एजेन्सी । अमेरिकी पत्रिका ‘द न्यूयोर्क टाइम्स’ का अनुसार भुटानले छिमेकी तिब्बतमाथि चीनले कसरि कब्जा गर्यो भन्ने देखेको छ । त्यसैले डोकलाम विवादमा सुरुवातदेखि नै भुटान भारतसँग रहेको छ । न्यूयोर्क टाइम्समा छापिएको यो लेखले डोकलामको पठारलाई लिएर जारी गतिरोधको कारण चीनको अतिक्रमण भएको बताएको छ ।
बेजिङ कुनै पनि प्रकारले भारत र भुटानको मित्रतामा दखल पुर्याउन चहान्छ तर चीनको कुनै षड्यन्त्र सफल भने भएको छैन । किनकि भुटान भारतको पक्षमा उभिएको छ । चीन सन् १९९८ देखि लगातार भुटानसँग कुनै प्रकारको सम्बन्ध विस्तार गर्ने प्रयत्नमा रहेको छ । तर पछिल्लो १९ बर्षदेखी भुटानलाई लोभ्याउने प्रयत्नन असफल भएको लेखमा लेखिएको छ ।
न्यूयोर्क टाइम्समा यो लेख 'स्कुइड बाई एन इन्डिया - चाइना स्टन्डअफ, भुटान होल्ड इट्स ब्रेथ' शिर्षकमा सार्वजनिक भएको छ । स्टिभन ली मेयर्सले लेखेको यो लेखमा , 'भारतको लागि भुटान रणनीतिक रुपमा महत्वपुर्ण छ , साथै भुटानको लागि भारत एक अवश्यकता हो । भुटान कुनै पनि सर्तमा तिब्बत जस्तो बन्न चाहादैन , त्यसैले सधै भारतको पक्षमा रहेको छ । सो स्थानमा भारतीय सेनाको उपस्थितिले भुटान चीनदेखि सुरक्षित महसुस गर्दछ ।' भनेका छन् ।
१६ जुन देखि सुरु भएको सो विवाद अन्त्य हुने छाटकाट देखिदैन । चीन सिक्किम क्षेत्रको डोकलाम इलाकामा सडक बनाउँन चाहान्छ । डोकलामको पठारमा चीन, सिक्किम र भुटानको सीमा जोडिन्छ । भुटान र चीन सो इलाकालाई आफ्नो भएको दाबी गर्छन् । भारत भुटानलाई सहयोग गर्दैछ। भारतमा सो स्थानलाई डोकलाम र चीनमा डोंगलोंग भनिन्छ। करीब ३ महिना देखी सो क्षेत्रमा भारत र चीनका सेना आमने-सामने रहेका छन् ।
लेखमा भारतीय सेनाले पछिल्लो कयौ दशक देखि भुटानको हाकस्बामा सैन्य प्रतिष्ठान बनाएको बताइएको छ । सो सैन्य प्रतिष्ठानबाट भारतले सैन्य प्रशिक्षण दिने गरेको छ । साथै त्यहा तोपखाना पनि रहेको छ । हाकस्बा भुटान-चीनको विवादित सिमा देखि २१ किलोमिटर टाढा पर्दछ ।
'प्रतिष्ठान बाहेक सो स्थानमा सैन्य अस्पताल र गोल्फ कोर्स पनि रहेको छ । यो सबैबाट भारतिय सेना हिमालयको क्षेत्रमा रहेको भुटानलाई सुरक्षा दिइरहेको छ । '
लेखमा , 'एक तर्फ अमेरिक र उत्तर कोरियाबीच युद्धको कुरा छ भने दोस्रो तर्फ सबै भन्दा ज्यादा जनसंख्या भएको चीन र भारतबीचको संघर्ष छ । दुवै देशहरुबीच सन् १९६२ मा सीमा विवादका कारण युद्ध भएको थियो । अहिलेको परिस्थितिमा एक तर्फ ठुलो महात्वाकांक्षा छ भने दोस्रो तर्फ धेरै राष्ट्रवाद। यहि कारण पनि युद्ध हुदैन भनेर भन्न सकिन्न ।'
'भारत र भुटानको मित्रता पुरानो र घनिष्ठ छ । भारतको भुटानमा उपस्थिति निकै मजबूत रहेको छ र भारत त्यसलाई कायम राख्न चहान्छ । भारत चीन यो सानो देशमा आफ्नो प्रभाव बडाएको हेर्न चहादैन । परमाणु सम्पन्न दुवै देशबीचको यो गतिरोध भुटानको प्रभुत्व रहेको क्षेत्रमा भएको हो । भुटानमा ८ करोड जनसंख्या रहेको छ भने देशको समृद्धि 'ग्रस नेशनल हेप्पीनेस' को सिद्धान्तबाट मापन गरिन्छ । '
'भारतले भुटानमा उसको कार्वाही चीनको अतिक्रमण बिरुद्ध रहेको बताएको छ । भारतले सो काम भुटानको कृतज्ञता पाउने मन्सायमा नगरेको बताएको छ । भने अर्को तर्फ कयौ भुटानी नागरिक भारतको सुरक्षाको नाममा दमन गर्दैछन् भन्ने सोचेका छन् । '
'भुटानको राष्ट्रिय सभामा विपक्ष नेता पेमा ग्यामत्शोले यदि भारत र चीनबीच युद्ध भए हामि सेन्डविच जस्तो हुने टिप्पणि गरेका छन् । यस स्थितिमा भुटानको लागि कुनै विकल्पको कुरा हुदैन । भुटानको सम्बन्ध भारत र चीन दुवैसँग रहेको छ तर यो समय फरक छ । पछिल्लो कयौ दशकदेखी भुटानले भारतको मित्रता स्विकार गरेको छ । । ६५ बर्ष भन्दा ज्यादा समय पहिले भुटानले चीनको कम्युनिस्ट पार्टीका सेनाले छिमेकी तिब्बतमाथि कब्जा गरेको देखिएको छ । तिब्बतसँग हाम्रो सांस्कृतिक र धार्मिक सम्बन्ध छ । '
