काठमाडौं । भिलनी (शबरी) जातमा अछूत थिइन्, यसकारण उनि रातमा लुकेर ऋषिहरुको बाटो सफा गरेर गोबरले लिप्थिइन् र स्वच्छ बनाउथिन्। एकदिन मतंग ऋषिका शिष्यहरुले उनलाई देखे र ऋषि सामु उपस्थित गराए।

मतंग ऋषिले भने,'भगवत भक्तिमा जाति कुनै बाधा हुनसक्दैन। शबरी पवित्र र  शुद्ध छिन्। उनि माथि लाखौं ब्राह्मणहरुको धर्म कर्म न्योछावर छ।' सो सुनेर सबै चकित भए । शवरीको अथाहा भगवान प्रेम देखेर मतंग ऋषिले भिलनी (शबरी)लाई  भने, 'एक दिन भगवान श्रीरामले तिमिलाई दर्शन दिनुहुनेछ।'  

भिलनी (शबरी) भित्र साचो भावना थियो उनि सोच्थिइन् मेरो कुटिमा भगवान आउनुहुनेछ र मलाई दर्शन दिनुहुनेछ। भिलनीको यस्तो निष्काम भावनाबाट प्रभावित भइ प्रभुले उनलाई दर्शन दिनुभयो ।

आज त मानिसहरु कामना लिएर हिड्छन्। भगवानसँग यो माग्नेछु त्यो माग्नेछु भनेर। भिलनी प्रभुको सेवाको अवसर प्राप्त होस भन्ने चाहन्थिन् उनलाई अन्य केहि चाहिएको थिएन। उनको यो निष्काम भावना यति पवित्र थियो कि भगवानले उनलाई अपनाउनुभयो ।

रामचरितमानसका अनुसार तब भगवान राम शबरीलाई भन्नुहुन्छ
नवधा भगति कहउं तोहि पाहीं। सावधान सुनु धरु मन माहीं॥
प्रथम भगति संतन्ह कर संगा।दुसरि रति मम कथा प्रसंगा॥

श्रीराम भन्नुहुन्छ, 'शबरी म तिमिलाई नवधा भक्तिको ज्ञान सुनाउन जादैछु। हे शबरी सन्तहरुको संगति गर्नु पहिलो भक्ति हो र दोस्रो भक्ति प्रभुको सत्संग सुन्नु हो। मेरो कथाहरु र भजनमा मग्न हुदै त्यसैमा लीन हुनु हो। त्यसैले तिमिले सन्तहरुको शरणमा जानुपर्नेछ र प्रभुको सत्संग सुन्नु पर्नेछ।

गुरु पद पंकज सेवा तीसरि भगति अमान।
चौथि भगति मम गुन गन करइ कपट तजि गान॥

बिना कुनै कुराको गर्व गर्दै आफ्नो गुरुको निरन्तर सेवा गर्नु तेस्रो भक्ति हो। चौथो भक्ति मनबाट कपट निकालेर मेरो नै गुण समूहको गान गर।

मंत्र जाप मम दृढ़ बिस्वासा। पंचम भजन सो बेद प्रकासा॥
छठ दम सील बिरति बहु करमा। निरत निरंतर सज्जन धरमा॥

आफ्नो ह्रदयमा विश्वाससँग मेरो नामको निरन्तर जप गर्नु पांचौ भक्ति हो। छैंठौ भक्ति हो आत्म नियन्त्रण, राम्रो चरित्र र सधै साँचो धार्मिक व्यक्तिको रूपमा कर्तव्यहरुको पालन गर्नुपर्नेछ।

सातवँ सम मोहि मय जग देखा। मोतें संत अधिक करि लेखा॥
आठवँ जथालाभ संतोषा। सपनेहुं नहिं देखइ परदोषा॥

सम्पूर्ण संसारलाई भगवानको रूपमा देख्नु सातौ भक्ति हो र संतजनलाई भगवानभन्दा माथिको पद दिनुपर्नेछ। आठौं भक्ति हो जति पाइन्छ त्यसैमा सन्तुष्ट हुनु। सबै इच्छाको कामना छोडेर सपनामा पनि कुनै नराम्रो नसोच्नु।

नवम सरल सब सन छलहीना। मम भरोस हिय हरष न दीना॥

एक सानो बच्चा जस्तै बनेर आफूलाई पूर्ण रुपमा भगवानलाई सुम्पिनु र आफ्नो हरेक कार्य र जीवन चलाउने बिन्ती भगवानसँग गर्नु नवौ भक्ति हो। जब सम्पूर्ण जगतको रचयिताले तिम्रो जीवन चलाउनेछ तब कुनै दुख जीवनमा कहिले आउन सक्नेछैन ।

नव महुं एकउ जिन्ह कें होई। नारि पुरूष सचराचर कोई॥
सोइ अतिसय प्रिय भामिनी मोरें। सकल प्रकार भगति दृढ़ तोरें॥

श्रीरामचन्द्र महातपस्विनि माता शबरीसँग भन्नुहुन्छ,'यी भक्तिहरु मध्ये एक पनि कसैसँग भए त्यो प्राणी मलाई प्रिय हुनेछ। तिमिमा त यी सबै भक्ति छ । तिमि धन्य छौ शवरी'

एक पटक जब पम्पा सरोवरमा प्रदूषित भयो तब भगवानले भन्नुभयो, 'ऋषिहरुको चरणको स्पर्शले सायद यो पम्पा सरोवर सफा हुनेछ।' अनेक ऋषिहरुले आफ्नो चरण सरोवरमा राखे तर दूषित समाप्त भएन अन्तमा भगवानले भिलनीलाई भन्नुभयो,' भिलनी तिमि यस पम्पा सरोवरको उद्दार गर तिम्रो स्पर्श मात्रले यो किरा टाढा हुनेछ ।'

भिलनीले भनिन्,'यो कसरी हुन सक्छ ? म त दिनहिन हुँ, म त तल्लो जातकी महिला हुँ, ममा कुनै क्षमता छैन।' तर भगवानले भन्नुभयो मलाई जात पात ठुलो सानोसँग मतलब छैन म त भावनाको भोको हुँ। तब भिलनीले त्यस जलमा स्पर्श गरिन् तव सवै पम्पा सरोवरको दोष समाप्त भयो।

प्रभु रामको आज्ञानुसार जब भिलनी चरण प्रदूषित पम्पा सरोवरमा पर्‍यो तव पम्पा सरोवरको जल पनि पवित्र भयो । पहिले पनि सबै ऋषि-मुनिहरुले आ आफ्नो चरण त्यसमा हालेका थिए, तर पम्पा सरोवर पवित्र भएन।

भगवान राम राक्षहरुलाई मार्नेमा लाग्नुभएको थियो, उहाँको मनमा मार्ने तामस भाव थियो। यसकारण उहाँले पनि पम्पा सरोवरलाई पवित्र गर्न सक्नु भएन। तर भिलनीको मनमा कुनै पनि भेदभाव तथा अहंकार थिएन । उनि निष्काम भावबाट सबैको सेवा गर्दथिइन्। कसैसँग भेदभाव गर्दिनथिइन्। उनको मन भित्र सबैप्रति सद्भावनाको पवित्र भाव थियो।

यसकारण भिलनीले सम्पूर्ण पम्पा सरोवरको जललाई पवित्र गरिन्। उनि ऋषिहरु प्रातः उठ्नु भन्दा पहिले उनिहरुको आश्रममा कुचो लगाउथिइन्। भिलनीको मन भित्र स्वच्छताको भाव थियो। उनि बिना कुनै भेदभाव ऋषि-मुनियहरुको आश्रमको सफाई गर्थिन्।

भगवानको पावन नाम र स्वरूपको ज्ञान प्राप्त गरेपछि, ध्यान र भजन-सुमिरण गर्नाले उनको मन यति निर्मल र पवित्र भएको थियो कि उनको चरण पर्दै पम्पा सरोवरको जल शुद्ध भयो। यसप्रकार भगवान रामले भिलनीलाई महान बनाउनुभयो।    

यसकारण मनलाई पवित्र र निर्मल बनाउन आवश्यक छ। मनलाई पवित्र बनाउने विधि समयका महापुरुषले नै बताउन सक्छन्। हामी सबैले समयका महापुरुषबाट आत्मज्ञानलाई प्राप्त गरेर आफ्नो आत्माको उत्थान गर्नुपर्नेछ ।