ढाका। इस्लामवादी समूहहरू, विशेष गरी जमात-ए-इस्लामी (जेईआई) र हेफाजत-ए-इस्लामले चलिरहेको अशान्तिको बीचमा आफ्नो प्रभाव बढाउँदै गर्दा बङ्गलादेश एक जटिल र अस्थिर राजनीतिक परिदृश्यको सामना गरिरहेको छ। सरकारी जागिरको कोटा र निवृत्तिभरण सुधार जस्ता मुद्दाहरूमा व्यापक असन्तुष्टिको फाइदा उठाउँदै यी समूहहरूले देशमा हालै भएका आन्दोलनहरूमा मुख्य भूमिका खेल्दै आएका छन्। प्रधानमन्त्री शेख हसिनाको राजीनामाले यी इस्लामवादी समूहहरूलाई थप हौसला बढेको छ। जसले हिंसा र अस्थिरता बढायो।

जमात-ए-इस्लामी, एक विवादास्पद इतिहास भएको समूह, अशान्तिको अग्र भागमा रहेको छ। प्रदर्शन र जुलुसहरू आयोजना गर्ने जुन प्रायः हिंसात्मक हुन्छ। कट्टरपन्थी इस्लामवादीहरू र पाकिस्तान समर्थक भावना भएका मानिसहरूको बीचमा बलियो उपस्थिति रहेको समूह विरुद्ध हिंसा भड्काउने र सुरक्षा बलहरूसँग झडप गरेको आरोप लगाइएको छ। जमात-ए-इस्लामीको विद्यार्थी सङ्गठन इस्लामी छात्र शिबिरले पनि युवाहरूलाई सङ्गठित गर्न, विद्यार्थी आन्दोलनलाई हिंसात्मक रूपमा चिनिने बृहत् राजनीतिक आन्दोलनमा परिणत गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।

अर्को प्रभावशाली खेलाडी, हेफाजत-ए-इस्लाम बङ्गलादेश (एचआईबी), पनि यस्तै सामूहिक प्रदर्शनमा संलग्न भएको छ। समूहले लामो समयदेखि बङ्गलादेशमा शरिया कानूनको कार्यान्वयनको वकालत गर्दै आएको छ र महिला अधिकारहरूमा प्रतिबन्धहरू र ईश-निंदा विरोधी कानूनहरू लागू गर्ने लगायत रूढीवादी उपायहरूको लागि जोड दिएको छ। हेफाजतको सहभागिताले विरोधमा धार्मिक आयाम थपेको छ। विशेष गरी उनीहरूले ग्रामीण क्षेत्रमा आफ्ना पर्याप्त अनुयायीहरूलाई परिचालन गर्दै आएका छन्।

यी इस्लामिक समूहहरूको राजनीतिक प्रभाव नयाँ होइन। जमात-ए-इस्लामी, विशेष गरी, दशकौँदेखि बङ्गलादेशमा एक ध्रुवीकरण शक्ति भएको छ। जसको १९७१ मुक्ति युद्धमा युद्ध अपराधमा कथित संलग्नताले अझै पनि समूहमाथि लामो छाया छाइरहेको छ। २००९ मा अवामी लिग सत्तामा आएदेखि, विशेष गरी यसको दर्ता रद्द भएपछि, हिंसात्मक विरोध प्रदर्शनहरूमा जमातको संलग्नता बढेको छ। समूहले अवामी लिगलाई इस्लाम विरोधी र भारत समर्थकको रूपमा चित्रण गर्दै आएको छ।

राजनीतिमा कुनै चासो नभएको दाबी गरे पनि हेफाजत-ए-इस्लामले पनि राजनीतिक क्षेत्रमा विशेष गरी राष्ट्रिय सङ्कटको घडीमा आफ्नो उपस्थिति महसुस गराएको छ। यस समूहले यसअघि २०१३ को शाहबाग आन्दोलनमा जमातलाई समर्थन गरेको थियो। जसले युद्ध अपराधका लागि जिम्मेवार जमातका नेताहरूलाई मुद्दा चलाउन माग गरेको थियो। यद्यपि, हिफाजतले जमातको अनुपस्थितिमा सबैभन्दा शक्तिशाली इस्लामिक सङ्गठन बन्न सक्छ भन्ने विश्वास गर्दै अवामी लीगसँग गठबन्धन बनाएको थियो। यो गठबन्धन परिवर्तन भयो जब हेफाजतले अवामी लीग विरुद्ध मोर्चा खोल्यो। जसले हालैको विरोध प्रदर्शनका क्रममा विपक्षीहरूलाई सङ्गठित गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।

यी इस्लामिक समूहहरूको संलग्नताले बङ्गलादेशको जनमतलाई ठूलो प्रभाव पारेको छ। कोहीले जेईआईलाई राष्ट्रिय स्थिरताका लागि खतरा ठान्छन् भने अरूले पूर्व अवामी लीग सरकारले समूहमाथि गरेको कारबाहीलाई राजनीतिक असहमतिमाथि आक्रमणको रूपमा हेर्छन्। हेफाजतका कट्टरपन्थी मागहरू, जसमा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामा अङ्कुश लगाउने र अल्पसङ्ख्यकहरूको अधिकारमा प्रतिबन्ध लगाउने लगायतका मागहरूले देशको भविष्यको दिशामा पनि चिन्ता बढाएको छ।

यस अवस्थाले आम जनतामा डर र अनिश्चितताको भावना सिर्जना गरेको छ। धेरैलाई थप हिंसाको सम्भावना र दैनिक जीवनमा यसको प्रभावको बारेमा चिन्ता छ। यी समूहहरूको अति-रुढीवादी दृष्टिकोण, विशेष गरी तिनीहरूको धर्मनिरपेक्ष शिक्षा र महिला अधिकारको विरोधले बङ्गलादेशी समाज भित्र व्यापक तनावलाई रेखाङ्कित गर्दछ। हेफाजतले इस्लामका अन्य व्याख्याहरूलाई अस्वीकार गरेको र आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न हिंसालाई समर्थन गर्ने इतिहासले देशको राजनीतिक परिदृश्यलाई थप जटिल बनाउँछ।

बङ्गलादेश सेनालाई धेरै हदसम्म धर्मनिरपेक्ष संस्थाको रूपमा हेरिन्छ। त्यहाँ सेना भित्रका केही गुटहरूको जमात-ए-इस्लामी जस्ता इस्लामिक समूहहरूसँग सम्बन्ध रहेको उदाहरणहरू छन्। यी सम्बन्धहरूले कहिलेकाहीँ राजनीतिक परिदृश्यलाई प्रभाव पारेको छ। विशेष गरी अशान्तिको समयमा। हालैका प्रदर्शनहरूमा कर्फ्यु नलगाउने सेनाको निर्णय, हसिनाबाट समर्थन फिर्ता लिने, अशान्तिको परिणाममा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।

बङ्गलादेश यति उथलपुथलपूर्ण समयबाट गुज्रिरहेको बेला जेआई, हेफाजत-ए-इस्लाम र त्यस्ता समूहका कार्यहरूले धर्मलाई राजनीतिमा मिसाउने खतराहरूलाई उजागर गरेको छ। देशको भावी दिशा र यसलाई आकार दिन इस्लामिक समूहहरूको भूमिकाको बारेमा बहस जारी रहँदा स्थिति तनावपूर्ण छ। गहिरो सार्वजनिक विभाजनको साथ, बङ्गलादेशको लागि अगाडि बढ्ने बाटो अनिश्चित देखिन्छ। जसमा थप अशान्तिको सम्भावना र राष्ट्रिय स्थिरता कायम गर्ने चुनौतीहरू छन्।