काठमाडौं । रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेपछिको चिन्तालाई लिएर फिनल्याण्ड र स्वीडेनले नेटोमा सामेल हुने तयारी गरेका छन् ।

औपचारिक रुपमा नेटोमा सामेल हुन आवेदन दिएपछि विश्वकै सबैभन्दा ठूलो सैन्य गठबन्धनमा सामेल हुने प्रक्रिया द्रुत गतिमा अघि बढ्नेछ ।

रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले नेटोमा सामेल भएमा दुई नर्डिक देश मिलेर नतिजा भोग्नुपर्ने स्पष्ट पारेका छन् । त्यसैले नेटोको लागि दुवै देशलाई चाँडै संगठनमा सामेल गरेर सुरक्षा ग्यारेन्टीबाट लाभ उठाउनु महत्त्वपूर्ण ठानिएको छ ।

तिनीहरू द्रूत शुरुआत गर्न जाँदैछन् । फिनल्याण्ड र स्वीडेन नाटोका निकटतम साझेदार हुन् । तिनीहरूसँग काम गर्ने लोकतन्त्र, राम्रो वित्त पोषित सशस्त्र बलहरू छन् र गठबन्धनको सैन्य अपरेशन र एयर पुलिसिङमा योगदान गर्छन् । उनीहरूले सामना गर्ने कुनै पनि अवरोधहरू प्राविधिक वा सम्भवतः राजनीतिक प्रकृतिका मात्र हुनेछन् ।

फिनल्याण्ड र स्वीडेन नेटोका निकटतम साझेदार हुन् । दुवै देश प्रमुख लोकतन्त्र मुलुक हुन् । दुवै देशको सैन्य क्षेत्रमा ठूलो लगानी छ, यी दुवै देशले नेटोको सैन्य अपरेशन र एयर पुलिसिङमा योगदान गरेका छन् । यसकारण नेटोमा सामेल हुँदा दुवै देशले सामना गर्ने कुनै पनि अवरोधहरू प्राविधिक वा सम्भवतः राजनीतिक प्रकृतिका मात्र हुने ठानिएको छ ।

फिनल्याण्ड र स्वीडेनलाई नाटोमा सामेल हुन कति समय लाग्ला?

नेटो अधिकारीहरूले सदस्यता प्रक्रिया ‘केही हप्तामा’ पूरा गर्न सक्ने बताएका छन्। तर सबैभन्दा धेरै समय खपत गर्ने भाग गठबन्धनका ३० सदस्य देशहरूद्वारा तिनीहरूको पहुँच प्रोटोकलको अनुमोदन गर्नुमा हो । कहिलेकाहीं यसमा महिनौं लाग्न सक्छ। ठ्याक्कै समयको अनुमान नभए पनि पछिल्ला उम्मेद्वारहरूका लागि यसले आठदेखि १२ महिनाको समय लगाएको छ ।

क्यानडाकी विदेशमन्त्री मेलानी जोलीले सोमबार भनेकी छिन्, ‘हामीलाई लाग्छ कि क्यानडाका लागि केही दिन लाग्न सक्छ।’

नेटोमा सामेल हुँदा सबैभन्दा छिटो पश्चिम जर्मनी, टर्की र ग्रीसका लागि सन् १९५० मा करिब ४ महिनाको समय लागेको थियो । त्यतिबेला नेटोको आकार अहिलेको भन्दा कम थियो । यसमाथि अहिले युद्धको विषयले समेत नेटोको ध्यान केन्द्रीत गरेको छ ।

प्रक्रिया पूरा नभएसम्म अमेरिका र बेलायत आवश्यक परे सुरक्षा सहयोग उपलब्ध गराउन तयार छन् ।

नेटोमा कुनै देश कसरी सामेल हुन्छ?

नेटोको सदस्यता प्रक्रिया औपचारिक गरिएको छैन  र यसका प्रत्येक चरणहरू फरक हुन सक्छन् । शुरुमा सामान्यतया सरकारको मन्त्री वा नेताले पत्रका रुपमा नेटोमा सामेल हुन आवेदन पेश गर्नुपर्छ ।

त्यसपछि नेटोले त्यो अनुरोधको मूल्याङ्कन गर्छ। जुन ३० सदस्य राष्ट्रहरूको उत्तरी एट्लान्टिक काउन्सिल (एनएसी) को बैठकमा सम्भवतः राजदूत स्तरमा हुन्छ ।

एनएसीले सो देशलाई सदस्यता दिन सकिन्छ या सकिन्न र आवश्यक के कदम चाल्नुपर्छ भन्ने निर्णय गर्छ । यस्तै नेटोमा सामेल हुन चाहने ती देश नेटोको राजनीतिक, सैन्य र कानुनी मापदण्डहरूसँग कत्तिको राम्ररी पङ्क्तिबद्ध छन् र तिनीहरूले उत्तरी एट्लान्टिक क्षेत्रमा सुरक्षामा योगदान गर्छन् कि गर्दैनन् भन्ने कुरामा पनि निर्भर रहन्छ। 

यो विषयमा फिनल्याण्ड र स्वीडेनका लागि भने कुनै समस्या हुने छैन ।

सदस्यता वार्ताले कसरी काम गर्छ?

एनएसीले हरियो संकेत गर्यो भने सम्मिलन वार्ता हुन्छ। वार्ताका चरणहरु सोझै भएका कारण यो एक दिनमै सम्पन्न हुन सक्छ ।

नेटोमा सामेल हुन चाहने देशलाई नेटो सन्धिको अनुच्छेद ५ लाई कायम राख्न प्रतिबद्ध गर्न  भनिन्छ । अनुच्छेद ५ मा रहेको नेटोको सामूहिक प्रतिरक्षा खण्डले कुनै एक सदस्य राष्ट्रमा आक्रमण गर्दा अन्य सबै सदस्य राष्ट्रले त्यसको रक्षा गर्ने विषय समावेश गर्छ । 

यस्तै नेटोमा सामेल हुन चाहने मुलुकले नेटो भित्रको बजेटको खर्च दायित्वमा प्रतिबद्ध हुनुपर्छ । जुन करिब २.५ अर्ब अमेरिकी डलर हुन्छ ।

यस्तै नेटोमा सामेल हुन खोजिरहेको देश अथवा उम्मेद्वारलाई नेटो रक्षा योजनामा ​​उनीहरूको भूमिका र उनीहरूसँग हुन सक्ने कुनै पनि अन्य जस्तै कर्मचारीहरूको जाँच र वर्गीकृत जानकारीको ह्यान्डलिङ जस्ता कानूनी वा सुरक्षा दायित्वहरूबारे सचेत गराइन्छ ।

त्यसपछि नेटो अधिकारीहरुले वार्ताको नतिजाको बारेमा सहयोगीलाई सूचित गर्दै प्रतिवेदन लेख्छन् । 

प्रतिवेदनमा साझेदारसँग के कस्ता मुद्दा उठायो र त्यस देशले के कस्ता प्रतिबद्धताहरू गर्‍यो भन्ने कुरा उल्लेख हुन्छ ।

सोही समयमा नेटोमा सामेल हुन खोजिरहेको उम्मेद्वार राष्ट्रले सामान्यतया विदेशमन्त्रीबाट ती सबै दायित्वहरू स्वीकार गरेको पुष्टि गर्दै एक पत्र पठाउँछ ।

स्वीकार भएको कसरी थाहा हुन्छ?

प्रवेश प्रतिवेदन र उम्मेदवारको पत्र अन्तिम निर्णयको लागि फेरि एनएसीमा पेस गरिन्छ। राजदूत, मन्त्री वा नेताहरूको स्तरीय बैठकमा काउन्सिल जसले आवेदनको समीक्षा गर्छ र उम्मेद्वारसँग नेटोमा सामेल हुने प्रोटोकलमा हस्ताक्षर गर्ने कि नगर्ने निर्णय गर्दछ।

नेटोको सदस्यता दिने हो भने सदस्यता प्रक्रियाको यस भागलाई प्रतिकात्मक र कानूनी रूप दिँदै एउटा सानो समारोह आयोजना गरिन्छ। 

त्यसपछि सो प्रोटोकल ३० राष्ट्रिय प्रक्रियाहरू अनुसार अनुमोदनको लागि क्यापिटलहरूमा पठाइन्छ । जसमध्ये केहीलाई संसदीय स्वीकृति चाहिन्छ।

फिनल्याण्ड र स्वीडेनलाई नेटोमा सामेल हुन कुनै समस्याछ छ ?

नेटोले आफ्ना सबै निर्णयहरू सहमतिबाट लिन्छ । त्यसैले यसका सबै सदस्य देशसँग वास्तविक भिटो हुन्छ । गत हप्ता टर्कीका राष्ट्रपति रेसेप तैयप एर्डोगानले कुर्दिश लडाकुहरूमाथि फिनल्याण्ड र स्वीडेनको समर्थनको बारेमा चिन्ता व्यक्त गरेका थिए ।

टर्कीविरुद्ध लड्दै आएका कुर्दिश लडाकुहरूलाई टर्कीले आतंककारीको रूपमा वर्गीकृत गरेको छ ।

ती लडाकुलाई फिनल्याण्ड र स्वीडेनले समर्थन गर्दै आएकोमा टर्कीले आपत्ति जनाएको हो । यद्यपिएर्डोगानले सदस्यता भिटो गर्ने धम्की दिएनन् । उनी फिनल्याण्ड र स्वीडेनलाई नेटोमा सामेल हुन नदिने बाटोमा आउलान् भन्ने शंका पनि गरिएको छैन ।

सार्वजनिक रूपमा वा ब्रसेल्सस्थित नेटो मुख्यालयमा अरु कुनै देशले फिनल्याण्ड र स्वीडेन नेटोमा सामेल हुने विषयलाई लिएर गम्भीर आपत्ति जनाएका छैनन् ।