काठमाडौं। चीनले रुसलाई सैन्य सहायता उपलब्ध गराउनेबारे विचार गरिरहेको भरपर्दो जानकारी अमेरिकासँग रहेको दाबी गरेको छ। अमेरिकी विदेशमन्त्री एन्टोनी ब्लिन्केनले म्युनिखमा आफ्ना चिनियाँ समकक्षी वाङ यीसँगको वार्तापछि यस्तो बताएका थिए ।

चीनले रुसलाई सहयोग गरेमा आफूहरुबीचको सम्बन्धमा गम्भीर समस्या निम्त्याउने चेतावनी अमेरिकाले दिएको छ। यसको विपरीत वाङले  चीन नत निष्क्रिय दर्शक बनेको र नत युक्रेनमा आगोमा तेल हालिरहेको टिप्पणी गरेका छन् । 

उनले युक्रेनमा भएको युद्धलाई राष्ट्रसंघको बडापत्रका सिद्धान्तका आधारमा समाधान गर्ने प्रस्ताव पेश गर्ने घोषणा पनि गरेका छन् । 'तर केही शक्तिहरू युद्धको द्रूत अन्त्य चाहँदैनन्, तिनीहरूका अन्य चासोहरू छन्,' वाङले अमेरिकालाई लक्षित गर्दै भनेका थिए।

कथित चिनियाँ जासुसी बेलुन घटनापछि चीन र अमेरिका बीचको सम्बन्ध उल्लेखनीय रूपमा बिग्रिएको छ। अमेरिकालाई चीनले विश्वव्यापी महाशक्तिको रूपमा आफ्नो स्थान कब्जा गर्न खोजेको डर छ। 

चीन आर्थिक, राजनीतिक र सैन्य रूपमा गरी धेरै क्षेत्रमा अमेरिकीसँग प्रतिस्पर्धामा छ। चिप युद्ध यी दुई मुलुकको आर्थिक प्रतिस्पर्धा गर्ने तरिकाहरू मध्ये एक हो । 

दुवै देशले आफ्नो राजनीतिक विचारधारालाई सकेसम्म फैलाउने प्रयास गरिरहेका छन् । चीनले सैन्य खर्चको साथ अमेरिका विरुद्धको खाडललाई कम गर्न खोज्दै आएको छ। 

दुवैले विश्वभरका क्षेत्रहरूलाई सैन्यीकरण गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्। विश्वका दर्जनौं मुलुक र क्षेत्रमा अमेरिकाका कयौं सैन्य अखडाहरु छन् । हालै फिलिपिन्समा जसरी अमेरिकाले चीन वरिपरि आफ्नो सैन्य दायरा बढाउन खोजेको छ ।

चीनले अफ्रिका र छिमेकी देशहरूमा यस्तो प्रयास गरिरहेको छ । यसका साथै लामो समयदेखि रुस युक्रेनी युद्धमा चीनले तटस्थ स्थिति लिन र हस्तक्षेप नगर्ने प्रयास गर्दै आएको छ ।

तथापि अहिले अमेरिका र पश्चिमासँगको बिग्रँदै गएको सम्बन्धलाई ध्यानमा राख्दै यसको स्थिति र युद्धमा संलग्नता चाँडै परिवर्तन हुन सक्ने देखिएको छ ।

नेटोका महासचिव जेन्स स्टोलटेनबर्गले रुससँग गरेको गल्ती आफूहरुले ताइवान कब्जा गर्ने चीनको चाहनालाई ईंगित गर्दै चीनसँग गर्न नहुने टिप्पणी गरेका छन् । चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले ताइवान कब्जा गर्नु कुनै गोप्य कुरा नभएको भन्दै स्पष्ट पारिसकेका छन्। 

उनले आफ्नो तेस्रो कार्यकालमा कम्युनिष्ट पार्टीको महासचिवमा नियुक्तिको अवसरमा गरेको सम्बोधनमा पनि आफ्ना लक्ष्यहरूबारे सार्वजनिक रूपमा भनेका थिए।

दक्षिण अफ्रिकाले चिनियाँ र रुसी सेनासँगको संयुक्त सैन्य अभ्यासको पुष्टि गरेको छ। विशेष गरी युक्रेन युद्ध लगभग एक वर्षमा पुग्दा दक्षिण अफ्रिकाको यो सैन्य अभ्यासलाई पश्चिमाले भने राम्रोसँग हेरेन ।

विदेश मन्त्री नालेदी पान्डर गत जनवरीमा आफ्ना रुसी समकक्षी सर्गेई लाभरोभसँगै साथीहरूसँग सैन्य अभ्यास गर्ने भन्दै यस विषयमा बोलेकी थिइन् । यो पनि पश्चिमाका लागि सकारात्मक भने थिएन ।

तथापि दक्षिण अफ्रिकाको सत्तारुढ अफ्रिकन नेशनल कांग्रेस (एएनसी) सँग क्रेमलिनको राजनीतिक सम्बन्ध निकै पुरानो हो। सोभियत संघ र चीन दुवैले एएनसी पार्टीलाई रंगभेद विरुद्धको लडाइँमा राजनीतिक र सैन्य सहायता प्रदान गरेका थिए । 

त्यो साझा इतिहासको परिणाम स्वरूप धेरै उच्च स्तरीय सैन्य कर्मचारीहरूले सोभियत संघमा प्रशिक्षण प्राप्त गरेका थिए । 

दक्षिण अफ्रिकाका राष्ट्रपति सिरिल रामाफोसाको एएनसीले रूसबाट ठूलो चन्दा पाउने भरोसा पनि गर्न सक्छ। रुसी भिक्टर भेक्सेलबर्गको स्वामित्वमा रहेको दक्षिण अफ्रिकी खानी कम्पनीले २०२१ को सुरुमा पार्टीलाई आधा मिलियन युरो दान गरेको थियो। 

२०१९ को चुनावमा कुख्यात वाग्नर मिलिशियाले एएनसीको मुख्य विपक्षी दल विरुद्ध गलत सूचना फैलाएको दाबी पनि गरिएको छ। रूसले लामो समयदेखि अफ्रिकामा आकर्षक आक्रमण गरिरहेको छ, यसले स्पष्ट रूपमा साम्राज्यवाद विरोधी भावनामा ट्याप गर्दैछ।

गत महिना अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबन्धहरूको बावजुद एक रूसी कार्गो जहाज गोला बारुद ढुवानी गर्न केप टाउनमा डक भएको थियो। युद्ध जति लामो हुन्छ, केही देशहरूलाई तटस्थ रहन त्यति नै गाह्रो हुँदै गएको छ।

अमेरिकी उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिसले रुसले मानवता विरुद्धको अपराध गरेको कुरा अमेरिकाले औपचारिक रूपमा स्थापित गरिसकेको बताएकी छिन् । 

यस विषयको 'प्रमाण त्यहाँ छ,' तर पनि संयुक्त राष्ट्र संघमा रुसको निन्दा गर्ने १४० देशहरू मध्येका देश नै किन नहोउन्, म्युनिखमा ग्लोबल साउथका धेरै वक्ताहरूले  अन्य प्राथमिकताहरूको बारेमा बोलेका छन्। तिनीहरू बढ्दो उर्जा मूल्य, खाद्य सुरक्षा र जलवायु प्रकोपबारे बोलेका छन्, तथापि, धेरैजसो ती मुलुकहरुले शून्य कार्बनडाइअक्साइड उत्सर्जन गर्छन् ।

यो विषयले युरोपेली समस्याहरू अब विश्वको समस्याहरू होइनन् भन्ने तर्कलाई फेरि झल्काएको छ। गैर पश्चिमी देशहरूको आफ्नै समस्याहरू छन् जुन उनीहरूले सामना गर्नुपर्छ ।

 'हामी ग्लोबल साउथको विश्वासलाई कत्तिको गुमाउँदैछौं भनेर म प्रभावित छु,' फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्यानुएल म्याक्रोनले भनेका छन् । 

जर्मन चान्सलर ओलाफ स्कोल्जले 'भविष्य पहिले नै यहाँ छ,' भन्दै यो विषय महसुस गरे। उनले एसिया, अफ्रिका र दक्षिण अमेरिकाका देशहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थाका नियमहरूले पनि अवसरहरू प्रदान गर्छन् र उनीहरूलाई सुरक्षा दिन्छन् भनी विश्वस्त पार्ने 'अन्तिम मौका' मात्रै अब, बाँकी रहेको टिप्पणी गरेका छन्।

'सन् २०५० सम्ममा यी महाद्वीपहरूमा अनगिन्ती महान्, बलियो देशहरू हुनेछन् जसले आफूलाई (कसै अरुको) व्याख्यान दिन दिने छैनन्,' उनले भने।

पश्चिमासँग बिग्रँदै गएको सम्बन्धका कारण चीनले रुसलाई युक्रेनमा सैन्य सहयोग गर्न थाल्यो भने नयाँ किसिमको तनाव उत्पन्न हुनेछ । आर्थिक परिणाम निर्विवाद रूपमा गम्भीर हुनेछ। 

अमेरिकीहरूले यसअघि नै प्रतिबन्ध लगाउने संकेत गरिसकेका छन् । चीनले पनि प्रतिबन्ध लगाएर यसको जवाफ दिन सक्छ। त्यसो भए हामी व्यापार युद्धमा हुनेछौं, जहाँ विशेष गरी युरोपेलीहरू फेरि पीडित हुनेछन्, र यदि धेरै देशहरू पीडित भए भने के हुन्छ?

के पश्चिमाहरू बढ्दै गएको तनावले वार्ता शुरु गर्न लज्जित हुनेछन् ? वा पश्चिमले आगोसँग लडेर र अझ आगो बढाउँने छ? युरोपले रणनीतिक परिप्रेक्ष्यमा अमेरिकालाई स्पष्ट पार्नु पर्छ कि उसले चीनलाई रुसतर्फ धेरै धकेल्नु हुँदैन । 

हामीले अहिले तटस्थ भएका देशहरूलाई कुनै पनि हालतमा तटस्थ राख्न प्रयास गर्नुपर्छ। हामी पहिले नै उदीयमान शीतयुद्धमा छौं, तर यसले विभिन्न प्रकारका विचारधारा भएका दुईवटा शिविरको निर्माणमा थपिनेछ। संयुक्त राष्ट्रका सचिव गुटेरेसले भनेजस्तै हामी आँखा खुला राखेर विश्वयुद्धमा प्रवेश गर्दैछौं, जसका साथ कुनै प्रकारको तनाव वृद्धिको प्रवृत्तिमा प्रवेश गर्नु गम्भीर खतरा हो।

वाङ यीले आणविक हतियारको प्रयोगमा पूर्ण निषेध दोहोर्‍याएका छन्। तर, युरोप तिर उनको आक्रामकताको आकर्षण र अमेरिकाको भयंकर आलोचनाले शंका उत्पन्न गर्दछ। 

चीनले यसलाई गठबन्धनहरूबीच फाटो ल्याउने प्रयास भनेको छ। यीले हालै रुसी समकक्षी सर्गेई लाभरोभ र राष्ट्रपति पुटिनसँग पनि भेट र वार्ता गरेका छन्। उच्च कूटनीतिक स्तरमा सी र पुटिनले पनि चाँडै भेट्ने तयारी भइरहेको छ। 

जापान, दक्षिण कोरिया र नेटोका प्रमुख जेन्स स्टोल्टेनबर्गले युक्रेनमा रूसले जित्यो भने यसले पूर्वी एसियाका लागि खतरनाक उदाहरण स्थापित गर्ने चेतावनी दिएका छन् । 

वाङ यीले चीनले ताइवान विरुद्ध चाँडै सैन्य कारबाही नगर्ने कुरा पुष्टि गर्ने अनुरोधको जवाफ दिएका छैनन्। यदि चिनियाँ र अरूलाई तटस्थता अब लाभदायक छैन भन्ने लाग्छ भने यसले विश्वव्यापी खतरा निम्त्याउन सक्छ ।