नयाँ दिल्ली। भारतले महाद्वीपहरूमा आफ्नो विश्वव्यापी रक्षा निर्यातलाई ठूलो धक्का दिइरहेको छ। जुन केही वर्ष पहिले अकल्पनीय थियो र फ्रान्सबाट सफारान जस्ता विश्वव्यापी एयरोस्पेस प्रमुखहरूको लागि आधारको रूपमा जसले तेस्रो देशको निर्यातमा नेतृत्व गर्न सक्छ।
भारतको रक्षा सचिव अजय कुमारले सन् २०२१-२०२२ मा भारतको रक्षा निर्यातले १३ हजार करोड रुपैयाँको रेकर्ड पुर्याएको थियो। निजी क्षेत्रले एयरोस्पेस निर्माणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ- मानवरहित र मानवरहित विमान दुवैमा।
'सन् २०२१-२०२२ मा कुल रक्षा निर्यात १३ हजार करोड करोड रुपैयाँ छ,' रक्षा सचिव कुमारले भने। एक समाचार पोर्टलको रिपोर्ट अनुसार रक्षा उत्पादन विभागका अतिरिक्त सचिव सञ्जय जाजुले निर्यातमा वृद्धि पाँच वर्ष अघिको तुलनामा ८ गुणा रहेको छ।
सरकारी स्वामित्वमा रहेका रक्षा सार्वजनिक क्षेत्रका उपक्रम (पीएसयू) र निजी कम्पनीबीचको निकासीको अनुपात पहिले १०:९० थियो, अहिले ३०:७० छ।
समाचार रिपोर्टका अनुसार रक्षा शेयर १० प्रतिशतबाट ३० प्रतिशतमा बढेको कारण भारतले ब्राह्मोस मिसाइलहरूको लागि फिलिपिन्ससँग गरेको लगभग २५ सय करोड रुपैयाँको सम्झौता हो। स्रोतहरूले देशको अधिकांश रक्षा निर्यात एयरोस्पेस क्षेत्रमा छ। जहाँ भारतीय कम्पनीहरूले विदेशी कम्पनीहरूको लागि फ्युजलेजसहित धेरै भागहरू निर्माण गर्दै आएका छन्।
उदाहरणका लागि अमेरिकी आक्रमण हेलिकप्टर अपाचेको सबै फ्युसेलेजहरू विश्वभर बेचेका छन्। अब बोइङ र टाटाको संयुक्त उद्यमद्वारा भारतमा बनेका छन्। त्यस्तै, अदानी डिफेन्स र लोहिया समूह जस्ता कम्पनीहरूले धेरै इजरायली ड्रोनहरूका लागि फ्यूजलेज बनाउँदै गरेको रिपोर्टमा भनिएको छ।
रक्षा मन्त्रालयको तथ्याङ्क अनुसार भारतको रक्षा निर्यात सन् २०१७ र २०२१ को बीचमा झन्डै ६ गुणाले वृद्धि भएको छ। त्यो अवधिमा एक हजार ५२० करोड रुपैयाँबाट ८ हजार ४३५ करोड रुपैयाँ पुगेको छ। सन् २०२० मा, नरेन्द्र मोदी सरकारले आगामी पाँच वर्षमा एयरोस्पेस र रक्षा सामान र सेवाहरूमा ३५ हजार करोड रुपैयाँ निर्यात गर्ने लक्ष्य राखेको थियो। यो सन् २०२५ सम्म रक्षा निर्माणमा १.७५ लाख करोडको कारोबारको एक हिस्सा हो, जुन सरकारले हासिल गर्ने लक्ष्य राखेको छ।
भारतले निर्यात गरिरहेको सैन्य सामग्रीमा मिसाइल, उन्नत हल्का हेलिकप्टर, अपतटीय गस्ती जहाज, व्यक्तिगत सुरक्षा गियर, निगरानी प्रणाली र विभिन्न प्रकारका राडारहरू समावेश छन्। फ्रान्सेली एयरोस्पेस कम्पनी सफारानले भारतमा इन्जिनहरूको मर्मत र ओभरहालको लागि आफ्नो सबैभन्दा ठूलो सुविधा स्थापना गर्ने निर्णय गरेको छ। कम्पनीले एक विज्ञप्तिमा भारतमा ६५ वर्षदेखि सञ्चालन गरेको र अहिले देशमा १० सुविधाहरू र ७५० कर्मचारीहरूको गणना गरेको जनाएको छ।
