इस्लामाबाद। पाकिस्तान आर्थिक सङ्कटमा फसेको छ र तेल र ग्याँस तथा अन्य आवश्यक वस्तुहरूको पूर्ण आयातकर्ता मुलुक बनेको छ। ऊर्जा अर्थतन्त्र कुनै समय अमेरिकाको मोडेलमा बनाइएको थियो, जहाँ तेल सस्तो थियो र धनीहरू महँगो आयातित कारहरूमा घुम्ने गर्थे। 

जुन दिगो हुन सकेन र पाकिस्तानले आफ्नो रणनीतिक भूगोललाई पैसा कमाउन इस्लामको नाममा आतङ्कवाद प्रयोग गर्‍यो। धनी र शक्तिशाली राष्ट्रहरूले पाकिस्तानी सेनालाई भाडामा प्रयोग गरे। पाकिस्तानी सेनाले अफगानिस्तान, भारत, बङ्गलादेश (पहिले पूर्वी पाकिस्तान) र बाहिरका देशहरूमा प्रोक्सी युद्ध लड्न गैर-सैनिकहरूलाई तालिम दियो। यो एक आतङ्ककारी राज्य बन्न पुर्‍यो। 

जबसम्म उक्त योजनाले काम गर्‍यो, पाकिस्तानी प्रतिष्ठानले पैसाको चिन्ता लिनुपर्दैन। अर्थतन्त्रले ७५ वर्षमा २२ पटक रेकर्ड बेल आउट गरेको थियो। त्यो हरेक साढे तीन वर्षमा एक पटक भएको थियो। धेरै जसो धनी र प्रभावशालीहरूले  विदेशमा सम्पत्ति राखेर शाही जीवन बिताए।

बाँकी जनसङ्ख्यासँग पर्याप्त खाना, बिजुली, शिक्षा आदि थिएन। कट्टरपन्थी इस्लाम, पाकिस्तानको सबैभन्दा ठुलो हतियारको रूपमा लागु औषधलाई प्रयोग गर्‍यो।  नागरिक र सेनाको प्रतिष्ठानलाई लाभांश ल्याउनका लागि आधारभूत आवश्यकताहरू कम गरिएको थियो।

तिनीहरू यति लोभी थिए कि तिनीहरूले आफ्ना संरक्षकहरूलाई पनि धोका दिए। सन् २००२ देखि अमेरिकाले अफगानिस्तानमा अल-कायदासँग लड्न पाकिस्तानी सेनाको परिचालन लागत तिरेको छ। कुनै पनि अर्थतन्त्र टिक्न सक्दैन र पैसाको ट्याप बन्द हुने बित्तिकै पाकिस्तानी अर्थतन्त्र ध्वस्त हुँदै छ।

विश्व बैङ्कको २०२२ को प्रतिवेदन अनुसार चुक्ता गर्ने क्षमतालाई परिभाषित गर्ने बाह्य ऋण निर्यात अनुपात ३९० प्रतिशत पुगेको छ। जसले दिवालियापन नजिकै रहेको जनाउँछ। मार्च २०२२ सम्म चालु खाता घाटा ४ बिलियन थियो। रेमिट्यान्स आम्दानी ७.६ अर्ब अमेरिकी डलरबाट घटेर ७.१ अर्ब अमेरिकी डलरमा झरेको छ।

मुद्रास्फीति १३.८ प्रतिशत पुगेको छ। पछिल्लो एक महिनामा पाकिस्तानी रुपैयाँ डलरको तुलनामा १८६ बाट २०२ सम्म अवमूल्यन भएको छ। इमरान खान सरकारले गैर आवासीय पाकिस्तानीहरूबाट निक्षेपहरू आकर्षित गर्न सुरु गरेको रोशन डिजिटल खातामा प्रवाह घट्दै गएको छ। विदेशी मुद्रा सञ्चित दुई महिनाभन्दा कमको आयातमा १० अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा तल झरेको छ।

पाकिस्तानी नेताहरूले त्यस्ता संरचनात्मक विकृतिहरूबारे सोच्ने समय कहिल्यै पाएनन्। उनीहरूलाई आफ्नो मातापिता र ठुलो छिमेकी भारतलाई नष्ट गर्ने, खिल्ली उडाउने र विभाजन गर्ने एकल-बुँदे राजनीतिक एजेन्डाले प्रेरित गरेको थियो। सन् १९४७ मा भारतबाट पाकिस्तानको जन्म भएको थियो। त्यस बेलादेखि भारत पाकिस्तानी राजनीतिको केन्द्रीय विषय बनेको छ।