भियनेन्टियान। लाओसले चीनको दिगो ऋणका कारण ऋणको जालमा फसेको छ। चीनको बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) अन्तर्गतको महँगो ऋण तिर्न सङ्घर्ष गरिरहेको देशमा चिनियाँ प्रभाव र प्रभुत्व बढ्दै गएको चिन्ता बढिरहेको छ।

लाओटियाली जनता चीनको बढ्दो आर्थिक प्रभावको बारेमा चिन्तित छन्। हालैको सर्वेक्षणमा दक्षिण पूर्व एसियाको राज्य २०२३ ले भावनामा परिवर्तन भएको सङ्केत गर्दछ। धेरै लाओटियालीहरूले अब चीनको सट्टा संयुक्त राज्य अमेरिकाको पक्षमा छन्। सर्वेक्षणले विशेष गरी लाओस र म्यानमारमा चीनको राजनीतिक र रणनीतिक प्रभावको धारणामा उल्लेखनीय गिरावट आएको देखाएको छ।

चिनियाँ ऋणले लाओसमा बाँध, रेलवे, जलविद्युत प्लान्ट, होटेल र आवासीय कम्प्लेक्स निर्माण गर्न आर्थिक सहयोग गरेको छ। यद्यपि, यी परियोजनाहरू, लाओटियन ऋणबाट वित्त पोषित भए पनि धेरै हदसम्म चिनियाँ कम्पनीहरूद्वारा नियन्त्रित छन्। जसले स्थानीय स्वायत्तताको क्षयको चिन्ता बढाएको छ। स्थानीय व्यवसायहरू, विशेष गरी बीआरआई परियोजनाहरूको प्रभुत्व क्षेत्रका साना पसलहरू, चिनियाँ कामदारहरूको देशमा आगमनको कारण बन्द गर्न बाध्य भएका छन्। "लाओस चीनप्रति यति ऋणी छ कि चिनियाँहरू यहाँ आएर हाम्रो जग्गा लिन सक्छन्," भेन्टियानका तरकारी विक्रेता निनले भने।

चिनियाँ कम्पनीहरूले उत्पीडन र थुनामा राखेको रिपोर्टले स्थानीय कामदारहरूमा बढ्दो आक्रोश थपेको छ। आर्थिक तनाव र ऋण सङ्कट वित्तीय कठिनाइ, उच्च मुद्रास्फीति, र घट्दो क्रयशक्तिले लाओसको बढ्दो चिनियाँ ऋण तिर्न सक्ने क्षमतामा शङ्का बढाएको छ। "यो पूर्वनिर्धारितको कगारमा छ," मुडीज इन्भेस्टर्स सर्भिसका उपाध्यक्ष अनुष्का शाहले चेतावनी दिए। देशको बाह्य सार्वजनिक ऋण सेवा लागत २०२२ मा ५ सय ७ मिलियन डलरबाट २०२३ मा ९ सय ५० मिलियन डलर पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ। जसले वित्तीय र राजनीतिक सङ्कटलाई गहिरो बनाउँछ। लाओसको कुल बाह्य ऋणको झन्डै आधा हिस्सा चिनियाँ ऋणको हो। विश्व बैङ्क र जापान इन्टरनेशनल कोअपरेसन एजेन्सी (जाइका) जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय एजेन्सीहरूले एक प्रतिशतभन्दा कम दरमा ऋण उपलब्ध गराउँदै आएका छन् भने चिनियाँ ऋणमा ४ प्रतिशतको चर्को ब्याजदर रहेको छ।

मुद्राको अवमूल्यन र बढ्दो मुद्रास्फीतिले यी ऋण चुक्ता गर्ने चुनौती थपिएको छ। "लाओसले लामो अवधिमा मात्र चुक्ता गर्न सकिने परियोजनाहरूका लागि धेरै ऋण लिएको छ। तर अब यसले चीनलाई ठूलो रकम फिर्ता गर्न थाल्नुपर्छ," लोवी इन्स्टिच्युटको इन्डो-प्यासिफिक विकास केन्द्रका निर्देशक रोलान्ड राजाले भने।

हालैका वर्षहरूमा लाओसमा चिनियाँ ऋण बढेर १०.९ बिलियन अमेरिकी डलर पुगेको छ। यद्यपि, एडडेटाका कार्यकारी निर्देशक ब्राडली पार्क्सका अनुसार, सार्वजनिक ऋणको सम्भावित "लुकेका" स्रोतहरू समावेश गर्दा यो सङ्ख्या लगभग १७ बिलियन डलर पुग्न सक्छ। ऋण जोखिमको यो स्तरले लाओसलाई अन्य कुनै पनि देशको तुलनामा बेइजिङको सिकारी ऋण नीतिहरूको लागि बढी कमजोर बनाउँछ।

वाशिंगटनस्थित सेन्टर फर स्ट्राटेजिक एण्ड इन्टरनेशनल स्टडीज (सीएसआईएस) का फेलो एरिन मर्फीले भने, "मलाई लाग्छ कि लाओस चीनको आर्थिक योजनाको हिस्सा बन्ने दयामा छ। चाहे त्यो रेल जडान होस् वा लाओसले उत्पादन गर्न सक्ने जलविद्युत हो।"

चीनले बीआरआई परियोजनाहरू पारस्परिक रूपमा फाइदाजनक रहेको र यसले लाओसमा सामाजिक र आर्थिक विकासलाई बढवा दिने बताएको छ। तर, यी आयोजनाबाट हुने लाभ भने निराशाजनक रहेको छ। बीआरआईको एक प्रमुख परियोजना, चीन-लाओस रेल लाइनलाई "सेतो हात्ती" भनिएको छ जसले २०२३ सम्म लाओसको मुद्राको मूल्यमा ३०% गिरावट ल्याउन सक्छ र मुद्रास्फीति बढाउन सक्छ।

चीनले बीआरआई-सम्बन्धित यातायात परियोजनाहरू मार्फत लाओसको खनिज स्रोतहरूमा पहुँच प्राप्त गरेको छ। तर लाओसले अझै अपेक्षित लाभहरू प्राप्त गर्न सकेको छैन। कोभिड–१९ महामारीको आर्थिक प्रभावसँग लडिरहेको देशले ऋण तिर्न सङ्घर्ष गर्दा अहिले झनै अन्धकारमय भविष्यको सामना गरिरहेको छ। "धेरैजसो मानिसहरूलाई थाहा छैन कि ऋण कति छ, न त तिनीहरूले ऋणलाई चिनियाँ जनताको जीवनमा प्रत्यक्ष प्रभावसँग जोड्नेछन्," एक लाओटियनले भने, जसले सुरक्षा कारणहरूका लागि नाम खुलाउन अस्वीकार गरे।

लाओस यस बढ्दो सङ्कटसँग जुध्दै जाँदा, चीनसँगको आर्थिक सम्बन्धको गहिरो नतिजा स्पष्ट हुँदै गइरहेको छ। देशको आर्थिक भविष्य अनिश्चित छ। ऋणको बोझले विद्यमान चुनौतीहरूलाई अझ बढाउने खतरा छ।