काठमाडौँ ।  एसओएएस युनिभर्सिटी अफ लण्डनका प्रा माइकल हट नेपाल आउन थालेको करीब ४० वर्ष भयो । नेपाली तथा हिमाली अध्ययन विषयका प्रा हट राम्रो नेपाली बोल्छन् ।

स्कूल अफ ओरियण्टल एण्ड अफ्रिकन स्टडीज(एसओएएस)बाट ‘नेपाली भाषा र यसको साहित्य’मा विद्यावारिधि गरेका प्रा हट आधुनिक र समसामयिक नेपाली साहित्य, नेपाली डायस्पोरा, मिडिया, कला र साहित्य, भुटानी शरणार्थी आदि विषयमा रुचि राख्नाका साथै कलम चलाउछन् । उनले ‘लाइफ अफ भूपी शेरचन, पोएट्री एण्ड पोलिटिक्स इन पोष्ट–राणा नेपाल’, ‘नेपाल इन नाइनटीज’ जस्ता कृति लेख्नाका छन् ।  

‘गोरखा भूकम्प’पछि उनि अहिले ‘पृथ्वीको हिंसात्मक शासनपछि : प्राकृतिक प्रकोपको मूर्त अमूर्त विरासत’ शीर्षक परियोजनामा काम गरिरहेका छन् । यसमा उनिसँगै योगेशराज मिश्र, जीवन बानियाँ(नेपाल), मार्क लिच्टी(अमेरिका), जोन ह्वेलप्टन(बेलायत) र स्टेफ्यानी लोटोर(जर्मनी) संलग्न छन् ।

तीन वर्षको यो परियोजना अर्को वर्ष सकिँदैछ । “यसमा भूकम्पले नेपाली संस्कृति, सम्पदा, पुनःनिर्माण, संरक्षण, समाज र राजनीतिक प्रक्रियामा पारेको असरबारे अध्ययन हुनेछ ”, उनले भने । भर्खरै नेपाल आएका उनि सो भूकम्प (७.८ रिक्टर स्केल)को केन्द्रविन्दु गोरखाको ‘बारपाक’ पनि जाँदै छन् । उनले भूकम्पसम्बन्धी सिङ्गो काव्य कृति र छ–सात वटा साहित्यिक पत्रिकाका भूकम्प विशेषाङ्क पनि सङ्कलन गरिरहेका छन् । भूकम्पसम्बन्धी करीब ३०० कविता पढिसकेका  प्रा हटले ती कवितामा खासगरी मानिसका दुःख, ग्लानि, क्रोध, समानता, सङ्कल्प, आशाजस्ता विषयवस्तु पाइएको जानकारी दिए।

दश पन्ध्र वर्षका बीचमा नेपाली साहित्यका पाठक निकै बढेको र पत्रकारहरुले पनि साहित्य सिर्जना गर्न थालेको जस्ता कुरा परिवर्तनका मुख्य विषय हुनसक्ने उनको बुझाइ छ । नेपाली पाठकहरु संसारभर रहेको पनि उनको मान्यता छ । पहिलेभन्दा महिला, जनजाति र दलित समुदायबाट आएकाहरुले लेख्न थालेको उनि बताउछन्। “लेखक र पाठक दुवैमा समावेशीकरण भएको छ”, उनले भने।

हाल नेपाली साहित्यको अनुसन्धानमा व्यस्त प्रा हटको कर्णाली ब्ल्युज(बुद्धिसागर) तथा भूकम्पसम्बन्धी केही कविता प्रकाशनोन्मुख छ । पाठकको मुटु छुने क्षमता नेपाली लेखकमा भए पनि धेरैजसो नेपाली लेखकले नेपाल बाहिर चर्चा पाउन नसकेको उनि स्वीकार्छन्। सन् १९९० मा मायालु, दयालु र कलात्मक जीवन बिताएको मध्यम वर्गले सामाजिक–राजनीतिक जटिलता भोगेको कथा बोकेको श्रद्धा घलेको ‘द वेवार्ड डटरः अ स्टोरी अफ काठमाडौँ’(प्रकाशक स्पिकिङ टाइगर, सन् २०१८) निकै राम्रो भएको उनको टिप्पणी थियो ।

अंग्रेजी भाषामा लेख्ने नेपाली लेखकको उत्कृष्ट कृतिको उदाहरण उनले यसरी दिए। “अनुवाद भएमा निकै कृति चर्चित हुने सम्भावना छ”, उनले भने । विश्वस्तरको कृति केलाई भन्ने प्रश्नमा उनले विश्वस्तरको भन्नुको अर्थ पनि खोज्नुपर्ने स्पष्ट गरे।