मनिला। फिलिपिन्सको सर्वोच्च अदालतले फिलिपिन्स, चीन र भियतनामले सन् २००५ मा गरेको दक्षिण चीन सागरमा तेल अन्वेषणसम्बन्धी सम्झौतालाई असंवैधानिक घोषणा गरेको छ। अदालतको निर्णय तीन राष्ट्रका सरकारी स्वामित्वमा रहेका कम्पनीहरूले संयुक्त समुद्री सिस्मिक अंडरटेकिङ (जेएसएमयू) मा हस्ताक्षर गरेको सम्झौताको विरुद्धमा गएको फैसलामा उल्लेख छ। सम्झौताले उनीहरूलाई दक्षिण चीन सागरमा विवादित स्प्रेटली टापुहरू वरपरको पानी नजिकै संयुक्त रूपमा तेल खोज्न अनुमति दिने उल्लेख थियो।

'सन् १९८७ को संविधानको धारा २, धारा १२ मा प्रदान गरिएका सुरक्षा उपायहरूको पालना नगरी पूर्ण स्वामित्वमा रहेका विदेशी निगमहरूलाई देशको प्राकृतिक स्रोतको अन्वेषणमा भाग लिन दिने निर्णय असंवैधानिक छ,' अदालतले एक विज्ञप्तिमा भन्यो।

संवैधानिक व्यवस्थालाई उद्धृत गर्दै अदालतले सार्वजनिक क्षेत्रका सबै जग्गा, जल, खनिज, कोइला, पेट्रोलियम र अन्य खनिज तेल, सम्भावित ऊर्जाका सबै शक्ति, मत्स्यपालन, वन वा काठ, वन्यजन्तु, वनस्पति र जीवजन्तु र अन्य प्राकृतिक श्रोत राज्यको स्वामित्वमा छन्।

‘प्राकृतिक स्रोतको अन्वेषण, विकास र उपयोग राज्यको पूर्ण नियन्त्रण र सुपरिवेक्षणमा हुनेछ,’ फैसलामा भनिएको छ ।

सर्वोच्च अदालतका अनुसार यो मुद्दा विपक्षी दलका निवेदकहरूले दायर गरेको जेएमएसयूको संवैधानिकतामाथि हमला गर्ने निषेधको लागि मौलिक कारबाहीबाट उत्पन्न भएको हो। उनीहरूले संविधानले विदेशी निकायलाई प्राकृतिक स्रोतको खोजी गर्न नदिने भएकाले सन् २००८ मा म्याद सकिएको आयोजना असंवैधानिक भएको भन्दै मुद्दा अदालतमा लगेका थिए ।

पूर्व प्रतिनिधि कार्लोस इसागानी जराटेले उक्त निर्णयलाई फिलिपिन्सको सार्वभौमिकताको जीत भनेका छन्।

'हाम्रो देशको सार्वभौमसत्ताको लागि एक जीत! @BayanMuna ले यो याचिका २००८ मा दायर गरेको थियो किनकि चीनले जेएमएसयूलाई हाम्रो क्षेत्रमा विशेष गरी पश्चिम फिलिपिन्स सागरमा आफ्नो बेलगाम अन्वेषण र घुसपैठमा कभरको रूपमा प्रयोग गरिरहेको छ,' उनले ट्विट गरे।

अदालतले 'अन्वेषण' शब्दले यसको सामान्य वा प्राविधिक दुवै अर्थमा कुनै चीजको खोजी वा आविष्कारसँग सम्बन्धित छ भन्ने कुरालाई ध्यानमा राख्दै देशको प्राकृतिक स्रोतहरू, विशेष गरी पेट्रोलियमको अन्वेषण समावेश गरेको ठहर गरेको छ। 

चीनका राष्ट्रपति फर्डिनान्ड मार्कोस जुनियरसँगको तेल अन्वेषण सम्झौतालाई पुनर्जीवित गर्न खोज्दा फिलिपिन्सको सर्वोच्च अदालतले आफ्नो निर्णय जारी गरेको छ। चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले फिलिपिन्सका राष्ट्रपतिसँग भेट गर्दा वार्ता पुनः सुरु गरेर गैर-विवादित पानीमा पेट्रोलियम र प्राकृतिक ग्यासको विकास गर्न तयार रहेको जनाएका छन्।