काठमाडौं । कोभिड-१९ माहामारी विरुद्धको विश्वव्यापी लडाइमा चीनले स्वघोषित नेतृत्व गरेको छ । स्वास्थ्यलाई राम्रोसँग बुझ्नको लागि सूचनाको द्विपक्षीय वा बहुपक्षीय साझेदारी होस्, संकट वा खाँचोमा परेका राष्ट्रहरूलाई सहायता प्रदान गर्न होस् चीनले यो सबैको लागि आफू त्यहाँ रहेको दाबी गर्ने गरेको छ ।

यद्यपि चीनले सामना गरेको सबैभन्दा आश्चर्यजनक असफलता मध्येको एक यसको सबैभन्दा बहुमूल्य सम्पत्ति खोप हो । चीनले संसारभर स्वास्थ्य संकटलाई जित्नको लागि खोप कुटनीति प्रयोग गर्न कुनै मौका गुमाएको छैन । तर भाइरसको उदीयमान भेरियन्टहरूले यसलाई यसको अनुहारमा ढकढक्याएको छ। 

बाँकी विश्वले राष्ट्रव्यापी लकडाउनको समयावधि पार गरेको छ । चीन दृढतापूर्वक यसको शून्य कोभिड १९ नीतिमा अडिग छ । यसका साथै देशभित्रै आफ्नो खोपको प्रभावकारिता घटेपछि देशभित्रै यसका नागरिकहरु पीडित बनेका छन् ।

चीनको खोप उत्पादनमा अहिलेसम्म सबैभन्दा ठूलो खेलाडी सिनोभ्याक एक निजी निर्माता हो भने अर्को सिनोफार्म सरकारी स्वामित्वको कम्पनी हो । दुवै निजी संस्थाहरूको खोपको प्रभावकारितामा डब्ल्यूएचओले दुर्भाग्यपूर्ण तथ्याङ्कहरू देखाएको छ ।

जर्मन फाइजर बायोएनटेक जस्ता अन्य कोभिड १९ विरुद्धका भ्याक्सिनहरूसँग तुलना गर्दा चिनियाँ खोपहरूको प्रतिरक्षाको अवस्था निकै कमजोर छ। सिनोभ्याकको एक डोजले ३५ देखि ६० प्रतिशत प्रतिरोधात्मक क्षमता प्रदान गर्छ भने बायोएनटेकले ६० देखि ८५ प्रतिशत प्रतिरक्षा प्रदान गर्छ ।

वृद्ध उमेरकाहरुलाई खोप प्राथमिकता नदिँदा चीनले वृद्धवृद्धाहरुलाई उच्च जोखिममा छोडेको छ । हङकङ विश्वविद्यालयको एक अध्ययन अनुसार फाइजर खोप लगाएका ६० वर्षभन्दा माथिका कोभिड १९ संक्रमितको मृत्युदर सिनोभ्याक खोप लगाउनेको तुलनामा तीन गुणा कम छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय समुदायबाट लगातार खोपमाथि विचार गर्न भनिए पनि चीनले अस्वीकार गर्दै आएको छ । यसका साथै चीनले न विदेशी गुणस्तरीय खोप उत्पादन गरिरहेको छ न त खोप सुदृढीकरण नै गर्न खोजेको छ । खोप अभियान र सावधानीका उपायहरूमा चीनमा थोरै गिरावट आएको छ ।

आफ्नो कार्यविधिमा गलत छनोट गर्दा यसको मार चिनियाँ जनताले भोगिरहेका छन् । चिनियाँ जनसङ्ख्याको २० प्रतिशत भन्दा बढी जनसख्या हाल लकडाउनसहितका कोभिड प्रतिबन्ध अन्तर्गत छ । हाल शेन्जेन, चेङ्दु, टियानजिन लगायत देशका झण्डै ५० सहरका करिब ३० करोड जनसंख्या लकडाउनमा छ ।

हङकङ युनिभर्सिटीमा भर्खरै गरिएको एक अध्ययनले यसको अत्यधिक कमजोरी उजागर गरेको छ । अध्ययनले पहिले नै चिनियाँ खोप लगाएका मानिसहरुमा नयाँ संक्रमण जोखिम देखाएको छ । कोभिड खोप लगाए पनि जोखिममा रहेका मानिसहरुले त्यहाँ प्रशासनको पीडा भोगिरहेका छन् ।

चीनमा एक मात्रै पनि कोभिड१९को संक्रमित देखिएमा पूरै शहरले लकडाउन सहनुपर्ने तनावमा त्यहाँका जनताहरु छन् । गत अगस्त यतामात्रै ७० भन्दा बढी शहरहरुमा लकडाउन गरिएको छ । यस्तै सेप्टेम्बरमा देशभर ३५ सय वटा कोभिड१९का जोखिम क्षेत्रहरुको पहिचान गरिएको थियो ।

सेप्टेम्बरमा चिनियाँ सहर चेङ्दुमा  शहरव्यापी लकडाउन गरिएको थियो । २ करोड १० लाखको जनसंख्या रहेको शहरमा खाद्यान्न एवं अन्य अत्यावश्यक वस्तुको अभावसमेत भएको थियो ।

यस्तै चीनको पश्चिमी प्रान्त सिनजियाङका केही भागहरू पनि ४० दिनभन्दा बढी समयदेखि लकडाउनमा छन् । त्यहाँका बासिन्दाहरू साङ्घाईको सम्झनामा कष्टकर अवस्थामा बाँचिरहेका छन् ।

मानिसहरूले सामाजिक सञ्जालमार्फत आफ्ना समस्याहरू सार्वजनिक गर्न लागेका छन् । खाली फ्रिज, अत्यावश्यक वस्तुको अभाव, बिरामी बालबालिका र मानिसहरूको दर्दनाक दृष्य सामाजिक सञ्जालमा आउन थालेका छन्।

जनता उत्पीडित मात्र होइन, चीनको शून्य कोभिड नीतिले देशको अर्थतन्त्रलाई जमिनमा पुर्‍याउन निर्णायक भूमिका खेलेको छ । यसको औद्योगिक क्षेत्रमा पनि ठूलो गिरावट आएको छ ।

चीनका व्यापारिक केन्द्रमा लामो समयको प्रतिबन्धको असर परेको छ । २०२२ को दोस्रो क्वाटरमा चीनको जीडीपी ०.०४ प्रतिशतले मात्रै बढेको छ । जुन कि पहिलो क्वाटरमा ४.८ प्रतिशतले बढेको थियो । चिनियाँ पोलिटोब्युरोले अगस्टमा अर्थतन्त्रलाई उकास्न १९ वटा नयाँ नीतिहरु अघि सारेको थियो ।

तर यी नीतिहरूले अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ कि पार्दैन भन्ने हेर्न बाँकी छ । देशमा वृद्धि, खोपहरू व्यर्थ साबित भएकाले र देशले कोभिड१९को कडाई जारी राखेको छ । चीनको आर्थिक संकट विश्व अर्थतन्त्रमा पनि सम्भावित विनाशकारी प्रभाव पर्न सक्छ। अमेरिकापछि विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्रकारुपमा चीनले ठूलो महत्व राख्छ ।

विश्वव्यापी आपूर्ति शृंखलाको पूर्ण अवरोधको साथ चिनियाँ हंगामा कारण विश्वमा ठूलो मात्रामा कमोडिटी अभाव हुँदै विश्वव्यापी वित्तीयमा मूल्य बढ्दै गएको छ । खासगरी चिनिनियाँ घरजग्गा व्यापार रियलस्टेट क्षेत्रमा चरम संकट सिर्जना भएको छ ।

चिनियाँ आवास संकटले सरकारको जग्गा बिक्रीबाट हुने आम्दानीमा ठूलो कमी आएको छ । यो क्षेत्र २०२२ मा ३२ प्रतिशत ले घटेको छ। चिनियाँ आर्थिक संकटले विश्वव्यापीरुपमै आर्थिक असर पर्ने चिन्ता गरिएको छ ।

बेइजिङले देशको पुनर्स्थापनाको प्रयास गरिरहेको भए पनि कोभिड-१९को नीति खुकुलो नभएसम्म यो सम्भव हुने सम्भावना एकदमै न्युन रहेको छ ।

महामारीको लागि विश्वको प्रतिक्रियासँग बराबर हुन चीनको असक्षमताले अन्ततः यसलाई पछि धकेलेको छ । पहिले आयात गर्न उत्सुक अन्य राष्ट्रहरु चिनियाँ खोप प्रयोग गर्नका लागि अहिले पछि सरेका छन् । चीनले अहिले नाकबाट दिनसकिने खोप अघि सारे पनि यसको प्रभावकारीता बारेसमेत प्रश्न उठेका छन् ।