इन्डिया न्युज नेटवर्क । इमरान खानको पदच्युतले पाकिस्तानमा दशकौँदेखि नदेखेको सङ्कट सिर्जना गरेको छ। ऐतिहासिक रूपमा कुनै पनि पाकिस्तानी प्रधानमन्त्रीले पूर्ण कार्यकाल पूरा गरेका छैनन्, यद्यपि इमरानले अपेक्षा गरेको थियो। सेनासँग उनको पतन र पाकिस्तानको आर्थिक पतनको मतलब उनले बलिदान दिनुपर्ने थियो। पाकिस्तानका कुनै पनि पूर्वप्रधानमन्त्रीले इमरान खानको जस्तो विरोध गरेका छैनन् । उनले देशलाई कि त आफ्नो नेतृत्वमा रहेको स्वतन्त्र सरकारलाई समर्थन गर्ने वा सेनाको समर्थनमा अमेरिकी मनोनीत सरकारमा विभाजन गरेको छ।

उनको इमानदारीको छवि प्रक्षेपण र क्रिकेट विश्व कप विजेता टोलीको कप्तान हुनुको पृष्ठभूमिले पनि उनलाई छवि जस्तो पन्थ दिएको छ। इमरानले अमेरिकाले चाहेका कारण आफूलाई पदबाट हटाएको दाबी गरेका छन् । उनले वर्तमान सरकारलाई भ्रष्ट र अमेरिकी कठपुतली भएको आरोप लगाएका छन् । आफ्नो पदबाट हटाएपछि इमरानले समर्थन जुटाउन शृंखलाबद्ध र्‍यालीहरू आयोजना गर्दै आएका छन्। उनले मे महिनाको अन्त्यमा आफ्ना समर्थकहरूसँग इस्लामाबादमा मार्च गर्ने धम्की दिएका छन्।

पाकिस्तानी सेनाले इमरानलाई हटाउनको लागि बहु-आयामी रणनीति अपनाए पनि यसले पुनरुत्थानको आशा कहिल्यै गरेन। जनरल बाजवाले इमरानलाई आफ्ना पूर्ववर्तीहरू जस्तै चुपचाप बस्ने अपेक्षा गरेका थिए तर त्यसको उल्टो भयो। इमरानले आफूलाई दिग्गजहरूका साथै मध्यम र तल्लो तहको सैन्य कार्यकर्ताको समर्थन रहेको महसुस गरेको कारणले गर्दा भएको हो। सेवा निवृत्त पाकिस्तान लेफ्टिनेन्ट जनरल ओमर हयातले भने, "बहुसङ्ख्य सेवा निवृत्त र सेवारत सशस्त्र बलका कर्मचारीहरूले इमरान खानको कथालाई समर्थन गर्छन् किनभने उनीहरूले उनलाई ध्रुवीय विपरीतको रूपमा हेर्छन्।

जनरल बाजवाले अर्को म्याद नखोज्ने घोषणाले पनि स्नायुलाई शान्त पार्न केही गरेको छैन। जनरल बाजवालाई निशाना बनाउँदै इमरानले सेनासँगको विभाजनलाई लिएर बाहिर गए । र्‍यालीमा उनले भने, ‘संस्थामा पनि मान्छे हुन्छन् । यदि एक वा दुई व्यक्तिले केही गलत गरेमा, सम्पूर्ण संस्था जिम्मेवार हुँदैन। यदि एक व्यक्तिले (जनरल बाजवाको सन्दर्भमा) गल्ती गर्छ भने, यसको मतलब सम्पूर्ण संस्था दोषी छ भन्ने होइन।

सङ्कटमा सेनाको तटस्थतामा प्रहार गर्दै, इमरानले सप्ताहान्तमा, एक र्‍यालीमा भने, "भगवानले तपाईँलाई सोध्नुहुनेछ कि तपाईँले आयातित सरकार विरुद्ध सङ्घर्ष गर्नुभयो। तपाईँ तटस्थ हुनुहुन्थ्यो भन्न (र बहाना बनाउन) सक्षम हुनुहुनेछैन।"

इमरानलाई शहरी युवाहरूको लोकप्रिय समर्थनले सामाजिक सञ्जालमा पाकिस्तानी सेनालाई ट्रोल गरेको थियो। ट्रोलिङ यति स्तरमा पुग्यो कि पाकिस्तानका डीजी आईएसपीआरले यसलाई "अवैध, अनैतिक र राष्ट्रिय हितको विरुद्ध" भने।

इमरानलाई हटाउने विषयमा छलफल गर्न आयोजित विशेष कोर्प्स कमाण्डर सम्मेलनपछि सेनाले एक विज्ञप्ति जारी गर्‍यो जसमा भनिएको थियो, “पाकिस्तानको राष्ट्रिय सुरक्षा पवित्र छ। पाकिस्तानी सेना सधैँ राज्य संस्थाहरूको सुरक्षाको लागि उभिएको छ र सधैँ हुनेछ, कुनै पनि सम्झौता बिना। सेनाले पाकिस्तानको राजनीतिमा कुनै पनि हस्तक्षेप अस्वीकार गर्दै आएको छ। पन्जाबमा, राज्यपालले नवनियुक्त मुख्यमन्त्रीलाई हटाउन र गिरफ्तार गर्न सेनालाई सम्पर्क गरे, जसमा कुनै प्रतिक्रिया आएन।

गत साताको अन्त्यमा, एक चिन्तित पाकिस्तानी सेनाले अर्को बयान जारी गर्‍यो जसमा लेखिएको थियो, 'यो अप्रमाणित, अपमानजनक र उत्तेजक बयान/टिप्पणी (सेना विरुद्ध) को अभ्यास अत्यन्त हानिकारक छ।' PTI सोशल मिडिया टोलीका सदस्यहरूलाई सेना विरोधी ट्रोलिङको लागि पक्राउ गरिएको छ। इमरानले के हासिल गर्न सकेका छन् त्यो भनेको सेनालाई भावी सरकारहरूको काममा हस्तक्षेप गर्नमा अवरोध खडा गर्नु हो। पाकिस्तानी सेनालाई थाहा छ कि इमरानले बालाकोटको वास्तविक हताहत सहित गोप्य कुराहरू राखेका छन्i

इमरान खान र शहबाज सरिफ नेतृत्वको सरकारबीच चुनावी लडाइँ चलिरहेको छ । इमरानलाई थाहा छ कि समय बित्दै जाँदा अमेरिका विरुद्ध उनको बयान समाप्त हुनेछ, जबकि भ्रष्टाचार आरोपहरू प्रकाशमा आउनेछन्। उनले आफ्नो बगाल लामो समय सम्म सँगै राख्न असमर्थ हुनेछन्। तसर्थ, प्रारम्भिक चुनाव उत्तम शर्त हो। शहबाज शरीफ सरकारको लागि यसको ठिक उल्टो छ। यसले मे २०२३ अघिको चुनावलाई विचार गर्दैन, यसरी इमरानलाई किनारा गर्ने सुनिश्चित गर्दछ।

यदि सरकारले इमरानका मागहरू मान्न अस्वीकार गरे र हिंसालाई उक्साउन नदिने हो भने, इमरानले युद्ध हार्नेछन्। इन्धनको मूल्य बढिरहेको, आफूले दिएको सब्सिडी हटाएर मुद्रास्फीति बढिरहेको बेला इमरानले आफ्नो पदयात्राको योजना बनाएका हुन् । यसले उनलाई फाइदा दिन्छ। सरकार पनि चुप लाग्दैन । यसले इमरानका नजिकका सहयोगीहरूलाई भ्रष्टाचारको आरोपमा फसाउँदै छ र उनीमाथि औँला उठाउने सुनिश्चित गर्दछ।

यसले इमरानको पत्नीको विश्वासपात्र फराह गोगीलाई निशाना बनाउन थालेको छ, जो इमरानको पदच्युत हुने बित्तिकै देश छोडेर भागेका छन्। उनीमाथि अर्बौँ कमाएको आरोप छ । इमरानले उनको आवाजलाई समर्थन गर्दै सरकारको विश्वासमा मात्र थप्यो कि उनीहरूले सही कील प्रहार गरे। इमरानको पीटीआई विरुद्धको विदेशी कोषको मुद्दा निष्कर्षमा पुगेको छ । यसले इमानलाई राजनीतिक क्षेत्रबाट टाढा धकेल्न सक्छ।

त्यहाँ अफवाहहरू पनि छन् कि इमरानका केही आपत्तिजनक भिडियोहरू रिलिजको लागि अधिकारीहरूसँग छन्। चिन्तित इमरानले आफ्नो चरित्र हत्याको योजना रहेको बताए । सरकारले इमरानको अमेरिकी षड्यन्त्रको दाबीको स्वतन्त्र छानबिनको आदेश दिइरहेको छ। सरकारले मे २०२३ सम्मको समय खोजेको छ, जबकि इमरानले चाँडो चुनावको लागि जोड दिएका छन्।

इमरानले न्यायपालिका र निर्वाचन आयोगलगायत अन्य राष्ट्रिय संस्थाहरूलाई पनि पक्षपाती भएको दाबी गर्दै निशाना बनाएका छन्। यसले गर्दा उनीहरूको निर्णयलाई उनका समर्थकहरूले निन्दा गरेका छन् । यसबाट उनी आफ्नो विरुद्धमा आउने कुनै पनि निर्णयलाई रोक्ने आशामा छन् । तर, यसले पाकिस्तानको लोकतान्त्रिक संरचनालाई मात्रै खस्किएको छ ।

शहबाज सरकारले अमेरिकासँगको सम्बन्ध सुधार्न ओभरटाइम काम गरिरहेको छ, यो तथ्यलाई थाहा छ कि उनलाई आईएमएफको ऋणको लागि समर्थन चाहिन्छ। यदि ऋण रोकियो भने, शहबाजको प्रतिष्ठामा असर पर्छ। यसका साथसाथै इमरानले अमेरिकालाई आफ्नो निष्कासनमा संलग्न भएको आरोप लगाउँदै घृणा फैलाउँछन्। उसको लागि, ऋण रोक्दा कुनै फरक पर्दैन किनकि उनी अब जिम्मेवार छैनन्। अमेरिका र भारत पाकिस्तानका दुई शत्रु मुलुक भएकाले आरोप लगाउन सजिलो छ । पाकिस्तानी सेनालाई अमेरिकासँग जोड्नुले अवस्थालाई अझ खराब बनाउँदै छ।

चीनको आर्थिक सहयोगमा CPEC लगभग ठप्प भएको खबर पनि आएको छ । ग्वादरमा तीन वटा आयोजना मात्रै सम्पन्न भएका छन् । बिग्रिएको सुरक्षा अवस्था र पाकिस्तानले बक्यौता नतिरेको कारण चिनियाँहरू थप लगानी गर्न इच्छुक छैनन्। परियोजनाहरू अलपत्र पर्दा पाकिस्तानले चीन र अन्य देशहरूबाट लिएको ऋण फिर्ता गर्नुपर्छ। पाकिस्तानमा पनि गहुँको सङ्कट छ ।

इमरान र सरकारबीचको बढ्दो फल्ट लाइन चाँडै अन्त्य हुने सम्भावना छैन। उनीहरूले जति लामो समयसम्म जारी राख्छन्, त्यति नै उनीहरूले पाकिस्तानको लोकतन्त्रको अस्तित्वलाई असर गर्छ। दिनको अन्त्यमा, यदि सबै असफल भएमा, इमरानले आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न हिंसाको लागि धकेल्न सक्छन्। यदि त्यसो भयो भने यसले अर्को सेनाको कब्जाको ढोका खोल्नेछ। यससँगै पाकिस्तानको आर्थिक सङ्कट जारी छ । स्थिर राजनीतिक वातावरणबिना आर्थिक सङ्कटको समाधान असम्भव छ ।

भारतले छेउमा बसेर पाकिस्तानको सर्कस हेर्नु पर्छ। अहिले पाकिस्तानलाई कुनै पनि शत्रुको आवश्यकता छैन जब उसको आन्तरिक रूपमा पर्याप्त छ। (लेखक रणनीति र परराष्ट्र मामिलाका टिप्पणीकार हुन् ।)