ल्हासा। तिब्बतको भूमि चीनको अवैध कब्जाले राष्ट्रलाई आफ्नो सार गुमाउन र विभिन्न क्षेत्रमा ठूलो हदसम्म पतनको सामना गर्न बाध्य बनाएको छ। तिब्बतमा जलवायु सङ्कटसँगै त्यहाँ निकै चिन्ताजनक अवस्था सिर्जना भएको छ।

तिब्बत कुनै समय यस्तो भूमि थियो जहाँ मानिसहरूको जीविकोपार्जन प्रायः खेतीपातीमा निर्भर थियो, र पशुपालन र घुमन्ते जीवनशैली अपनाउने गर्थे। तर चीनको कब्जा पछि, गम्भीर जलवायु परिवर्तनले तिब्बती क्षेत्रलाई असुरक्षित बनाएको छ र बरफका हिमनदीहरू सम्बन्धित दरमा पग्लिरहेका छन्।

तिब्बतको जलवायु सङ्कट चीनको चासो र हेरचाहको शीर्ष सूचीमा हुनुपर्दछ किनभने तिनीहरूले भूमिको स्वामित्व दाबी गर्छन्, तर चीनले आफ्नो भूमि कब्जा गरेदेखि तिब्बत, त्यहाँका जनता र यसको भूमिलाई आफ्नै विकासको लागि प्रयोग गरेको छ, चाहे त्यो सामाजिक होस् वा आर्थिक रूपमा होस्।

तिब्बतलाई 'विश्वको छाना' भनेर चिनिन्छ र कहिलेकाहीँ 'एसियाको पानी टावर' पनि भनिन्छ। यो विश्वको तेस्रो ठूलो बरफको पानीको स्रोत भएको क्षेत्र हो र यसले एसियाली जनसङ्ख्याको झण्डै २ अर्बलाई नदीको स्रोतबाट पानी उपलब्ध गराउने गरेको तिब्बत प्रेसले रिपोर्ट गरेको छ।

तर राष्ट्रमा बढ्दो जलवायु सङ्कटको डरलाग्दो दरले यसको भविष्यको लागि चिन्ता सिर्जना गरिरहेको छ। सबैभन्दा चिन्ताको विषय भनेको इकोसिस्टममा भएका तीव्र परिवर्तनहरूले कृषि र पानीलगायत अन्य पक्षहरूलाई असर गर्ने तथ्य हो। जसले अन्ततः तिब्बतमा आफ्नो जलस्रोतमा निर्भर हुने मानिसहरूको जीविकोपार्जनमा असर पार्नेछ। यस शताब्दीमा नै ग्लोबल वार्मिङका कारण तिब्बती पठारमा ठूलो पानीको हानि हुने देखिन्छ।

जलवायु परिवर्तनको गम्भीरताले हटस्पटहरूमा पनि परिवर्तन ल्याउने सन्दर्भमा चेतावनी पनि जारी गरिएको छ। तिब्बती पठारका जलाशयहरू जसले दक्षिणी चीन र उत्तरी भारतको प्रमुख भागहरू ओगटेको छ, यसको पानीको स्रोतको लागि मनसुनमा पूर्ण रूपमा निर्भर छ र हाल दुई अर्ब मानिसहरूको पानीको मागलाई आपूर्ति र पूरा गर्दछ।

तापक्रम बढ्दै गएको र जलवायु परिवर्तनसँग सम्बन्धित मौसमी ढाँचामा बारम्बार आउने परिवर्तनले यस क्षेत्रको पानी भण्डारणलाई कसरी हलचल गर्छ भनेर वैज्ञानिकहरूलाई अनुमान गर्न गाह्रो भइरहेको छ। यो मुख्यतया तिब्बती पठारको जटिल भूभागको कारण हो। दुई दशकहरूमा, चीन र संयुक्त राज्य अमेरिकाका अन्वेषकहरूले पानी र बरफको मात्रामा शुद्ध परिवर्तन जान्नको लागि उपग्रह-आधारित मापनहरू प्रयोग गर्दै आएका छन्।

तिब्बतको पठारमा २००२ देखि न्यानो र भिजेको मौसममा बढ्दो परिवर्तनका कारण प्रति वर्ष १० बिलियन टन पानी गुमाएका तिब्बत प्रेसले रिपोर्ट गरेको छ।

चीन र संयुक्त राज्य अमेरिकाका अन्वेषकहरूले गरेको अध्ययनले सम्पूर्ण पठारमा पानी भण्डारणमा परिवर्तनहरू भएको देखिन्छ। सबै जलस्रोतहरूमध्ये दुई वटा नदी बेसिनलाई विशेष गरी सबैभन्दा जोखिममा राखिएको छ। मध्य एसियाको सबैभन्दा ठूलो नदी अमु दर्याले हालको मागको ११९ प्रतिशत पानीको कमी देखाउँछ।