ल्हासा। तिब्बती अधिकार समूहले विश्व नेताहरूलाई खुला पत्र लेख्दै आगामी संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय जलवायु सम्मेलन कोप२७ अघि चीनले तिब्बतको समृद्ध प्राकृतिक स्रोतको दोहनका कारण हुने जलवायु परिवर्तनको मुद्दा उठाएको छ।

तिब्बत राइट्स कलेक्टिभमा लेख्दै ज्योत्स्ना जयराम र तेन्जिन त्सेतेनले जलवायु परिवर्तनको असर र न्यूनीकरण र आगामी संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय जलवायु सम्मेलन कोप२७ मा हुने कार्यलाई उत्प्रेरित गर्नका लागि भेला हुने भएकाले तिब्बत जलवायु सङ्कटबारे छलफल गर्नु महत्त्वपूर्ण भएको बताएका छन्। 

तिब्बतलाई उपनिवेश बनाउने र यसको समृद्ध प्राकृतिक स्रोतको दोहन गर्ने प्रयासमा चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीसीपी) ले यसको पुरानो वातावरणलाई नष्ट गरिरहेको छ र तिब्बतमा हुने वातावरणीय परिवर्तनले तिब्बती जनतामा मात्र नभई तलतिर बस्ने मानिसहरूलाई पनि असर गरिरहेको छ।

चीनले तिब्बतको जमिन र प्राकृतिक स्रोतको दोहन हालका वर्षहरूमा उल्लेख्य रूपमा बढेको छ। तिब्बतमा उत्खनन, बाँध निर्माण र वन फँडानी भइरहेको छ। 'विकासशील' तिब्बतको नाममा सीसीपीले दोहोरो प्रयोगको पूर्वाधार निर्माण गरिरहेको छ र फलस्वरूप यस क्षेत्रमा प्रदूषण पनि बढ्दै गएको तिब्बत राइट्स कलेक्टिभले रिपोर्ट गरेको छ।

तिब्बती घुमन्तेहरूको कथा तिब्बतमा गैर कानुनी चिनियाँ आक्रमणको विवरणमा सबैभन्दा कालो एपिसोडहरू मध्ये एक भएको र दुर्भाग्यवश, आपराधिक रूपमा कम रिपोर्ट गरिएको छ।

गरिबी निवारण र पारिस्थितिक प्रणाली संरक्षणको नाममा उनीहरूलाई आफ्नो पुर्खाको घाँसे मैदानबाट सहरी बस्तीमा स्थानान्तरण गर्न चीनको दबाबका कारण परम्परागत तिब्बती घुमन्ते संस्कृति र जीवन शैली खतरामा परेको छ।

ज्योत्स्ना जयराम र तेन्जिन त्सेतेनले भनेका छन्, 'यी चालहरू खानी र बाँध निर्माणका गतिविधिहरूलाई बाटो दिन उनीहरूलाई विस्थापित गर्नका लागि मात्र हुन्। विश्वको सबैभन्दा ठूलो र उच्चतम पठार र तेस्रो-सबैभन्दा ठूलो बरफ टोपीको स्थान र पृथ्वीमा सबैभन्दा ठूलो पहुँचयोग्य ताजा पानीको स्रोतमा सङ्कट देखा परिरहेको छ।'

यो एसियाका छ वटा ठूला नदीहरूको स्रोत पनि हो, जसले यस क्षेत्रका १० देशहरूको जनसङ्ख्यालाई खुवाउँछ। तिब्बती हिमनदीहरूको पग्लने दर चिन्ताजनक छ। इन्टरनेशनल सेन्टर फर इन्टिग्रेटेड माउन्टेन डेभलपमेन्टको प्रतिवेदन अनुसार, जलवायु सङ्कटले क्षेत्रको कम्तीमा एक तिहाइ पग्लिने तिब्बत राइट्स कलेक्टिभले रिपोर्ट गरेको छ।

हालै, अनुसन्धानकर्ताहरूको टोलीले तिब्बती हिमनदीहरूबाट जम्मा गरिएका हिउँ र बरफको नमुनाहरूमा लगभग एक हजार प्रकारका ब्याक्टेरियाहरू पत्ता लगाएको ग्लोबल वार्मिङले ग्लेशियल पग्लिने क्रम बढ्दै जाँदा हानिकारक ब्याक्टेरिया निस्कियो भने तिब्बतको जलस्रोतमा आश्रित मानिसहरूका लागि यसले समस्या निम्त्याउन सक्ने जनाइएको छ। 

यस शताब्दीमा ग्लोबल वार्मिङका कारण तिब्बती पठारले ठूलो मात्रामा पानी गुमाउने अनुमान गरिएको छ। ज्योत्स्ना जयराम र तेन्जिन त्सेतेनले हालै प्रकाशित अनुसन्धानका अनुसार बढ्दो तातो र चिसो मौसमका कारण तिब्बतको पठारमा सन् २००२ यता वार्षिक १० अर्ब टन पानी मात्रै गुमेको छ ।

हालै तिब्बतबाट चरम जलवायु घटनाहरू रिपोर्ट गरिएको छ, जसले पठारमा ग्लोबल वार्मिंगको तीव्र प्रभावहरू तर्फ औँल्याउँछ।

सेप्टेम्बर ५, २०२२ मा पूर्वी तिब्बतको चागसाम काउन्टीमा ६.८ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो, जसले धेरैको ज्यान लियो र धेरै बेपत्ता भयो। अगस्ट २०२२ मा अम्दो क्षेत्रमा अचानक बाढी आउँदा ठूलो क्षति भयो। केही समयअघि  तिब्बतका धेरै क्षेत्रहरूमा तातो लहरहरूको सामना गर्नुपर्‍यो र खडेरी पर्‍यो। 

जोखिमको बाबजुद तिब्बत भित्र र बाहिर तिब्बतीहरूले आफ्नो मातृभूमिको वातावरण संरक्षणको लागि सङ्घर्ष जारी राखेका छन्। तिब्बती घुमन्ते र पूर्वी तिब्बतका वातावरणीय कार्यकर्ता ए-न्या सेङ्द्रालाई सन् २०१८ मा वातावरणविद्को रूपमा शान्तिपूर्ण सक्रियतासँग जोडिएको आरोपमा पक्राउ गरिएको पनि तिब्बत राइट्स कलेक्टिभले रिपोर्ट गरेको छ।