विदुर नीति: यी चार प्रकारका मानिसले सधैँ धनको नाश गर्छन्

कहिल्यै नदिनु यस्ता मानिसलाई धन

विदुर नीति,

प्रकाशित २०७९ जेठ १८ बुधबार

काठमाडौं । विदुर महाभारत कालका एक महान् दार्शनिक र महत्त्वपूर्ण पात्र थिए। उनी हस्तिनापुरका प्रधानमन्त्री, कौरव र पाण्डवका काका र धृत राष्ट्र र पाण्डुका भाइ थिए। तर उनी दासीको कोखबाट जन्मेका थिए। विदुरले आफ्नो नीतिद्वारा महाभारत युद्धलाई रोक्ने प्रयास पनि गरेका थिए तर उनले रोक्न सकेनन् ।

चाणक्य नीति जस्तै विदुर नीतिमा मानव जीवनको कल्याणका लागि धेरै कुराहरू भनिएको छ । विदुर नीतिमा विदुरले चार जना यस्ता व्यक्तिहरूको उल्लेख गरेका छन्, जसलाई पैसा, जग्गा र सम्पत्ति सुम्पिए सम्पत्ति नष्ट गर्छन्। यी चार प्रकारका मानिसहरू यस प्रकार छन्-

महात्मा विदुरका अनुसार अल्छी व्यक्तिले कहिल्यै धन सम्पत्ति दिनु हुँदैन । अल्छी मानिसले कहिल्यै धन सम्हाल्न सक्दैन। जम्मा भएको पुँजी पनि खेर फाल्छन् । उनीहरू आफ्नो कामप्रति गम्भीर हुँदैनन् । उसले आफ्नो काम आजको सट्टा भोलिसम्म सार्छ, जुन कहिल्यै आउँदैन र यदि उसले आफ्नो काम अरूबाट गराउँछ भने पनि पैसाको लागत बढ्छ। यस अवस्थामा पैसा गुमाउने सम्भावना हुन्छ।

धन र सम्पत्ति कहिल्यै त्यस्तो व्यक्तिलाई सुम्पिनु हुँदैन जसको नियत गलत छ। महात्मा विदुरका अनुसार यस्तो व्यक्तिले तपाईँको धनको दुरुपयोग गरेर सबै बरबाद गर्न सक्छ। अधर्मी मानिसले पैसाको दुरुपयोग मात्र गर्दैन उसले पापको काममा पैसा खर्च गर्छ। पैसा दिनु परेमा कोमल र भरपर्दो व्यक्तिलाई दिनु राम्रो हुन्छ।

विदुर नीति अनुसार दुष्टलाई पनि पैसा दिनु हुँदैन । यस्तो व्यक्तिले तपाईँको पैसा मात्र नष्ट गर्दैन, उसले तपाईँलाई समस्यामा पनि पार्न सक्छ। यस प्रकारको व्यक्तिलाई पैसामा कहिल्यै भरोसा गर्नु हुँदैन, अन्यथा उसले तपाईँको धनको सत्यानाश गर्न सक्छ।

विदुर नीतिका अनुसार चञ्चल मन भएका महिलालाई पनि धन हस्तान्तरण गर्नु हुँदैन । उनीहरूको हातबाट धन खर्च हुने सम्भावना बढी छ । यसको मतलब तपाईँले तिनीहरूलाई पैसाबाट वञ्चित गर्नुपर्छ भन्ने होइन। पैसा दिँदा, उनीहरूलाई त्यसको सही रूपमा प्रयोग गर्न मनाउन प्रयास गर्नुहोस्।