काठमाडौं । युक्रेन युद्ध छैठौं महिनामा प्रवेश गरेको छ । यो सुरु हुँदा द्रुत लडाई हुने अनुमान गरिएको थियो। महिनाहरू बित्दै जाँदा द्वन्द्वको जटिलताले तेल र खाद्यान्न अभावको विश्वव्यापी अवस्था बिग्रएको छ। अब, रुसी सेनाको रणनीतिक उद्देश्य युक्रेनको पूर्वी क्षेत्रभन्दा बाहिर जानु बनेको छ। क्रेमलिनले युक्रेनको दक्षिणी क्षेत्रहरू खेर्सन, सेभेरोडोनेस्क, डोनेट्स्क र लुहान्स्कमा आक्रमण गर्न केन्द्रित रहन चाहेको छ ।

यस्तै रूसी बैंक शाखाहरू स्थापना गर्न र यी क्षेत्रहरूको जनतालाई रूसी राहदानी जारी गर्नुको अतिरिक्त रूसले यी कब्जा गरिएका क्षेत्रहरूको लागि जनमत संग्रह आयोजना गर्ने योजना बनाएको छ। 

अर्कोतर्फ, पश्चिमले पहिले नै रुस विरुद्धको असंख्य प्रतिबन्धहरू कमजोर गर्दैछ किनभने तिनीहरू रूसको तुलनामा युरोपका लागि बढी हानिकारक सावित भएका छन् ।

युक्रेनको लडाई जमिनबाट समुद्रमा सर्दैछ भन्ने तथ्य हालै भएको अर्को प्रख्यात विकासक्रम हो। युक्रेनको दक्षिणी तटीय क्षेत्रको अधिकांश भागमा रुसको आक्रमण र त्यसपछि यसलाई भूपरिवेष्ठित राज्यमा रूपान्तरणको परिणाम स्वरूप, आजोभ सागर र काल सागर देशको द्वन्द्वमा नयाँ भूराजनीतिक फ्ल्यासपोइन्टको रूपमा देखा परेको छ। 

अर्कोतर्फ पश्चिमी सहायता घट्दै गएको बेला युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्की नेटोको सदस्यता चाहने इच्छा त्याग्न तयार बनेका छन् । युक्रेन युद्धमा हालैका केही घटनाक्रमहरू यसको भावी दिशाहरू जान्नका लागि उल्लेख गर्न सकिन्छ:

पहिलो, युक्रेन युद्धको प्रतिक्रियाको बारेमा युरोपमा भिन्नता छ। 

मास्कोले युरोपको पछाडिको भागमा युद्ध गरिरहेको छ, तर युरोपले कसरी प्रतिक्रिया दिने भनेर निर्णय गर्न सक्दैन। युक्रेनलाई हतियार बेच्ने रुसी तेल खरिद गर्ने जस्ता धेरैजसो विषयमा एकताको अभाव छ ।

युरोप अहिलेको अवस्थामा चारवटा फ्ल्याट टायर भएको गाडी भित्र बसेको अवस्थामा छ । यो स्पष्ट छ कि यो रणनीतिले उनीहरूलाई युद्ध जित्न दिँदैन। फलस्वरूप, युरोपेली संघले खाद्य र मलको विश्वव्यापी व्यापारमा अवरोधहरू कम गर्न आवश्यक हुन सक्ने शीर्ष रूसी बैंकहरूको केही कोषलाई फ्रिजमुक्त गर्दै मास्कोमा आफ्नो प्रतिबन्धहरू संशोधन गर्ने घोषणा गरेको छ ।

सन् २०२१ मा युरोपेली संघ र युनाइटेड किंगडमले रुसबाट १४७.८ बिलियन डलरमा प्राकृतिक ग्यास, पेट्रोलियम उत्पादन र कच्चा तेल आयात गरेको अनुमान गरिएको छ। 

रूस ईयुको लागि उर्जा र विशेष गरी पाइपलाइनद्वारा वितरित प्राकृतिक ग्यासको एक प्रमुख आपूर्तिकर्ता हो । रूस युक्रेन युद्धपछि ईयूले रूसी ग्याँस र तेलमा आफ्नो निर्भरता हटाउने कोसिस गर्दा ग्यास र पेट्रोलियम उत्पादनहरूको आयातमा संकट देखा पर्ने थालेको छ ।

दोस्रो, युक्रेनका लागि पश्चिमी समर्थन घट्दै गएको छ र यो केवल सैन्य सहायता र प्रतिबन्धहरूमा मात्र सीमित बनेको छ। युक्रेनप्रतिको पश्चिमी दृष्टिकोणलाई चारवटा सिद्धान्तका आधारमा बुझ्न सकिन्छ । 

पहिलो भनेको युक्रेनले नेटोको हतियारले रुसलाई सैन्य रूपमा पराजित गर्न सक्छ ।

दोस्रो प्रतिबन्धले रुसको सरकारलाई कमजोर र अस्थिर बनाउनेछ ।

तेस्रो प्रतिबन्धले रुसलाई युरोपभन्दा बढी असर गर्छ । र चौंथो बाँकी विश्व युरोपको साथमा उभिनेछ। 

यद्यपि यो नीति असफल भएको छ किनभने युरोपेली देशहरू डोमिनोज जस्तै गिरिरहेका छन् । ऊर्जाको मूल्य बढ्दै गएको छ । आंशिक रूपमा युद्धको प्रभावका कारण एट्लान्टिकको दुबै छेउमा मुद्रास्फीति बढ्दै गएको छ ।

तेस्रो, रुस र युक्रेनले टर्की र संयुक्त राष्ट्र संघको मध्यस्थतामा अनाज सम्झौतामा हस्ताक्षर गरे। यी सम्झौताहरूले लाखौं टन युक्रेनी अन्न साथै रूसी अन्न र मलको निर्यातको लागि मार्ग प्रशस्त गर्‍यो, जुन दुबैलाई तत्काल आवश्यक थियो। 

संयुक्त राष्ट्र, पश्चिम र ईयूले तुरुन्तै सम्झौतालाई अँगालेको छ किनकि यो रक्तपातपूर्ण द्वन्द्वमा फसेका दुई पक्षहरू बीचको अभूतपूर्व विकास हो जुन शान्तिको आशालाई फेरि जगाउने नयाँ मोड हुन सक्छ।

चौथो, युक्रेनमा पश्चिमी रणनीति युद्धको मैदानमा रोकिएको छ। बलियो मूल्यमा आधारित प्रतिक्रिया गर्ने पश्चिमी संकल्प युद्ध लम्बिँदै जाँदा कमजोर हुँदै गएको छ। नेटो सदस्यहरूले म्याड्रिडमा भएको हालैको शिखर सम्मेलनमा एकसाथ उभिन चाहेको भए पनि युरोप युक्रेन मामिलामा विभाजित भएको देखिन्छ। इटाली, स्पेन र फ्रान्स जस्ता राष्ट्रहरूका लागि थप दबाबपूर्ण सुरक्षा मुद्दाहरू उत्तर अफ्रिका र साहेल (सहेल अफ्रिकाको उत्तरमा सहारा र दक्षिणमा सुडानी सवाना बीचको संक्रमणको पारिस्थितिक र जैविक भौगोलिक क्षेत्र)मा छन् भने, नयाँ आप्रवासी प्रकोपको सम्भावना उत्तिकै छ ।

बढ्दो मूल्य र सुस्त आर्थिक वृद्धिका कारण आर्थिक जरिवानाको राजनीतिक व्यवहार हुनेमा पनि शंका छ । रुस विरुद्ध पश्चिमको लडाँइले कहिले पनि युरोप भन्दा बाहिर व्यापक समर्थन पाएको छैन् । 

अर्कोतर्फ रुसविरुद्धको प्रतिबन्धले सोचेअनुसारको काम पनि गरेको छैन् । पश्चिमले प्रतिबन्ध र अन्तर्राष्ट्रिय बजारबाट अलग्याउँदा रुसी अर्थतन्त्रको पतन हुने अनुमान गरेको थियो। तर, युरोपेली प्रतिबन्धहरू मुख्य रुपमा बुमरेन्ज भएका छन् र अब, २७ सदस्यीय ईयुका राष्ट्रहरुलाई आआफ्नो ग्यासको भण्डार भर्न हड्ताल मच्चिएको छ ।

अन्तमा, पश्चिमको समर्थनको सन्दर्भमा जेलेन्स्कीले गरेको रणनीतिक हिसाब गलत हुँदै गएको देखिन थालेको छ। जेलेन्स्कीले युक्रेनको प्रत्येक इन्च क्षेत्रको रक्षा गर्ने वाचा गरेका थिए । तर, अब उनले पश्चिमी समर्थनलाई अतिआंकलन गर्ने वास्तविकताको स्वाद पाएका छन्। जारी संकटका कारण युक्रेनको अर्थतन्त्र ध्वस्त भएको छ भने, उधारकर्तासँगको सम्पत्तिको प्रतिज्ञाको क्षति असहनीय छ।

मानव अधिकारका लागि संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय उच्चायुक्तको कार्यालय (ओएचसीएचआर) ले सन् २०२२ को जुलाई २४ सम्म युक्रेनमा रुसको सैन्य आक्रमणमा ५ हजार२ सय ३७ नागरिकको मृत्यु भएको पुष्टि गरेको छ। यसबाहेक ७ हजार ३५ व्यक्ति घाइते भएको रिपोर्ट गरिएको छ।

यद्यपि ओएचसीएचआरको तथ्यांक भन्दा वास्तविक संख्या बढी हुनसक्ने बताइएको छ । युद्ध सुरु हुनु अघि पश्चिमले युक्रेनलाई सबै प्रकारको सहयोग गर्ने वाचा गरेको थियो। 

तर, जब समय आयो नेटो पछाडि नै उभिएर हेरिरहेको छ । अब जेलेन्स्कीको आशावाद युक्रेन युद्धको सन्दर्भमा उनको गलत अनुमान र हिसाबको नतिजालाई हेरेर समाप्त भएको छ ।

अहिले, रुसले युक्रेन युद्धको सन्दर्भमा एक प्रकारको लाभ उठाइरहेको छ किनकि पश्चिमको कृत्रिम रूपमा व्यवस्थित वित्तीय संकटले रुसको अर्थतन्त्र वा राजनीतिक व्यवस्थालाई ध्वस्त पार्न असफल भएको छ। 

यद्यपि, पश्चिमले रुसलाई पतन गर्ने आफ्नो चाहनालाई अझै त्यागेको छैन र फलस्वरुप यसले युक्रेनद्वारा आयोजित शान्ति वार्तालाई अस्वीकार गरेको छ । यदि पश्चिम र रुस दुवै वार्ता गर्न इच्छुक भएनन् भने युक्रेन मुद्दा झनैं बिग्रिदै जानेछ ।