arrow

चीनमा कोरोनाः राष्ट्रियताको लागि प्रेरणा

logo
चेन्चेन झाङ, 
प्रकाशित २०७७ वैशाख २७ शनिबार
china-coronavirus1.jpg

जब डा लि वेनलियाङ ७ फेब्रुअरीमा कोभिड–१९ बाट मरे तब चिनियाँ इन्टरनेटमा शोक र क्रोधको अभूतपूर्व लहर देखियो । ती तिनै डाक्टर थिए जसले डिसेम्बरको अन्तिममा चीनको वुहानबाट कोरोना भाइरस फैलिएको भन्दै सचेत रहन आफ्ना सहयोगीहरुलाई चेतावनी दिइसकेका थिए । तर यसबारेमा चिनियाँ अधिकारीहरुले केही बोलेनन् । डाक्टरलाई सार्वजनिक स्थलमा नबोल्न चेतावनी दिए । 

प्रशासनले डाक्टरलाई चुप लगायो । प्रकोप सुरु भयो । यसको आक्रोश बढ्दो थियो । एकाएक मानिसबाट मानिसमा यो रोग सर्ने भयो । त्यसको कारण पीपीई थियो । चिकित्साकर्मीहरुका लागि पीपीईको अभाव सिर्जना भएको बताइयो । अनि वुहान रेडक्रसबाट दिइएका पीपीई र त्यसको चरम दुरुपयोग भएको चर्चा पनि भयो । एकाएक संक्रमित र पीडितको संख्या आकासिँदै गयो । 

सामान्य नागरिकको अवस्था दयनीय बन्दै गयो । अवस्था यतिसम्म विकराल भयो कि त्यसको चर्को आलोचना भयो । केही पर्यवेक्षकहरुले चीनको ‘चिर्नोबिल क्षण’ भनी संकटको चित्रण गरे । यद्यपि कोरोनाको महामारी अहिले नियन्त्रणमा आएको छ । आलोचनात्मक स्वर हराउँदै गएको छ । 

तर वुहानमा अझै रिस मरेको छैन । जहाँ केही असन्तुष्टहरु अझै आधिकारिक विजयी कथालाई प्रतिरोध गर्न संघर्ष गरिरहेका छन् । एउटा निश्चय गर्न यो गाह्रो छ कि नियमित रुपमा आलोचनालाई दवाउन उद्धत चीन सरकारले कसरी त्यस्ता आलोचनालाई दवाइरहेको छ । महामारीको प्रतिक्रियाबाट असन्तुष्टी धेरै नै हदसम्म दबिएको छ र राष्ट्रवादी भावनाहरु बढ्दै गएका छन् । यस्तो भावना खासगरी कम प्रभावित चीनको भागमा बढी देखिएको छ । चीनको वुहानबाट फैलिएको उक्त कोरोना भाइरस हुवेइ प्रान्तमा ९७ प्रतिशत फैलिएको छ भने बाँकी ३ प्रतिशत अन्य प्रान्तमा फैलिएको छ । 

वक्रको तुलनात्मक रुपमा सफल र शीघ्र समतलता भए पनि सार्वजनिक भावनात्मक परिवर्तनमा योगदान पुर्याउने एकमात्र कारक भने यो पक्कै हैन । विगतका संकटहरुमा जस्तै राजनीतिक प्रणालीमा संरचनात्मक समस्याहरु उदांगो पार्दै चिनियाँ पार्टी राज्यले असहमतिलाई दबाउन र विश्वास पाउन कडा र नरम उपकरणको एकैसाथ प्रयोग गर्यो । 

यसलाई म ‘आपतकाल राष्ट्रवाद’ भन्छु जसमा सेन्सरसिप, असन्तुष्टहरुको क्रयाकडाउन, नोकरशाही र एक प्रयास गरिएको परीक्षण सूत्रको प्रयोग गरियो । यो सन् २००८ को सिचुआन भूकम्पजस्तो विगतको विपत्ति नभई कोभिड–१९ र अन्तर्राष्ट्रिय शक्ति गतिशीलताको विश्वव्यापी विकासले पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ । 
 

अधिनायकवादी लचिलोपन र विपद् राष्ट्रियता
राजनीतिक वैज्ञानिकहरुले तानाशाही लचिलोपन वा उत्तरदायी अधिनायकवादको अवधारणाको प्रयोग गरी चिनियाँ शासनले विना लोकतान्त्रिकरण निश्चित सहभागिता र उत्तरदायित्वको केही अंश अनुमति प्रदान गर्ने तरिकाको वर्णन गरेका छन् । संकटको समयमा तीव्रतर परिवर्तित राजनीतिक प्रणालीबाट नै व्यक्तिगत स्थानीय अधिकारीहरुको लागि दोष सार्न सार्स जस्तो महामारी नियन्त्रण प्रणालीको सुधार जस्ता टेक्नोक्रेटिक सुधार र राजनीतिक सञ्चारको रणनीति अपनाइएको छ । जसले यसको प्रतिक्रिया र जनतालाई सामेल गर्दछ। 

उदाहरणका लागि पार्टी राज्यले डा लि वेनलियाङलाई श्रद्धाञ्जलि दिने समयसमेत व्यर्थमा खेर फालेन । जहाँसम्म उनलाई आधिकारिक रूपमा एक ‘शहीद’ को रुपमा मान्यता दिइयो । उनको मृत्यु लगत्तै बेइजिङस्थित टेक्नोलोजी कम्पनीले सार्वजनिक भावना विश्लेषण रिपोर्ट सरकारलाई पेश गर्यो र अनलाइनमा कसरी आक्रोशपूर्ण व्यवहार भयो भन्ने बारेमा सिफारिस पेश गर्यो ।  

राष्ट्रिय पर्यवेक्षक समितिले वुहानलाई डा लीसँग सम्बन्धित मामिलाहरुको छानबिन गर्न विशेष टोली पठाएको थियो र उनीहरुले अचम्मका साथ तल्लो तप्का र सम्बन्धित प्रहरी अधिकारीहरुलाई जवाफदेही बनाउने निर्णय गरेको थियो । प्रणालीमा संरचनात्मक समस्याहरुबाट क्रोध कम गर्न र ध्यान विचलित गर्न व्यक्तिगत र स्थानीय अभिनेताहरुलाई दण्ड दिने बानी बसिरहन्छ। हुबेई र वुहानका शीर्ष अधिकारीहरुलाई फेब्रुअरीको मध्यमा प्रतिस्थापित गरियो। शान्डोङ प्रान्तको कारागारमा यसको प्रकोप बढेको थाहा पाएपछि जेलदेखि प्रान्त सरकारका जिम्मेवार अधिकारीहरू सम्मिलित धेरै व्यक्तिलाई कार्यालयबाट हटाइयो ।

प्राविधिक समायोजनको सन्दर्भमा महामारीको प्रतिक्रिया प्रणालीमा सुधार ल्याउने र जनस्वास्थ्य संकटको प्रबन्धन सम्बन्धी बहस चलिरहेको छ । जसमा मुख्यतया कानुनमा केन्द्रित छ । राष्ट्रिय स्वास्थ्य आयोगको कोभिड १९ मा राष्ट्रिय विज्ञ समुहले फेब्रुअरीमा दुई कानुनी विज्ञ भर्ना गर्यो । संक्रामक रोगहरूको रोकथाम र उपचार सम्बन्धी अवस्थित कानुनमा संशोधनको आव्हानको अतिरिक्त सार्वजनिक स्वास्थ्यको क्षेत्रमा १७ अन्य कानुनी साधनहरू संशोधन गरिनेछ ।

दोहोरो सोचको खतरा
चिनियाँ अधिकारीको सापेक्ष सफलता चीनमा फैलिएको र अन्य देशहरुमा विशेष गरी पश्चिमी प्रजातन्त्रमा महामारीको दखलसहित चिनियाँ पार्टी राज्यको आन्तरिक र विश्वव्यापी दुबै कथा परिवर्तन गर्ने अवसर पैदा भएको छ अधिक सफलता प्राप्त गर्नका लागि । जब चिनियाँ सरकारले अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा आफ्नो रुचाइएको कथा बेच्न कोशिस गरेको छ त्यति नै बेला पश्चिमी राष्ट्रहरुबीच घरायसी राष्ट्रियता बढाएको छ । 

यसमा कुनै छक्कलाग्दो कुरा होइन कि शत्रुतापूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय वातावरणले राष्ट्रियतालाई प्राथमिकता दिएको छ । चिनियाँ जनताले प्रायः पश्चिमी सरकारले लगाएको आरोप नराम्रो विश्वासमा रहेको ठानेका छन् । विशेष गरी त्यस्ता अन्तर्राष्ट्रिय अभिनेताहरु चुप लागेका बेला चीनमा धेरैले जनवरी र फेब्रुअरीको शुरुमा कभरअप र अयोग्यताको लागि सरकारको कडा आलोचना गरिरहेका थिए । 

अंग्रेजी र जर्मन भाषामा फ्याङ फ्याङ वुहान डायरीको अनुसूचित प्रकाशन विरुद्ध अनलाइन प्रतिक्रिया भनेको दोहोरो सोचले कसरी बहसलाई द्रुत रुपमा विकृत बनायो भन्ने एक उत्तम उदाहरण हो। (मेड इन चाइना जर्नलबाट)



लोकप्रिय समाचार
लोकप्रिय समाचार
नयाँ