन्दा अगाडि छन्। हामीले लेक्सनलाई महिला विकासबाट महिला नेतृत्व विकासमा परिवर्तन गरेका छौँ।
महिलाको स्थितिमा
आज भारतको विकास कथामा महिलाहरू अगाडि छन्। हामीले लेक्सनलाई महिला विकासबाट महिला नेतृत्व विकासमा परिवर्तन गरेका छौँ। तपाईँ पनि यसलाई प्रयोग गरेको देखेर म खुसी छु। हामीले हाम्रो संसद् र राज्य व्यवस्थापिकामा महिलालाई ३३ प्रतिशत आरक्षण दिने पथब्रेकिङ कानून पारित गर्यौँ। आगामी निर्वाचनमा १५ प्रतिशत बढी महिला नयाँ मतदाताका रूपमा दर्ता भएका छन्।
मातृ मृत्युदर सन् २०१४ मा १३० [१००,००० जीवित जन्ममध्ये] बाट २०२० मा ९७ मा झरेको छ र महिलाको पोषण स्थितिमा उल्लेखनीय सुधार भएको छ। हामीसँग संसारको सबैभन्दा प्रगतिशील मातृत्व लाभ कानुनहरू छन्, २६ हप्ताको पूर्ण भुक्तान बिदा प्रदान गर्दै र ५० भन्दा बढी कर्मचारीहरू भएको कुनै पनि प्रतिष्ठानमा अनिवार्य क्रिच [डे केयर] सुविधा अनिवार्य गरिएको छ। आज, सशस्त्र बल लगायत सबै क्षेत्रहरूमा महिलाहरूको सहभागिता बढेको देखिरहेको छ।
हामीले गरिब महिलाका लागि २८ करोड ५० लाख बैङ्क खाता खोलेका छौँ र ३० करोड महिला उद्यमीहरूलाई धितोरहित ऋण उपलब्ध गराएको छौँ। नमो ड्रोन दिदी योजना, जसमा महिलाहरूलाई ग्रामीण क्षेत्रमा ड्रोन अपरेटर बन्न सक्षम बनाइन्छ र लखपति दिदी योजना, जसमा स्व-सहायता समूहका ३० लाख महिलाहरूलाई आर्थिक रूपमा सशक्त बनाइन्छ। जस्ता नवीन योजनाहरूबाट लाखौँ महिला लाभान्वित भइरहेका छन्। वार्षिक एक लाख रुपैयाँ [१,००,००० रुपैयाँ वा $१,२००] भन्दा बढीको पारिवारिक आय। भारतका सबै पाइलटमध्ये लगभग १५ प्रतिशत महिला छन्, जुन विश्वमा सबैभन्दा बढी प्रतिशत हो। यी प्रगतिशील उपायहरूले महिला श्रम शक्तिको सहभागिता दर २०१७ मा २३ प्रतिशतबाट २०२३ मा ३७ प्रतिशतमा बढेको सुनिश्चित गरेको छ, महामारीको कारणले ठूलो कठिनाइहरूको बाबजुद।
म भारतको पहिलो प्रधानमन्त्री हुँ जसले शौचालय र सेनेटर प्याड जस्ता मुद्दाहरूको बारेमा बोलेको छु। मैले लाल किल्लाको प्रान्तबाट मेरो स्वतन्त्रता दिवसको सम्बोधनमा महिलाहरूलाई सम्मान गर्ने र उनीहरूका छनौटहरूको बारेमा कुरा गरेँ। भारत होस् वा संसारको कुनै पनि भाग होस्, हामी सबैले महिलाको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न अझै धेरै काम गरिरहनुपर्छ।
चीन र क्वाड
अमेरिका, अस्ट्रेलिया, जापान, भारत, यी सबै देशहरू धेरै समूहका सदस्य छन्। हामी विभिन्न समूहहरूमा विभिन्न संयोजनहरूमा उपस्थित छौँ। क्वाड कुनै पनि देश विरुद्ध लक्षित छैन।एससीओ, ब्रिक्स र अन्य जस्ता अन्य धेरै अन्तर्राष्ट्रिय समूहहरू जस्तै, क्वाड पनि साझा सकारात्मक एजेन्डामा काम गर्ने समान विचारधारा भएका देशहरूको समूह हो।
इन्डो-प्यासिफिक क्षेत्र विश्वव्यापी व्यापार, नवप्रवर्तन र वृद्धिको इन्जिन हो र इन्डो-प्यासिफिकको सुरक्षा यस क्षेत्रका लागि मात्र होइन, विश्वका लागि महत्त्वपूर्ण छ। साझा प्रयास र इन्डो-प्यासिफिकमा जलवायु कार्य, विपद् व्यवस्थापन, रणनीतिक प्रविधि, भरपर्दो आपूर्ति शृङ्खला, स्वास्थ्य सुरक्षा, सामुद्रिक सुरक्षा र आतंकवाद विरुद्धको क्षेत्रमा विकास परियोजनाहरूको कार्यान्वयनको माध्यमबाट, क्वाड देशहरूले स्वतन्त्र, खुला दृष्टिकोणको प्रदर्शन गरिरहेका छन्। र समावेशी इन्डो-प्यासिफिक।
भारत–चीन सीमा विवाद
भारतका लागि चीनसँगको सम्बन्ध महत्त्वपूर्ण छ। यो मेरो विश्वास छ कि हामीले हाम्रो सीमामा लामो समय सम्मको अवस्थालाई तुरुन्तै सम्बोधन गर्न आवश्यक छ ताकि हाम्रो द्विपक्षीय अन्तरक्रियामा असामान्यतालाई पछाडि राख्न सकियोस्। भारत र चीनबीचको स्थिर र शान्तिपूर्ण सम्बन्ध हाम्रा दुई देशका लागि मात्र होइन सम्पूर्ण क्षेत्र र विश्वका लागि महत्त्वपूर्ण छ। कूटनीतिक र सैन्य स्तरमा सकारात्मक र रचनात्मक द्विपक्षीय संलग्नताबाट हामी हाम्रा सिमानामा शान्ति र शान्तिको पुनर्स्थापना र दिगोपन गर्न सक्षम हुनेछौँ भन्ने मलाई आशा र विश्वास छ।
पाकिस्तान
मैले पाकिस्तानका प्रधानमन्त्रीलाई पदभार ग्रहण गरेकोमा बधाई दिएको छु। भारतले सधैँ आतङ्कवाद र हिंसामुक्त वातावरणमा हाम्रो क्षेत्रमा शान्ति, सुरक्षा र समृद्धिलाई अगाडि बढाउन वकालत गरेको छ। [इमरान खानको जेल सजायको सम्बन्धमा], म पाकिस्तानको आन्तरिक मामिलाहरूमा टिप्पणी गर्दिन।
जम्मु कश्मीरको विशेष दर्जा खारेज गरेको भन्दै आलोचना
म तपाईँलाई जम्मु र कश्मीरको भ्रमण गर्न प्रोत्साहित गर्दछु कि [जमिनमा] भइरहेका व्यापक सकारात्मक परिवर्तनहरू प्रत्यक्ष रूपमा देख्न। मैले वा अरूले भनेको कुरामा नजानुहोस्। म गत महिना मात्रै जम्मू कश्मीर गएको थिएँ। पहिलो पटक, मानिसहरूको जीवनमा नयाँ आशा छ। विकास, सुशासन र जनताको सशक्तीकरणको प्रक्रियालाई विश्वास गर्नुपर्ने देखिन्छ।
मानिसहरूले शान्ति लाभांश काटिरहेका छन्: २०२३ मा २१ मिलियन भन्दा बढी पर्यटकहरूले जम्मू र कश्मीर भ्रमण गरे। आतङ्कवादी घटनाहरूमा उल्लेखनीय गिरावट आएको छ। सङ्गठित बन्द/हर्ताल [विरोध], ढुङ्गा हाने, जसले सामान्य जनजीवन अस्तव्यस्त बनाइदिएको थियो, अहिले विगतको कुरा भइसकेको छ।
यति मात्र होइन, यहाँ आयोजना हुने खेलकुदलाई लिएर युवाहरू पनि उत्साहित छन्। त्यहाँ धेरै युवाहरूको लागि खेलकुदलाई क्यारियर मार्गको रूपमा हेरिएको छ।
कश्मीरी महिलाहरूका लागि पनि नयाँ बिहानी उदय भएको छ। जसले अब आफ्नो वैवाहिक स्थिति वा बसोबासलाई ध्यान नदिई आफ्नो छोराछोरीलाई सम्पत्ति हस्तान्तरण गर्ने वा सम्पत्ति हस्तान्तरण गर्ने सन्दर्भमा आफ्ना पुरुष समकक्षहरू जस्तै समान अधिकारहरू पाउँछन्। अनुच्छेद ३७० को खारेज पछि [जम्मु र कश्मीरलाई विशेष दर्जा दिने] क्षेत्र विश्वव्यापी घटनाहरूको लागि स्वागत गन्तव्य भएको छ। जसमा फार्मूला ४ रेसिङ इभेन्ट, मिस वर्ल्ड र जी२० बैठकहरू जस्ता महत्त्वपूर्ण जमघटहरू आयोजना गरिन्छ। डिजिटल अर्थतन्त्र, स्टार्टअपहरू, नवप्रवर्तन र स्मार्ट समाधानहरू पखेटा लिइरहेका छन्।
मोदीले आफूलाई समर्पण गरेको राम मन्दिरमा मन्दिरको महत्त्व
हाम्रो राष्ट्रिय चेतनामा श्रीरामको नाम छापिएको छ। उनको जीवनले हाम्रो सभ्यतामा विचार र मूल्यहरूको रूपरेखा सेट गरेको छ। उहाँको नाम हाम्रो पवित्र भूमिको लम्बाइ र चौडाइमा प्रतिध्वनि छ। त्यसैले, मैले पालन गरेको ११ दिनको विशेष अनुष्ठानमा, मैले श्री रामको पदचिह्न बोक्ने ठाउँहरूको तीर्थयात्रा गरेँ। मेरो यात्रा जसले मलाई देशका विभिन्न कुनाहरूमा पुर्यायो, श्रीरामले हामी प्रत्येक भित्र रहेको पूज्य स्थान देखाएको छ।
श्रीरामको जन्मभूमिमा फर्किनु राष्ट्रका लागि एकताको ऐतिहासिक क्षण हो। यो शताब्दीयौंदेखिको लगनशीलता र त्यागको पराकाष्ठा थियो। जब मलाई समारोहमा भाग लिन भनियो, मलाई थाहा थियो कि म देशका १.४ अरब जनताको प्रतिनिधित्व गर्नेछु, जसले शताब्दीयौंदेखि रामलल्लाको पुनरागमनको साक्षी दिन धैर्यपूर्वक पर्खिरहेका छन्।
यस शुभ कार्यक्रमको ११ दिनको अवधिमा, मैले यस दिनको उत्सुकतापूर्वक प्रतीक्षा गर्दै असङ्ख्य भक्तहरूको आकाङ्क्षालाई साथ लिएको छु। समारोहले नै राष्ट्रलाई दोस्रो दीपावली जस्तै उत्सवमा ल्यायो। राम ज्योतिको ज्योतिले हरेक घर उज्यालो भयो। १.४ बिलियन भारतीयहरूको प्रतिनिधिको रूपमा अभिषेक समारोहको अनुभव गर्न पाउनुलाई म ईश्वरीय वरदानको रूपमा देख्छु।
यदि तिनीहरू [प्रत्येक भारतीय] सम्मानजनक जीवन बिताउन सक्षम छन्। उनीहरूको सपनाहरू पूरा गर्न सक्षम छन् भने, म मेरो काम पूरा भएको मान्छु।
विरासत
मलाई लाग्छ कि मलाई कसरी सम्झिन्छु भनेर सोच्नु मेरो काम होइन। न त यो सोचले मलाई उत्प्रेरित गर्छ। मेरो प्रेरणा भनेको प्रत्येक भारतीयको जीवनमा पार्न सक्ने प्रभाव हो, जसलाई म मेरो परिवार मान्छु। यदि उनीहरू सम्मानजनक जीवन बिताउन सक्षम छन्, उनीहरूको सपनाहरू पूरा गर्न सक्षम छन् भने, म मेरो काम पूरा भएको मान्छु। तर त्यतिन्जेल म १.४ अर्ब भारतीयको आकाङ्क्षा पूरा गर्न अथक र समर्पणका साथ काम गर्नेछु।
नेतृत्वमा मोदी
नेतृत्वको लागि सुन्नु महत्त्वपूर्ण गुण हो। म यो गुणको साथमा ईश्वर-दान भएको छु र मैले यसलाई खेती पनि गरेको छु। मसँग भएको अर्को गुण भनेको म सधैँ पलमा छु। म फोन कल, सन्देश वा अन्य कुनै कुराबाट विचलित छैन। जब म कुनै काम गर्छु म त्यो काममा शतप्रतिशत संलग्न र तल्लीन हुन्छु।
नेताहरूको लागि, मलाई लाग्छ कि यो महत्त्वपूर्ण छ कि तिनीहरूसँग तल देखि शीर्ष प्रतिक्रिया च्यानल छ। नेतासँग तल्लो तहमा जडान गर्ने र अन फिल्टर गरिएको प्रतिक्रिया प्राप्त गर्ने क्षमता हुनुपर्छ। त्यहाँ प्रतिक्रियाको धेरै च्यानलहरू पनि हुनुपर्छ, ताकि मानव पूर्वाग्रह र प्राथमिकताहरू तटस्थ हुन्छन्। मैले भारतका ८० प्रतिशत जिल्लामा कम्तीमा एक रात बिताएँ। त्यसैले मसँग लगभग सबै ठाउँमा प्रत्यक्ष सम्बन्धहरू छन्, जसले मलाई प्रत्यक्ष प्रतिक्रिया प्राप्त गर्न मद्दत गर्दछ। एकै समयमा, यो महत्त्वपूर्ण छ कि निर्देशन वा निर्देशनहरू कुशलतापूर्वक माथिदेखि तलसम्म पुग्छन्।
मोदीको क्षण
नरेन्द्र मोदीले भारत र विश्वलाई कसरी परिवर्तन गर्दै छन् थप पढ्नुहोस् मोदीको क्षण: कसरी नरेन्द्र मोदीले भारत र विश्वलाई परिवर्तन गर्दै हुनुहुन्छ। म तपाईँलाई एउटा उदाहरण दिन्छु। जब म गुजरातको मुख्यमन्त्री थिएँ, मलाई करजन भन्ने सहरमा बिहान ३ बजेतिर कसैको फोन आयो। सामान्यतया, मुख्यमन्त्रीलाई यति बिहान कसैले सचेत गर्दैन, तर मेरो कार्यशैली मेरो कर्मचारीलाई थाहा थियो। त्यसैले उनीहरूले मलाई सचेत गराए। त्यो व्यक्तिले हाम्रो सहरमा ठूलो आवाजमा विस्फोट भएको रिपोर्ट गर्न फोन गर्यो। उसले भन्यो कि म मेरो पहिलेका दिनहरूमा उहाँको घरमा खाना खान आएको थिएँ। त्यसैले उहाँ मसँग परिचित हुनुहुन्थ्यो र मलाई सिधै फोन गर्न आग्रह गर्नुभयो। मैले उनलाई सोधेँ कारण के हुन सक्छ। उसले मलाई भन्यो कि रेलवे लाइन उसको घर नजिकै जान्छ र यो रेलसँग सम्बन्धित केही हुन सक्छ। त्यसैले मैले जिल्ला प्रशासन, रेलवे अधिकारी र मेरा कर्मचारीलाई घटनाबारे जानकारी लिन बोलाएँ। तिनीहरूमध्ये कसैले पनि यसको बारेमा सुनेका थिएनन्। तर तुरुन्तै सम्पूर्ण प्रशासन काममा लागे। यो एक रेल दुर्घटना थियो। यद्यपि, हामीले समयमै जानकारी प्राप्त गर्ने सन्दर्भमा हेड स्टार्ट गरेकाले हामी तुरुन्तै प्रतिक्रिया दिन सक्षम भयौँ। सूर्योदय अघि, हामीले सम्पूर्ण अवस्था व्यवस्थापन गरेका थियौं: घाइतेहरू अस्पतालमा थिए र दुर्घटना स्थल खाली गरियो।
म पनि कामको प्रतिनिधिमण्डलमा दृढ विश्वासी हुँ। म महत्त्वपूर्ण विषयहरू बुझ्न र छलफल गर्न र सहमतिको विकास गर्न लामो समय बिताउँछु। एक पटक सहमति भएपछि म यसलाई कार्यान्वयन गर्न मानिसहरूलाई सशक्त बनाउनमा विश्वास गर्छु।
मलाई थाहा थिएन कि म सञ्चारमा राम्रो छु। म राजनीतिमा आउँदा जनताले यो कुरा हेरे। त्यसैले मैले मनमनै भनेँ, यो सीपको सदुपयोग गरौँ। मलाई हरेक महिना सयौँ हजारौँ भौतिक पत्रहरू प्राप्त हुन्छन्। म धेरै पत्रहरू जाँच गर्न र मानिसहरूद्वारा व्यक्त भावनाहरू आफैलाई हेर्नको लागि प्रबन्ध गर्छु। यी चिठ्ठीहरूबाटै मेरो दिमागमा मन की बात [एक मासिक रेडियो कार्यक्रम] को विचार आयो। हामीले अहिलेसम्म ११० मन की बात एपिसोडहरू पाइसकेका छौँ।
मलाई लाग्छ कि नकारात्मकता कम शेल्फ जीवन छ। नकारात्मकतालाई जनताको मनमा रहिरहने गरी निरन्तर मन्थन गर्नुपर्छ। अर्कोतर्फ, सकारात्मकता बारहमासी छ। त्यसैले, मन की बात मेरो लागि समाजबाट सकारात्मकता प्राप्त गर्न र यसलाई विस्तार गर्ने माध्यम हो।
न्यूजवीकका लागि लिएको भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको विशेष अन्तर्वार्ताको नेपाली अनुवाद
