काठमाडौं ।  श्रीकृष्णका नातीले बनाएको सूर्य मन्दिरको अस्तित्व खतरामा परेको छ ।  एउटा सूर्य मन्दिर कोणार्क ओडिशा छ, अर्को मुलतान पाकिस्तानमा र तेस्रो मन्दिर कालपी मदरा लालपुर गाउँमा छ। विश्वका खगोलविद्हरू  सो ठाँउमा पुग्छन‍् र परीक्षण गर्छन्। यमुना नदीको किनारमा अवस्थित सूर्य मन्दिर हुबहु कोणार्कको सूर्य मन्दिरको जस्तै बनाबटको छ ।  सयौं वर्ष पुरानो यस सूर्य मन्दिर नजिके सूर्य कुण्ड पनि छ। भनिन्छ कि यो मन्दिर श्रीकृष्णको नाति सम्बाले स्थापना गरेका हुन् ।

सूर्य कुण्डमा स्नान गेर श्रापबाट मुक्त भए साम्बा
भाविश्य पुराणका अनुसार श्री कृष्णका नाति सम्बाले यहाँ सूर्य उपासना गरेका थिए, तब ज्योतिषाचार्य वरहमीहिरले विश्व प्रसिद्ध सूर्य सिद्धान्तलाई यहाँ प्रतिपादन गरेका थिए । कन्नौजको इतिहासमा आधारित कन्याकुब्ज महात्म्य पुस्तकमा उल्लेख गरिएको छ कि दुर्वास ऋषिको श्रापले सम्ब कुष्ठ रोगी भएका थिए । र कन्नौजको मकरन्जा नगर स्थित सूर्य कुण्डमा नुहाएर श्रापबाट मुक्त भएका थिए । यसपछि उनले यमुना नदीको किनारमा कालप्रियानाथ सूर्यदेवको मन्दिर निर्माण गरे। पछि यस ठाउँको नाम कालप्रियाबाट कालपीमा परिवर्तन भयो। त्यसबेला कन्नौजको दक्षिणी सिमाना कालपीसम्मै थियो।

अर्कोतिर, पौराणिक कथाका अनुसार वासुदेवले चौथी शताब्दीमा काल्पी शहर बसाएका थिए । महर्षि वेदव्यासको जन्म पनि यमुना किनारको टापुमा भएको भनिन्छ। यो विश्वास छ कि कालपी पनि उनका तपोस्थली पनि हो । यद्यपि यस मन्दिरमा आफैंमा पुरानो सामर्थ्य समावेश छ, यसलाई बचाउन कुनै अर्थपूर्ण प्रयासहरू भएका छैनन् । यो अहिले जीर्ण अवस्थामा छ।

मन्दिर चुना र रातो ढुङ्गाको प्रयोग गरेर नागा शैलीमा बनाइएको थियो। बुन्देलखंड संग्रहालयका संस्थापक हरिमोहन पुरवारका अनुसार सूर्य मन्दिर नागार शैलीमा निर्माण गरिएको छ। मन्दिरमा सातवटा सूर्य मठियाहरू पनि छन्। पहिले यहाँ भगवान सूर्यको मूर्ति थियो। पछि, यमुना नदीमा बाढीका कारण मूर्ति डुबेको थियो। अब मन्दिरको अस्तित्व पनि खतरामा परेको छ।