बेइजिङ। थर्मल पावर प्लान्टको विस्तार र कोइलाको बढ्दो प्रयोगका कारण चीन अझै पनि विश्वको सबैभन्दा ठूलो कार्बन उत्सर्जन गर्ने र प्रदूषक राष्ट्र बनेको छ। बिजुली उत्पादनको लागि कोइलाको प्रयोगमा कटौती गर्ने ठूला दाबीहरूको बाबजुद चीनले प्रदूषित जीवाश्म इन्धनमा धेरै भर परेको छ। चीनको कोइला आयात सेप्टेम्बर २०२४ मा ४७.५९ मिलियन टनको रेकर्ड उच्च पुगेको छ। चीनले देश बाहिर कोइला ऊर्जाको विस्तारलाई समर्थन गर्न जारी राखेको छ।

सन् २०२३ मा विश्वव्यापी कोइला खपतमा अहिलेसम्मकै उच्च रहेको छ। जसमध्ये ६० प्रतिशत चीनले मात्र प्रयोग गर्दै आएको छ। चीनले सन् २०२४ को पहिलो आधामा नयाँ कोइलाबाट चल्ने पावर प्लान्टको निर्माणमा आफ्नो वर्चस्व कायम राखेको छ। २०२३ मा, यो नयाँ निर्मित थर्मल पावर स्टेसनको दुई तिहाइको लागी खाता हुनेछ। जबकि २०२२ मा यसको हिस्सा ९० प्रतिशत थियो।

चीनले २८ विभिन्न देशहरूमा कम्तीमा १०३ कोइलाबाट चल्ने पावर प्लान्टको योजना बनाएको छ। जसले वायुमण्डलमा थप ४३० मिलियन टन कार्बन डाइअक्साइड छोड्नेछ। सन् २०२१ मा चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङले संयुक्त राष्ट्र सङ्घको महासभामा अन्य देशमा कोइलाबाट चल्ने पावर प्लान्ट निर्माण नहुने बताए। "चीनले हरित र कम कार्बन ऊर्जाको विकासमा अन्य विकासोन्मुख देशहरूलाई सहयोग बढाउनेछ र विदेशमा नयाँ कोइलाबाट चल्ने ऊर्जा परियोजनाहरू निर्माण गर्दैन," सीले भने।

तर, स्थिति परिवर्तन भएको छैन। बरु, चीनले विदेशमा नयाँ थर्मल पावर प्लान्टहरू विकास गर्न जारी राखेको छ। हेलसिंकीमा रहेको सेन्टर फर रिसर्च अन एनर्जी एन्ड क्लिन एयर (क्रेका) ले चीनले दक्षिण पूर्वी एसिया, मध्य एसिया र अफ्रिकामा ८.६ गिगावाटको नयाँ कोइलाबाट चल्ने पावर प्रोजेक्ट कमिसन गरेको जनाएको छ। चीनले कोइला पावर एकाइहरू मात्र ३.७ गिगावाट बन्द गर्‍यो, तर २०२३ मा आफ्नो सञ्चालन क्षमतामा ४७.४ गिगावाट थप्यो।

क्रेकाको पछिल्लो प्रतिवेदनले चीन समर्थित कोइला प्लान्टको क्षमता २०२२ मा ९.२ गिगावाटबाट बढेर २०२४ मा २६.२ गिगावाट हुने देखाएको छ। जुन सीको २०२१ को प्रतिज्ञाको प्रत्यक्ष उल्लङ्घन हो, रिपोर्टका लेखक डेनियल नासनले भने। "नयाँ कोइला परियोजनाहरू देखा पर्न जारी छन्, चीनको प्रतिज्ञाको कार्यान्वयनमा कमीहरू हाई लाइट गर्दै, विशेष गरी प्रतिज्ञामा ग्रे क्षेत्रको शोषण गर्ने क्याप्टिभ पावर प्रोजेक्टहरू," उनले भने।

आन्तरिक रूपमा, चीनले उत्सर्जन घटाउने लक्ष्यहरू पूरा गर्न नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतहरू प्रवर्द्धन गर्ने दाबी गरे पनि कोइलाबाट चल्ने ऊर्जा उत्पादन बढाएको छ। चाइना इलेक्ट्रिसिटी काउन्सिलका अनुसार २०२३ मा देशको ६० प्रतिशत बिजुली आपूर्ति कोइलाबाट आउनेछ।

चीनले उपलब्ध गराएको आधिकारिक तथ्याङ्कलाई हेरफेर हुनसक्ने विज्ञहरूको भनाइ रहेकोले सधैँ शङ्का गरिएको छ। "यद्यपि चीनको तथ्याङ्क पूर्ण रूपमा स्पष्ट छैन। यो सम्भव छ कि त्यहाँ धेरै कोइला प्लान्टहरू भए तापनि तिनीहरूको प्रयोग कम हुन सक्छ," ऊर्जा परामर्श फर्म रिस्टाड इनर्जीका वरिष्ठ उपाध्यक्ष कार्लोस टोरेस डियाजले भने।

पछिल्ला केही वर्षयता चीनको कोइला आयात निरन्तर बढिरहेको छ। यो सन् २०२४ को पहिलो तीन त्रैमासिकमा झण्डै १२ प्रतिशतले बढेर ३४१.६२ मिलियन टन पुगेको चीनको भन्सार प्रशासनले जनाएको छ। कोइलामा चीनको बढ्दो निर्भरताको अर्थ समस्याग्रस्त जीवाश्म इन्धनको विश्वव्यापी प्रयोग बढ्दै गएको छ। "जब यो कोइलाको कुरा आउँछ, चीन यति ठूलो हिस्सा हो, त्यहाँ के हुन्छ यसले विश्वव्यापी प्रवृत्तिलाई परिभाषित गर्दछ," डियाजले भने।

कोइलाको अत्यधिक प्रयोगले कार्बन उत्सर्जन बढाउनेछ र यसरी वायु प्रदूषणलाई अझ गम्भीर बनाउनेछ। चीन पेरिस सम्झौता अन्तर्गत जलवायु प्रतिज्ञाहरू पूरा गर्न असफल भएको छ। क्रेका प्रमुख विश्लेषक लाउरी माइलीविर्टाले बेइजिङले उत्सर्जन लक्ष्य पूरा गर्न ४-६ प्रतिशतले कार्बन उत्सर्जन घटाउनुपर्छ किनभने चीनको आर्थिक वृद्धि अधिक कार्बन-सघन भएको छ।

बेइजिङले प्रमुख चिनियाँ सहरहरूमा वायु प्रदूषण घटाउन र आकाशलाई फेरि नीलो बनाउन कोइलाको प्रयोगलाई रोक्ने योजना घोषणा गरेको छ। तर, न्युयोर्कस्थित काउन्सिल अन फरेन रिलेसनका वरिष्ठ फेलो यान्झोङ ह्वाङले कोइलाको अत्यधिक प्रयोगले प्रदूषण बढेको बताए। "कोइला ऊर्जामा बढ्दो निर्भरताले चीनको प्रदूषण नियन्त्रण प्रयासलाई मात्र विफल बनाउँदैन, २०३०  सम्ममा जलवायु-उष्णता उत्सर्जनलाई सीमित गर्ने लक्ष्यलाई पनि खतरामा पार्छ," उनले भने।