काठमाडौं । आचार्य चाणक्य महान् दार्शनिक, सल्लाहकार र राजनीतिज्ञ पनि थिए । आफ्नो नीति शास्त्रमा उनले मानव जीवनसँग सम्बन्धित धेरै कुराहरू उल्लेख गरेका छन् । चाणक्यका यी भनाइले मानिसलाई आज पनि जीवनमा सफलता प्राप्त गर्न प्रेरित गर्छ। आज पनि आचार्य चाणक्यको सिद्धान्तले मानिसलाई सही र गलतको भिन्नता सिकाउँछ। जीवनमा सही बाटो पनि देखाउँछ। यस बाहेक आचार्य चाणक्यले आफ्नो नीति शास्त्रमा व्यक्तिका गुणहरूको बारेमा बताएका छन् जसले उसलाई सज्जन बनाउँछ।
प्रलये भिन्नमार्यादा भविंत किल सागर:
सागरा भेदमिच्छन्ति प्रलेयशपि न साधव:।
आचार्य चाणक्यले विनाश हुँदा समुद्रले पनि आफ्नो सीमा नाघ्छ र आफ्नो किनारा भत्काएर विनाश गराउँछ भनी बताएका छन्। जमिन र पानी एक हुन्छ। तर सज्जन मानिसले ठुलो सङ्कट र प्रतिकूल परिस्थितिमा पनि धैर्यता हार्दैन र इज्जत कायम राख्छ। अर्थात् भद्र मानिसको सबैभन्दा ठूलो गुण उसको धैर्य हो।
आचार्य चाणक्यका अनुसार सज्जन मानिस त्यो हो जसले खराब परिस्थितिमा पनि गम्भीरता छाड्दैन । सज्जनताको पहिचान व्यक्तिको आचरण र व्यवहारबाट पहिचान गर्न सकिन्छ।
यसबाहेक आफ्नो इमानदारीमा सम्झौता नगर्ने व्यक्तिलाई सज्जन भनिन्छ। यस बाहेक चाणक्यले भनेका छन् कि सज्जन मानिसले आफ्नो गुणको बारेमा मुखले कहिल्यै कुरा गर्दैन। उसको कर्म र असल व्यवहारले मात्र उसलाई सम्मानको योग्य बनाउँछ।
जिम्मेवारी निर्वाह गर्नु व्यक्तिको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कर्तव्य हो तर चाणक्य भन्छन् कि एक सज्जन व्यक्तिले आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्नुका साथै सम्बन्धको महत्त्व बुझ्दछ र नि:स्वार्थ रूपमा तिनीहरूलाई एकसाथ राख्नको लागि हर प्रयास गर्दछ। इमानदारिता र सच्चा मनले हरेक सम्बन्धलाई जोगाउने, भेदभाव नगर्ने, त्यस्ता व्यक्तिलाई सर्वत्र सम्मान मिल्छ ।
