​
काठमाडौं । युक्रेनमा रुसको आक्रमणले फिनल्याण्डलाई रुसलाई उक्साउने र नेटोको सदस्यता खोज्नका लागि लामो समयदेखि रहेको चिन्तालाई पन्छ्याउन उत्प्रेरित गरेको छ जुन रुसका लागि ठूलो रणनीतिक धक्का हो ।

आक्रमणको मतलब यो पनि छ कि रुसले यसको बारेमा गर्न सक्ने थोरै छ। रुसी सेना युक्रेनमा भारी लडाइँमा फसेको छ । कयौं सेनाको मृत्युले यसको वरीयता घटेको छ भने भारी उपकरणहरूको क्षति भएको छ। रुसले युक्रेनमा पठाउन फिनल्याण्डसँगको सीमाबाट सेना झिकेपछि फिनल्याण्डलाई सैन्य धम्की दिने यसको क्षमतामा पनि कमी आएको छ ।

रूसले फिनल्याण्डलाई थोरै मात्रामा ग्यास र तेल आपूर्ति गर्दछ । तर, फिनल्याण्डले रूसी ऊर्जामा निर्भरता कम गर्ने युरोपेली संघको निर्णयलाई ध्यानमा राख्दै ती आपूर्तिहरू तोड्ने तयारी गरिरहेको छ। 

एक सम्भावित प्रारम्भिक प्रतिक्रिया शनिबार रूसी राज्य स्वामित्वको कम्पनी आरएओद्वारा यसले फिनल्याण्डमा बिजुली निर्यात रोकेको घोषणासहित आएको छ । यो कदम रुसले फिनल्याण्ड नेटोमा सामेल हुने कुराको बदलामा चालेको थियो भन्ने स्पष्ट ठानिएको छ ।

रुसले यस कदमको लागि पश्चिमी प्रतिबन्धहरूलाई दोष दिँदै आपूर्तिको लागि भुक्तानी प्राप्त गर्न गाह्रो बनाएको बताएको छ। फिनल्यान्डले पहिले नै देशको पूर्वाधारमा सम्भावित आक्रमणहरूबाट जोगिन रूसी बिजुलीको आयात फिर्ता गर्दै कुल खपतको १० प्रतिशतमा झारेको छ ।

फिनिश सेनाका पूर्व प्रमुख सेवानिवृत्त मेजर जनरल पेक्का टोवेरी भनेका छन्,रुसले फिनल्याण्डका पूर्वाधारहरू विरुद्ध साइबर आक्रमण गर्न वा फिनिश जनमतलाई प्रभाव पार्ने प्रयासमा हाइब्रिड युद्ध चलाउन कोशिस गर्न सक्छ, तर फिनल्याण्डले त्यस्ता कुनै पनि प्रयासहरूको प्रतिरोध गर्न सक्षम उच्च विकसित प्रणालीहरू बनाएको छ ।

‘उनीहरूसँग वास्तवमा हामीलाई धम्की दिन प्रयोग गर्न सक्ने धेरै छैन’, टोवेरीले भने ‘उनीहरूसँग राजनीतिक, सैन्य वा आर्थिक शक्ति छैन।’

नेटोमा सामेल हुने फिनल्याण्डको निर्णय आइतबार औपचारिक रूपमा घोषणा हुने अपेक्षा गरिएको छ जसले उत्तरी सीमानामा यसको शक्तिको सन्तुलनलाई बढावा दिन्छ। 

आगामी दिनहरूमा स्वीडेनले फिनल्याण्डको नेतृत्वलाई पछ्याउने र नेटो सदस्यता खोज्ने अपेक्षा गरिएको छ। तर नेटोसँगको रूसी सीमानालाई दोब्बर पार्दै बाल्टिक सागरमा यसको तीनवटा बन्दरगाहलाई पूर्ण रूपमा घेर्नका नेटोमा फिनल्याण्डको संलग्नता महत्वपूर्ण छ ।

दशकौंसम्म फिनल्यान्डले आफ्नो ठूलो आणविक सशस्त्र छिमेकीलाई उक्साउने डरले नेटोमा सामेल हुन अस्वीकार गरेको थियो। रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले ती डरहरूलाई युद्धको अस्पष्ट धम्की र फिनिश एयरस्पेस र पानीमा उत्पीडनको धम्कीपूर्ण कार्यहरूका साथ जीवित राखेका थिए ।

युक्रेनको आक्रमणले त्यसलाई उल्टाइदियो र यसले फिनलाई रूसको सामना एक्लै गर्नु भन्दा नेटोको सुरक्षात्मक छातामुनि सुरक्षित बस्ने निष्कर्षमा  पुर्यायो । युद्धअघि २० प्रतिशत फिनले नेटोमा सामेल हुन समर्थन गरेको संख्या युक्रेनयुद्धपछि ७० प्रतिशत पुगेको छ ।

टोवेरीले भनेका छन्, ‘फिनले यो पनि निष्कर्ष निकालेका छन् कि रूसी सेनाको अप्रत्याशित रूपमा निराशाजनक प्रदर्शन र युक्रेनको युद्ध मैदानमा पाएका असफलताहरूले पहिलेको जस्तो खतरा उत्पन्न नगर्ने सुझाव दिन्छ ।’

‘रुस यति कमजोर भएको छ कि उनीहरूले अर्को अपमानजनक हारको जोखिम लिन सक्दैनन्’, उनले भने । यदि रुसले फिनल्याण्डमा सेना पठाउने प्रयास गर्यो भने ‘केही दिनमा तिनीहरू सफा हुनेछन् । अपमानजनक हारको जोखिम उच्च छ र मलाई लाग्दैन कि उनीहरूले त्यो निर्णय लिन सक्छन्।’

‘क्रेमलिनका लागि यो साँच्चै विडम्बनापूर्ण क्षण हो’, युरोपेली नीति विश्लेषण केन्द्रका ट्रान्सएट्लान्टिक डिफेन्स एण्ड सेक्युरिटीका निर्देशक लरेन स्पेरान्जाले भनेका छन्। 

‘युक्रेनमा आक्रमण गर्ने पुटिनको घोषणा लक्ष्यहरूमध्ये एक नेटोको विस्तारलाई रोक्ने थियो’, उनले भनेका छन् । ‘पुटिनले युक्रेनमा आफ्नो सैन्य उद्देश्यको सन्दर्भमा आफ्नो हातमा ठूलो असफलता मात्र होइन, उनले नेटोको विस्तार पनि गरेका छन्, जुन उनले चाहेको ठीक विपरीत हो’, स्पेरान्जाले भने।

फिनल्याण्डको नेटोमा सामेल हुने कुराले रुस पहिले नै तल झरेको संकेतसमेत देखिएको छ । शनिबार एक टेलिफोन कलमा पुटिनले फिनल्याण्डका राष्ट्रपति साउली निनिस्टोलाई नेटोमा सामेल हुने फिनल्याण्डको निर्णय गलत र रुसी–फिनल्याण्ड सम्बन्धमा नकारात्मक प्रभाव गर्ने हुनसक्ने बताएका थिए । पुटिनले कुनै धम्की दिन सकेनन् ।

निनिस्टोले पुटिनलाई युक्रेनमा गरेको आक्रमणको फलस्वरुप फिनल्याण्डलाई नेटो सुरक्षा गठबन्धनले प्रदान गरेको सुरक्षा खोज्न प्रेरित गरेको जवाफ दिएको बताइएको छ । दुवैबीचको वार्ता सामान्य, सीधा र कुनै किसिमको पनि उत्तेजकता विहिन थियो ।

नेटोमा सामेल हुने फिनल्याण्डको घोषणा अघिका हप्ताहरूमा, रुसी अधिकारीहरूले वरपरको क्षेत्रमा आणविक हतियारहरूको तैनाती र फिनल्याण्डको सीमामा सैन्य सुदृढीकरणहरू पठाउने सहित गम्भीर परिणामहरूको चेतावनी दिएका थिए।

रुसी प्रतिक्रियाले नेटो रुसको सीमामा उपस्थिति स्थापना गर्न कत्तिको अगाडि जान्छ भन्ने कुरामा निर्भर गर्दछ र यसमा रुस सतर्क बनेको देखिन्छ ।

किनकि रुसी समाचार आउटलेटहरूले शनिबार उल्लेख गरे अनुसार रुसी उप विदेश मन्त्री अलेक्ज्याण्डर ग्रुस्कोले फिनल्याण्ड नेटोमा सामेल भएमा रुसले राजनीतिक प्रतिक्रिया प्रस्ताव गर्न आवश्यक हुने सामान्य चेतावनी दिएका छन् ।

तर, त्यसअघि बिहीबार रुसी प्रवक्ता दिमित्री पेस्कोभले  सैन्य र प्राविधिक’ प्रतिक्रियाबाट बदला लिने चेतावनी दिएका थिए ।

तर रुसी उपविदेशमन्त्रीले भने बाल्टिक क्षेत्रमा आणविक हतियारहरु को तैनातीको बारेमा कुरा गर्नु धेरै छिटो भएको भन्दै मस्को भावनाले निर्देशित नहुने भन्दै सामान्य प्रतिक्रिया दिए ।

रुसले आफ्नो प्रतिक्रियाको निर्णय गर्नुअघि आफ्नो सीमामा सेनाको कुनै पनि नयाँ कन्फिगरेसनको गहिरो विश्लेषण सञ्चालन गर्नेछ । उनले पेस्कोभको टिप्पणीलाई प्रतिध्वनित गर्दै रुसी सीमामा नेटो सैन्य पूर्वाधार कति स्थापित हुनेछ भन्ने कुरामा रुसको प्रतिशोध निर्भर गर्ने बताएका छन् ।

फिनल्याण्ड र स्वीडेनमा नेटोको उपस्थिति कस्तो किसिमको हुनेछ भन्नेमा कुनै निर्णय भएको छैन ।

यसबीच स्वीडेनले प्रतिबन्धित कुर्दिस्तान वर्कर्स पार्टी, वा पीकेकेका सदस्यहरूलाई होस्ट गरेको भन्दै टर्कीका राष्ट्रपति रेसेप तैयप एर्डोगानले उनीहरूको सदस्यतामा आपत्ति जनाएपछि एउटा नयाँ समस्या देखा परेको छ।

तर, फिनल्याण्डको सदस्यताका लागि नेटो सेनाको महत्त्वपूर्ण उपस्थितिको आवश्यकता नहुने सम्भावना धेरै भएको विश्लेषकहरुको भनाइ छ। 

फिनल्याण्डसँग एक बलियो र सुसज्जित सेना छ जसले नेटो देशहरूसँग नियमित प्रशिक्षण अभ्यासहरू सञ्चालन  गर्दै आएको छ । यसको सेना पहिले नै नेटो सैन्य प्रणालीसँग राम्रोसँग एकीकृत छ।

यस्तोमा मास्कोको नेशनल रिसर्च युनिभर्सिटी हायर स्कूल अफ इकोनोमिक्सका दिमित्री सुस्लोभले रुसको रणनीतिक हितका लागि यति ठूलो खतरा छ कि मास्को फिनल्याण्डविरुद्ध कुनै न कुनै प्रकारको कारबाही गर्न बाध्य हुने बताएका छन् ।

नेटोमा सामेल भएपछि रुसले फिनल्याण्डलाई मैत्री देश नमान्ने हुँदा फिनल्याण्डको सीमामा आफ्नो सैन्य उपस्थितिलाई बलियो बनाउन आवश्यक हुने र नेटोको ताल बन्न पुग्ने बाल्टिक सागरमा पनि रुसले आफ्नो नौसैनिक उपस्थिति पनि बढाउनुपर्ने उनको भनाइ छ।

‘यदि संयुक्त राज्य अमेरिका वा बेलायतले फिनल्याण्डमा सैन्य अखडा स्थापना गर्यो भने रूसले ती अड्डाहरूलाई लक्षित गर्न रणनीतिक आणविक हतियारहरू तैनाथ गर्नु बाहेक कुनै विकल्प हुनेछैन’, सुस्लोभले चेतावनी दिँदै भने ।

‘यदि पुटिनले अनुहार बचाउन आवश्यक महसुस गर्न सक्छन् भने फिनल्याण्ड थप कदम चाल्न लागि तयार छ’, पूर्व फिनिश जनरल टोभेरीले भने। 

‘तर फिनहरू दशकौंदेखि आफ्नो सिमानामा सम्भावित शत्रु शक्तिसँग बाँच्न अभ्यस्त भइसकेका छन् र अनावश्यक खतरा महसुस गर्दैनन् । रुसीहरू त्यहाँ छन् भन्ने तथ्यमा हामी अभ्यस्त छौं । बढिजो फिनहरू यसको बारेमा धेरै चिन्तित छैनन्।’ उनले अघि भनेका छन् ।

​