बेइजिङ। चीनले पाकिस्तानलाई चीन-पाकिस्तान आर्थिक करिडोर (सीपीईसी) परियोजनाहरूमा संलग्न हजारौं चिनियाँ कामदारहरूको सुरक्षाका लागि हरसम्भव प्रयास गर्न आग्रह गरेको छ। किनकि हालै पाकिस्तानमा गम्भीर आर्थिक संकटको बीचमा दुई देशबीच बेइजिङमा रणनीतिक वार्ता भएको थियो।
चार दिने भ्रमणमा रहेका पाकिस्तानका उपप्रधानमन्त्री तथा विदेश मन्त्री इशाक डार र चिनियाँ विदेश मन्त्री वाङ यीले पाँचौँ विदेशमन्त्रीस्तरीय चीन–पाकिस्तान रणनीतिक संवादको सहअध्यक्षता गरेका थिए । चीनको टिप्पणी महत्त्वपूर्ण छ किनकि यो पाकिस्तान प्रशासित जम्मू र कश्मीर (पीओजेके)मा ठूलो आर्थिक विरोध प्रदर्शनपछि आएको हो। चीनले उच्च बिजुली बिल र गहुँ आपूर्तिको अभावविरूद्ध पीओजेकेमा वामपन्थीहरु संगठित रुपमा सडक आन्दोलनमा उत्रिएका छन् ।
मुजफ्फराबाद, रावलाकोट र पीओजेकेका अन्य सहरहरूमा विरोधको मात्रा र तीव्रतालाई ध्यानमा राख्दै प्रधानमन्त्री शाहबाज सरिफले यस क्षेत्रका लागि तत्कालै पाकिस्तानी रुपैयाँ २३ अर्बको प्रावधानलाई अनुमोदन गरेका छन् ।
शहबाज शरीफले व्यक्तिगत रूपमा स्थलगत अवस्थाको समीक्षा गर्न क्षेत्र भ्रमण गर्ने प्रस्ताव पनि गरेका छन् । प्रधानमन्त्री सेहबाज सरिफले पीठो र बिजुलीको मूल्यमा सहुलियत सहितका अधिकांश मागहरू पूरा गर्न मद्दत गर्न कोष स्वीकृत गरेको एक दिनपछि प्रदर्शनकारीहरूले मार्च फिर्ता लिएका थिए।
दुइटा कुरा अगाडि आएका छन्। पहिलो, पीओजेकेमा अराजकता र हिंसाको दृश्यले यस क्षेत्रको "आजाद" वा "मुक्त" कश्मीर भएको भ्रमलाई चकनाचुर पारेको छ।
किनकि पाकिस्तानी सुरक्षा बलहरूले आर्थिक गुनासोहरू माथिको विरोधलाई निर्ममतापूर्वक दबाएका छन् । झडपमा कम्तीमा केही प्रहरी अधिकारीको मृत्यु भएको छ। अन्य १०० भन्दा बढी घाइते भएका छन् र नागरिकहरूमाथि अश्रुग्यास प्रहार, लाठीचार्ज र सामूहिक गिरफ्तारी भएका छन्। हालैको विरोध प्रदर्शनबाट उभिएको अर्को अन्तर्निहित सन्देश भनेको पीओजेकेका जनता अब सेनासँगसमेत नडराउने भएका छन्।
पीओजेकेमा आन्दोलनलाई उत्तेजित गर्ने अन्तर्निहित मुद्दाहरू प्रणालीगत समस्याहरू, बढ्दो खाद्यान्न र इन्धन मुद्रास्फीति, आर्थिक अवसरहरूको अभाव, विशाल जलविद्युत सम्भावनाको बीचमा अत्यावश्यक बिजुली दरहरू हुन् ।
यद्यपि पाकिस्तानको कठोर प्रतिक्रियाले कश्मीरमा आफ्नो दावीको खोक्रोपनलाई जोड दिन्छ। असहमतिको अनियन्त्रित दमनको बारेमा स्वतन्त्र केही थिएन। जम्मू र कश्मीर संयुक्त अवामी एक्शन कमेटी (जेएएसी) जसमा व्यापारीहरू राज्यका अधिकांश भागहरूमा अगाडि छन्। पीओजेकेका जनताहरु जलविद्युत उत्पादन लागत अनुसार बिजुलीको प्रावधान, गहुँको पीठोमा सब्सिडी र विशेषाधिकारहरू खारेज गर्न माग गर्दै आएका छन्।
२०२४ फेब्रुअरीमा दुईबीच भएको सहमति पालना गर्न सरकारलाई दबाब दिन जेएएसीले घोषणा गरेको लङ् मार्चलाई रोक्न प्रहरीले गत वैशाख ९ र १० गते करिब ७० कार्यकर्तालाई गिरफ्तार गरेको थियो।
जसमा डडियाल र एमा झडप भएको थियो। "शटर डाउन हडताल" को आह्वान भयो। बन्दका बीच मुजफ्फराबादका विभिन्न क्षेत्रमा प्रहरी र प्रदर्शनकारीबीच चर्को झडप भएको छ।
विरोधको अग्रभागमा रहेको जेएएसी सस्तो बिजुलीको दर र पीओजेकेको जलविद्युत उत्पादनसँग जोडिएको खाद्यान्नको बढ्दो मूल्यहरूविरुद्ध लड्न अनुदानित गहुँको माग गर्ने व्यवसायी र नागरिकहरूको प्रतिनिधित्व गर्ने तल्लो तहको संगठन हो।
उनीहरुको मागले सरकारबीचको खाडल र आम नागरिकले भोग्नुपरेको आर्थिक पीडालाई उजागर गरेको छ। वार्ताको माध्यमबाट शान्तिपूर्ण समाधान खोज्नुको सट्टा पाकिस्तानी अधिकारीहरूले सबै शक्ति प्रयोग गरेर धरपकटको बाटो अप्नाए।
प्रहरीले मे १० को आन्दोलनका क्रममा करिब ७० जेएएसी कार्यकर्तालाई पक्राउ गर्न रातभर छापा मारेको थियो। जसमा समीकरणबाट प्रमुख आवाजहरू हटाइएको थियो। जब जेएएसी ११ मे मा पीओजेकेको राजधानी मुजफ्फराबादमा ठूलो मार्चको योजनाको साथ अगाडि बढ्यो राज्यले खाडल खने र शहरलाई बन्द गर्न सडक अवरोधहरू खडा गरेका थिए।
जेएएसी दर्जनौं गाउँ, वडा, निर्वाचन क्षेत्र, तहसील र जिल्ला-स्तरीय इकाइहरूको संयोजन हो जसले नयाँ पुस्ताका नेताहरूलाई जन्म दिएको छ।
जसमध्ये अधिकांश युवा र मजदुर वर्गबाट आएका छन्। जसको यथास्थितिसँग कुनै सम्बन्ध छैन। जेएएसी व्यापारीहरू पीओजेकेका धेरैजसो भागहरूमा अगाडि छन्। यसले बिजुलीको बिलमा लगाइएको "अन्यायिक" करको विरोधमा "अधिकार आन्दोलन" को नेतृत्व गरिरहेको छ। सोही कारणले समितिले २०२३ भदौमा हड्ताल गर्नुपरेको थियो। आन्दोलनले यस क्षेत्रको विद्युत् महसुलले पीओजेकेमा जलविद्युत उत्पादनको लागत प्रतिबिम्बित गर्न माग गर्दछ।
चीनले पीओजेकेमा जनआन्दोलनलाई किन समर्थन गर्छ ? बेइजिङले सीपीईसी परियोजनाहरूको सुरक्षा गर्न चिनियाँ निजी सुरक्षा एजेन्सीहरूलाई पीओजेके र पाकिस्तानमा अन्य ठाउँहरूमा तैनाथ गर्न अनुमति दिन पाकिस्तानलाई दबाब दिन चाहन्छ। जसमा पाकिस्तानी प्रतिष्ठान अहिलेसम्म सहमत हुन अस्वीकार गरेको छ।
मार्क्सिस्ट डटकममा लेखिएको छ कि पीओजेकेमा बिजुली बिल भुक्तानीविरुद्ध जनआन्दोलन रेड वर्कर्स फ्रन्ट (आरडब्ल्यूएफ) राष्ट्रिय उपाध्यक्ष यासिर एरशाद द्वारा रिपोर्ट गरिएको थियो। इन्टरनेशनल मार्क्सिस्ट टेन्डेन्सी (आईएमटी) र आरडब्ल्यूएफले कब्जा गरेको क्षेत्रमा अभियान र अवामी एक्शन कमिटीहरू गठन गर्न अग्रपंक्तिमा रहेको छ। ६० अर्ब अमेरिकी डलरको सीपीईसी परियोजनामा पाकिस्तानमा रहेका आतंकवादी समूहहरूद्वारा काम गरिरहेका चिनियाँ कर्मचारीमाथि बारम्बार आक्रमण चीनका लागि ठूलो चिन्ताको विषय बनेको छ।
यस वर्षको मार्चमा खैबर पख्तुनख्वा प्रान्तमा चिनियाँ कम्पनीले सुरु गरेको दासु जलविद्युत आयोजना बोकेको गाडीमा आतंकवादी हमलामा पाँच चिनियाँ र एक पाकिस्तानी नागरिकको मृत्यु भएको थियो। चीनले आशा गर्छ कि पीओजेकेमा सीपीईसी परियोजना साइटहरूमा स्थानीय आक्रमणहरूले राज्यलाई चिनियाँ निजी सुरक्षा एजेन्सीहरूको उपस्थिति स्वीकार गर्न मद्दत गर्नेछ।
पीओजेकेको हालको अवस्था भनेको शहरहरू अश्रु ग्यासमा डुबेको, रगतले लतपतिएका प्रदर्शनकारीहरूलाई लखेटेको, इन्टरनेट काटिएको, सशस्त्र कर्मचारीहरूले निर्ममतापूर्वक नागरिकहरूलाई रोकिरहेका र गिरफ्तार गरिरहेका छन्।
आजको मौलिक वास्तविकता यो हो कि पीओजेके जनसंख्याको एक भागले पाकिस्तानलाई आफ्नो आकांक्षाको लागि एक विश्वसनीय अविभावकको रूपमा हेर्दैन। यो पाकिस्तानी सेना जसको कमाण्ड पीओजेके भरमा उपस्थित भएता पनि त्यहाँका जनताहरुमा डरमाथि विजय हासिल गर्ने संकेत पनि देखिँदै गएको छ।
यस मामिलामा चीनको संलग्नताले उनीहरूको प्राथमिकतामा परिवर्तन भएको संकेत गर्छ। तीमध्ये सबैभन्दा महत्वपूर्ण विषय भनेको सीपीईसीमा काम गर्ने चिनियाँ नागरिकहरूको सुरक्षाको लागि चिनियाँ सरकारले आफ्नो उद्देश्य पूरा गर्न पीओजेकेमा अशान्ति सिर्जना गर्नेसहित जे पनि गर्न सक्ने देखिन्छ।
