नयाँ दिल्ली। भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी शनिवार बिहानदेखि तीन दिने अमेरिका भ्रमण सुरु गर्दै छन्। यस भ्रमणका क्रममा मोदीले विश्व नेताहरूसँग उच्चस्तरीय बैठकमा भाग लिने, वार्षिक क्वाड शिखर सम्मेलनमा भाग लिने र संयुक्त राष्ट्र सङ्घमा हुने छलफलमा भाग लिनेछन्।

प्रधानमन्त्रीको एजेन्डामा पहिलो कार्यक्रम अमेरिकी राष्ट्रपति जो बिडेनको गृह नगर विल्मिङ्टन, डेलावेयरमा आयोजना हुने वार्षिक क्वाड शिखर सम्मेलन हुनेछ।

छैटौँ क्वाड शिखर सम्मेलनले भारत, अस्ट्रेलिया, जापान र संयुक्त राज्य अमेरिकालाई विश्वव्यापी भलाइका लागि एक शक्तिको रूपमा काम गर्ने र समृद्ध र लचिलो खुला, स्वतन्त्र र समावेशी इन्डो -प्यासिफिकलाई समर्थन गर्ने प्रतिबद्धताका साथ ल्याउँछ। अर्को शिखर सम्मेलन भारतले आयोजना गर्ने भएकाले यो शिखर सम्मेलन भारतका लागि पनि महत्त्वपूर्ण छ।

प्रधानमन्त्री मोदीले शनिवार अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन, अस्ट्रेलियाका प्रधानमन्त्री एन्थोनी अल्बानीज र जापानी प्रधानमन्त्री फुमियो किशिदासँग क्षेत्रीय सुरक्षा र कन्डो-प्यासिफिकमा सहयोगका बारेमा छलफल गर्नेछन्।

क्वाड नेताहरूको अन्तिम शिखर सम्मेलन, पाँचौँ संस्करण, गत वर्ष मे २० मा जापानको हिरोसिमामा भएको थियो। संयुक्त वक्तव्यको अतिरिक्त, "क्वाड लिडर्स भिजन स्टेटमेन्ट - इन्डो-प्यासिफिकका लागि स्थायी साझेदारहरू" पनि जारी गरियो, स्वतन्त्र, खुला र समावेशी हिँडो-प्यासिफिक र सार्वभौमसत्ता, क्षेत्रीय अखण्डतालाई सम्बोधन गर्ने नेताहरूको दृष्टिकोणलाई रूपरेखा दिँदै र विवादहरू शान्तिपूर्ण समाधानका सिद्धान्तहरूलाई समर्थन गरियो।

क्वाड साझेदारहरूले जलवायु परिवर्तनलाई सम्बोधन गर्न र क्षेत्रीय साझेदारहरू, विशेष गरी इन्डो-प्यासिफिकका देशहरूलाई समर्थन गर्न सँगै काम गरिरहेका छन्।

तिनीहरूले दिगो उपभोग र उत्पादन, स्वच्छ हाइड्रोजन, विपद् जोखिम व्यवस्थापन, जलवायु जानकारीको आदानप्रदान, हरित ढुवानी र बन्दरगाह र क्षमता निर्माणमा सहकार्य गरिरहेका छन्। २०२३ लीडर्स समिटमा, कन्डो-प्यासिफिकमा अनुसन्धान र विकासलाई सहज बनाउन र ऊर्जा सङ्क्रमणलाई समर्थन गर्न क्लीन एनर्जी सप्लाई चेन इनिसिएटिभ घोषणा गरिएको थियो।

स्वच्छ ऊर्जा आपूर्ति शृङ्खला विकासमा क्षेत्रसँग संलग्नतालाई मार्गदर्शन गर्न स्वच्छ ऊर्जा आपूर्ति शृङ्खलाका क्वाड सिद्धान्तहरू जारी गरियो।

क्वाडले थप सुरक्षित साइबर स्पेस र कन्डो-प्यासिफिकमा महत्त्वपूर्ण पूर्वाधारहरूको साइबर लचिलोपन र सुरक्षालाई सुदृढ पार्ने दिशामा पनि काम गरिरहेको छ। २०२३ क्वाड शिखर सम्मेलनमा, सुरक्षित सफ्टवेयरका लागि क्वाड संयुक्त सिद्धान्तहरू र क्रिटिकल इन्फ्रास्ट्रक्चरको साइबर सुरक्षाका लागि क्वाड संयुक्त सिद्धान्तहरू जारी गरियो, सफ्टवेयर आपूर्ति शृङ्खलाहरू र महत्त्वपूर्ण पूर्वाधार र सेवाहरूमा साइबर खतराहरू विरुद्ध सुरक्षालाई बलियो बनाउन। २०२३ नेताहरूको शिखर सम्मेलनमा, नेताहरूले क्षेत्रीय र विश्वव्यापी स्वास्थ्य सुरक्षालाई सुदृढ गर्न क्वाड देशहरू र साझेदारहरू बीचको समन्वय र सहयोगलाई प्रवर्द्धन गर्न पूर्व क्वाड भ्याक्सिन साझेदारीलाई अझ व्यापक स्वास्थ्य सुरक्षा साझेदारीमा विकास गर्ने निर्णय गरे ।

यसले हिँडो-प्यासिफिकलाई सुरक्षित र प्रभावकारी कोभिड खोपहरू, महत्त्वपूर्ण औषधिहरू र स्वास्थ्य सेवा उपकरणहरू उपलब्ध गराउन सफल सामूहिक प्रयासहरूमा निर्माण गर्दछ। क्वाडले क्षेत्रीय पूर्वाधार आवश्यकताहरूको मूल्याङ्कन साझा गर्दछ र पारदर्शी, माग-सञ्चालित, गुणस्तर र जलवायु-उम्रदायी पूर्वाधारहरू प्रदान गर्न सम्बन्धित दृष्टिकोणहरू समन्वय गर्दछ। २०२३ लीडर्स समिटमा, 'क्वाड इन्फ्रास्ट्रक्चर फेलोसिप' घोषणा गरिएको थियो, जसको उद्देश्य यस क्षेत्रका १८ सय पूर्वाधार व्यवसायीहरूलाई तिनीहरूको देशमा गुणस्तरीय पूर्वाधारको डिजाइन, निर्माण र व्यवस्थापन गर्न सशक्त बनाउने लक्ष्य राखिएको थियो। 'केबल जडान र लचिलोपनका लागि क्वाड साझेदारी' पनि घोषणा गरिएको थियो, जसको उद्देश्य केबल पूर्वाधार निर्माण, वितरण र मर्मत सम्भारमा क्वाड देशहरूको विश्व-स्तरीय विशेषज्ञताको लाभ उठाएर कन्डो-प्यासिफिकमा केबल प्रणालीहरूलाई सुदृढ गर्ने लक्ष्य राखिएको छ।

क्वाडले हिँडो-प्यासिफिक देशहरूलाई जलवायु परिवर्तनसँग अझ राम्रोसँग अनुकूलन गर्न, प्राकृतिक प्रकोपहरूको लागि तयारी गर्न र महासागर र सामुद्रिक स्रोतहरूको राम्रोसँग व्यवस्थापन गर्न पृथ्वीको अवलोकन उपग्रह डेटा र विश्लेषणको आदानप्रदान गर्ने योजना बनाएको छ।

परराष्ट्र सचिव विक्रम मिश्रीले प्रधानमन्त्रीको अमेरिका भ्रमणको विशेष ब्रिफिङमा यस पटकको क्वाड समिटको विशेष कार्यक्रम क्यान्सर मुनसट इभेन्ट हुने बताए। यस माइलस्टोन पहल मार्फत, क्वाडले रोगी र तिनका परिवारहरूमा क्यान्सरको प्रभावलाई रोक्न, पत्ता लगाउन, उपचार गर्न र कम गर्न नवीन रणनीतिहरू लागू गर्ने लक्ष्य राखेको छ। "सर्वप्रथम र मुख्य कुरा, हामी हिँडो-प्यासिफिक क्षेत्रमा पाठेघरको मुखको क्यान्सरको बोझ कम गर्न सहकार्य गर्न चाहन्छौँ," मिश्रीले भने।

प्रधानमन्त्री मोदीले क्वाड शिखर सम्मेलनको ठिक अगाडि अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनसँग द्विपक्षीय बैठकमा भाग लिने अपेक्षा गरिएको छ। भारत र संयुक्त राज्य अमेरिकाको साझा लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यताहरूद्वारा सञ्चालित, विभिन्न मुद्दाहरूमा चासोहरूको अभिसरण, र जीवन्त जन-जन सम्पर्कहरू, मानव प्रयासका लगभग सबै क्षेत्रहरूलाई समेट्ने व्यापक विश्वव्यापी रणनीतिक साझेदारी छ। प्रमुख मुद्दाहरू मध्ये एक भारत-अमेरिका रक्षा सहयोग हो। जुन २०२५ मा दस वर्षको लागि नवीकरण गरिएको थियो। २०१६ मा, रगत सम्बन्धलाई प्रमुख रक्षा साझेदारी (एमडीपी) को रूपमा नामित गरिएको थियो। जुलाई ३०, २०२८ मा, भारत अमेरिकी वाणिज्य विभागको टायर-१ मा सारियो।

रणनीतिक व्यापार प्राधिकरण लाइसेन्स अपवाद सन् २०२३ को क्यालेन्डर वर्षको लागि १९०.१ बिलियन डलरको वस्तु र सेवामा कुल द्विपक्षीय व्यापारको साथ अमेरिका भारतको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार पनि हो।

"दुवै पक्षका लागि केही सम्झौताहरू आदानप्रदान गर्ने अवसर हुनेछ। दुई, जसलाई म हाइलाइट गर्न चाहन्छु, हिँडो-प्यासिफिक इकोनोमिक फ्रेमवर्क र भारत-अमेरिका ड्रग फ्रेमवर्कसँग सम्बन्धित एमओयू हुन्। यस अवसरमा, एक द्विपक्षीय तथ्य पत्र पनि जारी गरिनेछ। जसले तपाईँलाई थप विवरण दिनेछ। हामी जापान र अस्ट्रेलियाका नेताहरूसँग द्विपक्षीय बैठकहरू गर्ने आशा गर्दछौँ, "परराष्ट्र सचिव विक्रम मिश्रीले भने।

सेप्टेम्बर २२ मा, पीएम मोदीले युनियनडेलको नासाउ कोलिजियममा भारतीय डायस्पोराको सामुदायिक कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्नेछन्। प्रधानमन्त्रीले न्युयोर्कको लङ आइल्याण्डमा भारतीय समुदायको भेलालाई सम्बोधन गर्नेछन्।

अमेरिकामा लगभग ४.४ मिलियन भारतीय अमेरिकी/भारतीय मूलका मानिसहरू बसोबास गर्छन्। भारतीय मूलका व्यक्तिहरू (३.१८ मिलियन) अमेरिकामा तेस्रो ठूलो एसियाली जातीय समूह बन्छन्। त्यहाँ धेरै भारतीय अमेरिकी सामुदायिक संस्थाहरू र भारतीय अमेरिकीहरूको व्यावसायिक सङ्गठनहरू छन्। भारतीय अमेरिकीहरू सबैभन्दा सफल समुदायहरू मध्ये एक हुन् र राजनीतिलगायत विविध क्षेत्रमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्छन्।

भारतीय डायस्पोरा भारत र संयुक्त राज्य अमेरिका बीच घनिष्ठ सम्बन्ध बलियो बनाउन उत्प्रेरक भएको छ। प्रधानमन्त्रीले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स, सेमिकन्डक्टर, क्वान्टम कम्प्याक्ट र बायोटेक्नोलोजीका अत्याधुनिक क्षेत्रहरूमा अग्रणी अमेरिकी कम्पनीका सीईओहरूसँगको व्यापार गोलमेजमा पनि भाग लिनेछन्।

विल्मिङ्टनबाट प्रधानमन्त्री सेप्टेम्बर २३ मा हुने युनाइटेड नेशन्स समिट अन द फ्युचर (एसओटीएफ) मा सहभागी हुन न्यूयोर्क जानेछन्। शिखर सम्मेलनको विषय ‘बहुपक्षीय समाधान फर ए बेटर टुमोरो’ रहेको छ। महासचिव एन्टोनियो गुटेर्रेसले शिखर सम्मेलनलाई 'एक पुस्ताको संयुक्त राष्ट्र शिखर सम्मेलन' भनेका छन्। एसओटीएफले सन् २०२५ मा ८० औँ वर्षमा प्रवेश गर्दा संयुक्त राष्ट्र सङ्घको इतिहासमा एउटा महत्त्वपूर्ण कोसे ढुङ्गा हो।

भविष्यका लागि सम्झौता, यसका दुई एनेक्सहरू ग्लोबल डिजिटल कम्प्याक्ट र भविष्यका पुस्ताहरूमा घोषणा, एसओटीएफको परिणाम दस्ताबेज हुनेछ। शिखर सम्मेलनमा विश्वका धेरै नेताहरू सहभागी हुने अपेक्षा गरिएको छ। ग्लोबल साउथका धेरैले भविष्यको लागि सम्झौतालाई स्वास्थ्य, ऊर्जा सुरक्षा मुद्दाहरू, जलवायु परिवर्तन, विश्वव्यापी शासनका संस्थाहरूमा परिवर्तनहरू, आर्थिक असमानताहरू, आदि क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण मुद्दाहरू हाइलाइट गर्ने अवसरको रूपमा हेर्छन्।

विदेश मन्त्री एस जयशंकरले संयुक्त राष्ट्र महासभाको सामान्य बहसमा भाग लिने र भारतको राष्ट्रिय बयान दिनेछन्।