काठमाडौँ। नेपाली काँग्रेस र सो पार्टीको भ्रातृ सङ्गठन तथा शुभेच्छुक संस्थाले आज मुलुकभित्र र बाहिर विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरी विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला स्मृति दिवस मनाएका छन्। स्व विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला नेपाली काँग्रेसका संस्थापक नेता हुनुहुन्थ्यो। उहाँले स्थापना गर्नुभएको नेपाली काँग्रेस पार्टीको मुख्य सिद्धान्त राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र र समाजवाद हो। विसं २००७ मा १०४ वर्षे जहानियाँ राणा शासनको अन्त्य र प्रजातन्त्र स्थापनाका लागि महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउनुभएका कोइरालाको जन्म १९७१ भदौ २४ गते बनारसमा भएको हो ।
भारतमा निर्वासित जीवन बिताएका कोइराला राष्ट्रिय मेलमिलापको नीति लिएर २०३३ पुस १६ गते स्वदेश फर्कनुभएको थियो। तत्कालीन राजा महेन्द्रले २०१६ पुस १ गते स्व कोइरालाको सरकारलाई अपदस्थ गरी एकदलीय पञ्चायती व्यवस्था लागू गरेपछि उहाँले भारतमा निर्वासित जीवन बिताउँदै आउनुभएको थियो । नेपालको पहिलो जननिर्वाचित सरकारको नेतृत्व गर्नुभएका स्व कोइराला शालिन, सुझबुझपूर्ण र साहसी नेता हुनुहुन्थ्यो । क्यान्सर रोगबाट पीडित कोइरालाको २०३९ साउन ६ गते निधन भएको हो ।
नेपाली काँग्रेसका केन्द्रीय सदस्य डा नारायण खड्का स्व कोइराला भारतीय स्वतन्त्रता आन्दोलनमा समेत सहभागी रहनुभएकाले भारतीय नेतासँग उहाँ पटक पटक जेल पर्नुभएको स्मरण गर्नुहुन्छ । सत्याग्रहका पक्षपाती स्व कोइरालाले नेपालमा प्रजातान्त्रिक बहालीका लागि कठोर सङ्घर्ष गर्नुभएको थियो । निष्ठाको राजनीतिबाट कहिल्यै विचलित नहुनुभएका कोइरालाले तत्कालीन मन्त्रिपरिषद्का एक सदस्य डा तुलसी गिरीले व्यापारीबाट चन्दा उठाएर पार्टी चलाउनुपर्छ भन्दै राखेको प्रस्तावलाई ठाडै अस्वीकार गरेको कुरा जगत नेपालद्वारा लिखित ‘पहिलो संसद्ः बिपी–महेन्द्र टकराव’ पुस्तकमा उल्लेख गरिएको छ ।
ठेकेदार र व्यापारीको चन्दाबाट सङ्कलन गरिएको रकमबाट पार्टी चलाउँदा पार्टीभित्र सुकिला मुकिला हावी हुने र पीडित जनता, किसान र मजदुरको हित नहुने तर्क गर्नुहुने स्व बिपीको साहित्यक क्षेत्रमा पनि उल्लेखनीय योगदान रहेको छ । लगभग १८ वटा कृतिका लेखक स्व कोइरालाका ‘तीन घुम्ती’, ‘मोदी आइन’, ‘हिटलर र यहुदी’, ‘सुम्निमा’, ‘नरेन्द्र दाइ’, ‘बाबु आमा र छोरा’ गरी छ उपन्यास र दुई कथा ‘श्वेत भैरवी’ र ‘दोषी चश्मा’ नेपाली साहित्यिक फाँटमा पठनीय र सङ्ग्रहनीय मानिन्छन् ।
काँग्रेस केन्द्रीय सदस्य तथा सांसद चन्द्र भण्डारीका अनुसार असल राजनेतामा हुनुपर्ने गुण उहाँमा रहेका कारण तत्कालीन भारतीय नेताहरुले उहाँको विचारको अनुसरण मात्र गरेनन् उहाँसँग नतमस्तक पनि हुन्थे । वरिष्ठ पत्रकार कुलचन्द्र वाग्ले नेपालको प्रजातान्त्रिक समाजवादी आन्दोलनका प्रतीक स्व कोइराला तत्कालीन समयमा बनेको राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय पहिचानबाट त्यो बेला सरकार मात्र होइन केही छेमेकी मुलुकका नेतासमेत अतालिएको बताउनुहुन्छ ।
नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले एक सार्वजनिक समारोहमा स्व कोइरालालाई दार्शनिक र दूरदर्शी नेताको संज्ञा दिनुभएको थियो । स्व कोइरालाले २००७ सालमा संविधानसभाको निर्वाचनबाट संविधान निर्माण गर्नुपर्ने धारणा अघिसार्नु भएको प्रसंगलाई सम्झेर दाहालले स्व. कोइरालालाई भविष्य द्रष्टाको सङ्ज्ञा दिएको आँकलन गर्न सकिन्छ ।
राणा शासनको अन्त्यपछि स्व कोइरालाले राजा त्रिभुवनलाई संविधानसभाको निर्वाचनबाट संविधान निर्माण गर्न दबाब दिनुभएको थियो । नेपालको पहिलो संसदीय निर्वाचनबाट नेपाली काँग्रेसले दुई तिहाइ अर्थात् कुल १०९ मा ७४ स्थान प्राप्त गरेको थियो । फलस्वरुप उहाँ २०१६ सालमा नेपालका प्रधानमन्त्री हुनुभयो ।
स्व कोइरालालाई प्रजातन्त्र र प्रेस स्वतन्त्रता एकअर्काका परिपूरक हुन् भन्ने मान्यता राख्ने नेताका रुपमा वरिष्ठ पत्रकार हरिहर विरही स्मरण गर्नुहुन्छ । सूचना आयोगका आयुक्त किरण पोखरेल सत्ता समीकरण बदलिँदैमा पात्र र प्रवृत्ति बदलिँदैन र विरोधीलाई बचाएर राखियो भने सच्चिने मौका पाइन्छ भन्ने मान्यता राख्ने नेता कोइराला रहेको बताउनुहुन्छ ।
यसै सन्दर्भमा आज नेपाल प्रेस युनियनले आफ्ना प्रतिष्ठान र देशभरका ७३ जिल्ला शाखामा बिपीको सम्झनामा विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरी अन्तर्क्रिया कार्यक्रमको आयोजना गरेको छ । रासस
